Anayasa Mahkemesi Numara 6/1981 Dava No 14/1981 Karar Tarihi 27.07.1981
Numara: 6/1981
Dava No: 14/1981
Taraflar: TKP İle KTFD Meclisi
Konu: 5/81 İTEM (Değ) yasası ile 6/81 1980 Mali Yılı Bütçe (Değ. No.2) Yasasının iptali istemi
Mahkeme: A/M
Karar Tarihi: 27.07.1981

-D.14/81 Anayasa Mahkemesi 6/81
Anayasa Mahkemesi Olarak Oturum Yapan
Yüksek Mahkeme Huzurunda
Mahkeme Heyeti: Ülfet Emin, Başkan, Şakir Sıdkı İlkay,
Salih S. Dayıoğlu, N. Ergin Salâhi, Niyazi F. Korkut.
Anayasanın 113. maddesi uyarınca
Toplumcu- Kurtuluş Partisinin, 5/81 ve 6/81 sayılı Yasaların iptaline ilişkin istemi
Davacı: Toplumcu Kurtuluş Partisi, Lefkoşa.
-ile-
Davalı: Kıbrıs Türk Federe Meclisi, Lefkoşa.
A r a s ı n d a.
Davacı namına: Fuat Veziroğlu
Davalı namına: Ümit -Süleyman Onan
Başsavcı adına Amicus Curiae olarak Akın Sait.

-------------
K A R A R
İPTAL DAVASININ KONUSU:
Davacı, Toplumcu Kurtuluş Partisi 14.1.1980 tarihli Resmi Gazete'de yayınlanan 5/81 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal (Değişiklik) Yas-asının ve 12.2.1981 tarihli Resmi Gazete'de yayınlanan 6/81 sayılı 1980 Mali Yılı Bütçe (Değişiklik No.3) Yasasının Anayasanın 1, 4, 66, 73, 88, 113. maddeleri ile ilgili diğer maddelerine, K.T.F. Meclisinin İçtüzüğünün 23, 84 ve diğer ilgili maddelerine a-ykırı olduğunu ileri sürerek söz konusu yasaların tümünün Anayasanın 113. maddesi uyarınca iptalini istemiştir.

I. Davacı İddiasının Gerekçesi Özetle Şöyledir:
Anayasanın 88. maddesine göre yasa gücündeki kararnamelerin komitede ve Genel Kurulda öncelik -ve ivedilikle görüşülüp karara bağlanması gerekir. İçtüzüğün 23. maddesine göre komiteler kendilerine iletilen tasarı veya önerileri, ivedilikle görüşülmesine karar verilmiş olanlar hariç, iletiliş sıralarına göre görüşürler. 31.12.1980'de K.T.F. Meclisi- komitede ve/veya komitelerin gündeminde 152 yasa tasarısı ve/veya yasa önerileri ve/veya yasa gücündeki kararnameler mevcuttur. Bu yasa tasarılarının bazıları komiteden geçti ve bazı yasa tasarılarının da ivedilikle görüşülmesine dair karar bulunmaktadır-. Bu kadar yasa tasarısı ve/veya yasa gücündeki kararnameler Meclis gündeminde bulunduğu halde, Meclis Ocak 1981'de iptal konusu olan yasaları geçirdi. Anayasanın 88. maddesine ve İçtüzüğün ilgili maddelerine göre öncelikle ve ivedilikle görüşülmesi gere-ken kararname veya yasa tasarısı genel kurul gündeminde bulunduğu sürece başka herhangi bir Yasa tasarısının görüşülmemesi gerekir. Böyle bir tasarı görüşülüp karara bağlanırsa böyle bir Yasa Anayasaya aykırıdır.

II. Davalı İddiasının Gerekçesi Özetle Şö-yledir:
Davacının iddiaları tamamen şekle mütedairdir ve Anayasaya herhangi bir aykırılık yoktur. Yasaların yapılışında İçtüzüklerde yer alan herhangi bir veya bazı kurallara uyulmamış olunsa dahi bu husus yasaların sıhhatini zedelemez ve iptal nedeni sa-yılamaz. Anayasanın 88. maddesi Yasa gücündeki kararnameleri ilgilendiren bir maddedir ve ancak yasa gücündeki bir kararnamenin Anayasaya aykırı olup olmadığı hususunu içerir.

III. Başsavcı Yardımcısının İddiasının Gerekçesi Özetle Şöyledir:
Mahkeme-ye yardımcı olmak amacı ile Başsavcı yardımcısının konu hakkındaki görüşleri davalı avukatının söylediklerini teyid eder.

IV. İlgili Anayasa Metinleri:
"Madde 1.
Kıbrıs Türk Federe Devleti, demokrasi, sosyal adalet ve hukukun üstünlüğü ilkelerine dayan-an lâik bir cumhuriyettir."



"Madde 4.
Yasalar, Anayasaya aykırı olamaz.
Anayasa kuralları, yasama, yürütme ve yargı organlarını, devlet yönetimi makamlarını ve kişileri bağlayan temel hukuk kurallarıdır."


"Madde 66.
Kıbrıs Türk Federe Meclisi, he-r yıl Ekim ayının ilk iş günü kendiliğinden toplanır.
Meclis üye tam sayısının salt çoğunluğu ile toplanır ve toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar verir. Olumlu ve olumsuz oyların eşitliği halinde karar reddedilmiş sayılır. Ancak çekimserlik,- olumlu veya olumsuz oylardan fazla olanın yönünde karar verilmesini peşin olarak kabul etmek anlamına gelir.
Meclis, çalışmalarını kendi yaptığı içtüzüğe göre yürütür.
Meclis ne zaman ve ne kadar tatile gireceğine kendisi karar verir.
Meclis, Devlet Başka-nı, Meclis Başkanı veya yedi milletvekilinin istemi üzerine olağanüstü toplantıya çağrılabilir."


"Madde 73.
Yasa önermeye Kıbrıs Türk Federe Bakanlar Kurulu ve milletvekilleri yetkilidir.
Devlet Başkanı, Kıbrıs Türk Federe Meclisince kabul edilen yasala-rı, on gün içinde yayınlar, ya da bir daha görüşülmek üzere Meclise geri gönderir veya Bakanlar Kurulunun istemi üzerine halkoylamasına sunar. Meclis geri gönderilen yasayı değiştirerek veya aynen, üye tam sayısının salt çoğunluğu ile kabul ederse, yasa D-evlet Başkanınca yayınlanır. Çekimser oylar, karar yeter sayısı açısından dikkate alınmaz.
Halkoylamasınca kabul edilen yasalar on gün içinde Resmi Gazetede Devlet Başkanınca yayınlanır."


"Madde 88.
Ekonomik konularda, ivedilik varsa, Bakanlar Kurulu, -yasa gücünde kararname çıkarabilir. Yasa gücündeki kararname, Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe girer ve aynı gün, gerekçesi ile birlikte Meclise sunulur.
Meclise sunulan yasa gücündeki kararnameler, içtüzüğün yasaların görüşülmesi için koyduğu kural-lara göre, komitede ve Genel Kurulda öncelik ve ivedilikle görüşülüp karara bağlanır.
Yasa gücündeki kararnameler, Kıbrıs Türk Federe Meclisi tarafından kaldırılıncaya veya değiştirilinceye ya da Anayasa Mahkemesi olarak, Yüksek Mahkemece iptal edilincey-e kadar, yürürlükte kalır.
Yasa gücündeki kararnameler ile, yeni mali yükümlülükler getirilemez; kişisel ve siyasal hak ve özgürlükler kısıtlanamaz."


"Madde 113.
Devlet Başkanı, Kıbrıs Türk Federe Meclisinde grubu bulunan veya bulunmayan siyasal partile-r, siyasal gruplar ve en az yedi milletvekili veya kendi varlık ve görevlerini ilgilendiren alanlarda yasa ile saptanacak diğer kurum, kuruluş, sendika (sendikalar federasyonu, sendikalar konfederasyonunu da kapsar) veya makamlar, bir yasanın veya herhangi- bir yasanın herhangi belli bir kuralının veya Kıbrıs Türk Federe Meclisinin herhangi bir kararının Anayasanın herhangi bir kuralına aykırı veya ona uygun olmadığı gerekçesi ile Anayasa Mahkemesi olarak görev yapan Yüksek Mahkemede, doğrudan doğruya iptal -davası açabilirler.
Anayasa Mahkemesi olarak görev yapan Yüksek Mahkemede doğrudan doğruya iptal davası açma hakkı, iptali istenen yasanın veya herhangi bir yasanın herhangi belli bir kuralının ve Kıbrıs Türk Federe Meclisinin kararının Resmî Gazetede yayı-nlanmasından başlayarak doksan gün sonra düşer."


V. İNCELEME:
İptal dilekçesinde, itiraznamede ve duruşma esnasında davacı, davalı ve Mahkemeye yardım etmek amacı ile bulunan Başsavcı Yardımcısı tarafından ileri sürülen iddia ve gerekçeler, iptali isten-en Yasa, diğer ilgili yasa metinleri, Anayasaya aykırılık iddiasına dayanıklık eden ve konuyu ilgilendiren K.T.F.D. Anayasası metinleri ile K.T.F. Meclisi İçtüzüğünün ilgili maddelerini inceledikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü.

İptali istenilen yasa-ların şekil bakımından Anayasaya aykırı olduğu davacı tarafından iddia edilmektedir. İptali istenen Yasaların esas bakımından Anayasaya aykırı olduğu iddia edilmemiştir. Genel hukuk ve Anayasal ilkelere göre ancak Anayasada buyurucu veya yasaklayıcı bir -hükme aykırı olan herhangi bir yasa veya yasa kuralı Anayasa Mahkemesince Anayasaya aykırı bulunabilir. Bu durumda iptali istenen yasaların Anayasanın herhangi bir maddesinin buyurucu veya yasaklayıcı hükümlerine aykırı olup olmadığını araştırmak gerekir.-

Anayasanın 88. maddesi ekonomik konularda ivedilik varsa Bakanlar Kuruluna yasa gücünde kararname çıkarma yetkisi vermektedir. Aynı Anayasa Maddesine göre böyle bir kararname çıktığı tarihte yayınlandığı gün yürürlüğe girer ve aynı gün gerekçesi ile bi-rlikte meclise sunulur. Meclis sunulan yasa gücündeki kararnameleri içtüzüğün yasaların görüşülmesi için koyduğu kurallara göre komite ve genel kurulda öncelikle ve ivedilikle görüşüp karara bağlar. Aynı maddenin (3). fıkrasına göre bu gibi kararnameler -Kıbrıs Türk Federe Meclisince kaldırılıncaya veya değiştirilinceye veya Yüksek Mahkemece iptal edilinceye kadar yürürlükte kalır. Anayasanın 88. maddesi esaslıca incelendiğinde Anayasanın bu maddesinin esas amacının ekonomik konularda ivedilik olduğu hall-erde Bakanlar Kuruluna yasa gücünde kararname çıkarma yetkisi vermek olduğu görülmektedir. Ancak böyle bir kararname yayınlandığı andan itibaren yasa gücünde olduğundan böyle kararnamelere bazı sınırlar ve koşullar getirmiştir. Örneğin söz konusu kararna-menin gerekçesi ile birlikte meclise yayınlandığı gün sunulması gerekir. Meclise sunulduktan sonra bu gibi kararnameler içtüzüğün yasaların görüşülmesi için koyduğu kurallara göre komite veya genel kurulda öncelikle ve ivedilikle görüşülüp karara bağlanma-sı gerekir. Genel Kurulda görüşülüp kararname kaldırılıncaya ve değiştirilinceye kadar yürürlükte kalır. Bundan açıkça görülüyor ki 88. maddede öngörülen bu gibi kararnamelerin yürürlükte kalıp kalmayacağı hususunu karara bağlamak içindir. Başka bir dey-işle Anayasanın 88. maddesi sadece kararnameleri ilgilendiren bir maddedir. Anayasanın 88. maddesinin başka yasa tasarıları veya öneriler ile ilgisi yoktur. Anayasanın 88. maddesinde komite veya genel kurulda görüşülmesi gereken herhangi bir yasa gücünde- kararnamenin bulunduğu sırada başka bir yasa tasarısının meclis komitesinde veya genel kurulda görüşülüp karara bağlanmasını engelleyici veya yasaklayıcı bir hüküm bulunmamaktadır. Bu nedenle yasa gücündeki herhangi bir kararnamenin meclis komite veya ge-nel kurulunda görüşülmesi için bulunduğu bir sırada komite veya meclis genel kurulunda başka yasaların görüşülüp karara bağlanmasının Anayasanın 88. maddesine aykırı olduğu söylenemez. Meclis içtüzüğünün 23. maddesine göre ivedilikle görüşülmesi kararlaşt-ırılan tasarı veya öneriler hariç komiteler kendilerine iletilen tasarı veya önerileri iletiliş sırasına göre görüşürler. Kıbrıs Türk Federe Meclisi içtüzüğünün tümü incelendiğinde "ivedilik" sözcüğünün 21. maddenin (2). fıkrasında ve 23. maddenin (3). fı-krasında yer aldığı görülmektedir. 21. maddenin (2). fıkrasına göre komite toplantıları için çağrı 48 saat önceden yapılır. Meclisce ivedilikle müzakeresine karar verilen hususlarda komiteler daha kısa bir süre içinde toplantıya çağırılabilir. 23. madde-nin (3). fıkrasının amacı ise ivedilikle görüşmesi kararlaştırılan tasarının diğer alelâde tasarılardan önce görüşülmesidir. Kıbrıs Türk Federe Devleti Anayasanın sözüne ve özüne bakıldığında Anayasa Mahkemesinin esas görevinin yasama meclisi tarafından g-eçirilen yasaların Anayasanın özüne ve Anayasada yer alan temel ilkelere uygunluğunu denetlemek olduğu söz götürmez bir gerçektir. Anayasa, yasama organlarının çalışmaları sırasında kendi içtüzüklerinin şekil kurallarına uygun olup olmadıklarını araştırma-yı ön plânda tutmaktadır. İçtüzük hükümleri genellikle şekle ait hükümlerdir. Bu hükümler içinde yasama meclislerince çıkarılan yasaların sıhhati üzerine etkili olabilecek hükümler bulunmaktadır. İçtüzükle belirlenen kurallara aykırılık yasanın geçerlil-iğini ve meclislerin iradelerini zedeleyecek kadar ağır ise o zaman böyle bir aykırılık yasanın iptal nedeni sayılabilir. Ancak böyle bir aykırılık içtüzüğün sadece ayrıntı kurallarını ilgilendirirse ve yasanın geçerliliğini ve meclislerin iradelerini zed-eleyecek nitelikte değilse böyle bir aykırılık yasayı iptal nedeni olamaz. Genel olarak Anayasada gösterilmeyen ve yalnız içtüzüklerde bulunan şekil kurallarına aykırılık meclisin serbest iradesini zedeleyecek nitelikte değil ise bu gibi aykırılıklar ipta-l nedeni sayılmaz. Anayasaya biçim yönünden aykırı olduğu iddia edilen yasaların meclis tarafından geçirilmesi sırasında meclis iradesini zedeleyen herhangi bir işlem yapıldığına dair en ufak bir iddia dahi yoktur. İlgili yasalar içtüzüğün öngördüğü gibi- meclisin genel kurulu tarafından görüşmelere tabi tutulmuş ve genel kurulda görüşme bakımından içtüzüğe herhangi bir aykırılık bulunmamaktadır. Ne Anayasada ve ne de meclis içtüzüğünde ivedilikle ve/veya öncelikle görüşülmesi halinde bu gibi tasarıların -sıhhatinin sakat olacağına dair herhangi bir kural veya madde bulunmamaktadır. Esasen meclis içtüzüğüne göre herhangi bir tasarının meclisce ivedilikle görüşülmesine karar alındığı hallerde dahi diğer tasarılardan yegâne farkı, içtüzüğün 21. maddesinin (2-). fıkrasına göre komiteler 48 saat önce çağırılabildiğidir. Bu konuda T.C. Anayasa Mahkemesi Karar sayısı 1974/19 olan kararda (AMKD sayı 12 sayfa 181) s. 189'da aynen şunlar yer almaktadır:
"Yukarıda da değinildiği gibi Anayasa'nın 85. maddesinin birin-ci fıkrası kuralı uyarınca Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Meclisler çalışmalarını kendi yaptıkları içtüzükler hükümlerine göre yürütmek durumundadırlar. Anayasa'nın bu kuralından İçtüzük hükümlerine Yasama Meclislerince uyulmamış veya bu hükümlerin yanlı-ş, eksik uygulanmış olmasının olayla ilgili kanunu kesin olarak Anayasa'ya aykırı duruma getireceği anlamı çıkarılamaz. Çünkü İçtüzüklerin biçime ilişkin tüm hükümleri aynı önem derecesinde değildir. Bunlar arasında Yasama Meclislerince verilen kararları-n geçerliği üzerinde etkili olabilecek nitelik taşıyanlar bulunduğu gibi ayrıntı sayılabilecek nitelikte olanlar da vardır. İlk kümeye gireceklere aykırı tutumun iptal nedenini oluşturacağını, buna karşılık öteki biçim kurallarına uymamanın iptali gerekti-rmeyeceğini kabul etmek yerinde olur. Anayasa'da gösterilmeyen ve yalnız içtüzükte bulunan biçim kuralları arasında böyle bir ayırım yapılması zorunludur. Çünkü İçtüzüklerdeki biçim kurallarına aşırı bağlılık Yasama Meclislerinin çalışmalarını gereksizce- aksatır. İçtüzük hükümlerine aykırı düşen işlemlerden hangilerinin iptal nedeni sayılacağı sorunu, uygulanacak İçtüzük hükümlerinin önemine ve işin niteliğine göre çözülecek ve incelemeleri sırasında Anayasa Mahkemesince değerlendirilip saptanacak bir ko-nudur. Şimdiye değin mahkemenin bu sorun üzerindeki görüşü hep böyle olagelmiştir.

Anayasa Mahkemesinin değerlendirmeyi yaparak işi bir çözüme bağlarken yalnız İçtüzük hükümlerinin önem ve niteliğini değil bir de kendi görev ve yetki sınırlarını ve bu s-ınırların olanaklarını gözönüne almasında zorunluluk vardır. Anayasaya uygunluk denetimi Anayasaca Anayasa'nın biçim kurallarına inhisar ettirilen veya kanunun yapısı yönünden öz üzerinde denetim olanağı bulunmayan işlerde Anayasa Mahkemesinin İçtüzük kur-allarını katı bir biçimde ele alarak değerlendirmeyi buna göre yapması doğal sayılmak gerekir. Öz yönünden de denetim yetkisinin veya olanağının bulunduğu konularda Mahkemenin işi aynı katılıkta ele alarak bir değerlandirmeye gitmesi savunulamaz ve böyle -bir görüş haklı da gösterilemez."


Karar sayısı 1977/16 olan Karar (A.M.K.D. sayı 15, sayfa 216) s. 225-226'da şunlar yer almaktadır:
"Anayasa'nın 85. maddesi gereğince, Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Meclisler çalışmalarını kendi yaptıkları içtüzükler-inin kurallarına göre yürütürler. Millet Meclisi İçtüzüğünün 53. maddesine göre genel kurula gönderilen bir komisyon raporu veya herhangi bir metin, tersine karar alınmadıkça dağıtımı tarihinden başlanarak 48 saat geçmeden görüşülemez. Bu süre geçmeden g-ündeme alınması ve gündemdeki tasarı ve tekliflerde ve diğer işlerden birine öncelik verilerek bu kısmın ilk sırasına geçirilmesi, hükümet veya esas komisyon tarafından gerekçeli olarak genel kuruldan istenmesine ve o yolda karar verilmesine bağlıdır. Bu -kurallar Cumhuriyet Senatosu İçtüzüğünün 70. maddesinde de yer almış bulunmaktadır.

Yukarıda da belirtildiği gibi, dava ile ilgili kanun tasarısının her iki mecliste, dağıtımından başlanarak 48 saat veya 2 tam gün geçmeden gündeme alınması, Millet Mecl-isinde öncelik, Cumhuriyet Senatosunda ise öncelik ve ivedilik kararları verilmesi, Millet Meclisinde Milli Savunma Bakanının, Cumhuriyet Senatosunda Bütçe ve Plân Komisyonu Başkanının verdikleri önergeler üzerine gerçekleşmiştir. Milli Savunma Bakanı öne-rgesini tasarının tatilden önce çıkarılması öngörülen tasarılardan olması nedenine, gerekçesine dayandırmıştır. Cumhuriyet Senatosu Bütçe ve Plân Komisyonu Başkanının önergesinde gerekçe yoksa da, komisyon raporunda bu konudaki nedenler açıklanmıştır.

K-anun tasarı ve tekliflerinin, belli süreler geçmeden gündeme alınmasına ve öncelikle ve ivedilikle görüşülmesine ilişkin önergelerin gerekçeye ve önemli neden koşuluna bağlı olması kuralları, birer içtüzük düzenlenmesidir ve bu kurallar kaynağını doğrudan -doğruya Anayasa'dan almış da değildir. Böyle olunca, Parlamentoda bu çeşit biçim kurallarına her uyulmayışta bir iptal nedeni oluşacağı kabul edilemez. Nitekim bu konu Anayasa Mahkemesinin çeşitli kararlarında (örneğin 8/5/1973 günlü E.1972/24, K.1973/21-; 21/5/1974 günlü E.1974/8, K.1974/19 sayılı kararlar, Anayasa Mahkemesi Kararlar Dergisi Cilt, II, sayfa 238-239 ve cilt 12, sayfa 187-190) açıklanmıştır.

Öncelik ve ivedilik hakkındaki içtüzük kurallarının böylece değerlendirilmesi Anayasa Mahkemesini-n bu işin özünü de incelemesini engelleyen bir hal bulunmaması ve tasarının genel gerekçesi ile komisyon raporlarındaki açıklamalar (Millet Meclisi Tutanak Dergisi, cilt 13, Birleşim 96, sayfa 379; Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi, cilt 23, Birleşim 72-, sayfa 53) karşısında, 1923 sayılı Yasa tasarısının Millet Meclisi ve Cumhuriyet Senatosu genel kurullarında, gerekçesiz önergelerle, belli süre geçmeden gündeme alınıp öncelikle ve ivedilikle görüşülmesinin sağlanmış olması, Meclislerin İçtüzüklerine bir- aykırılık oluştursa da, bu husus bir iptal nedeni sayılmamak gerekir."

Yukarıda alıntısı yapılan kararlarda yer alan görüşleri benimseriz.

Yukarıda belirtilenlerden Anayasaya aykırı olduğu iddia edilen yasaların komitelerce görüşülmesi sırasında komit-elerin önünde ivedilikle görüşülmesi kararlaştırılan başka tasarıların bulunmasına rağmen komite tarafından görüşülen tasarıların görüşülmesi ve o tasarıların daha sonra meclis genel kurulunca görüşülüp karara bağlanması meclisin konu yasalarla ilgili olar-ak iradesini zedelemiş bulunmamaktadır. Bu nedenle Anayasaya aykırı olduğu iddia olunan ilgili yasalar komitede görüşülürken içtüzüğün 23. maddesinin (2). fıkrasına aykırılık getirmiş olmasına rağmen bu aykırılık meclis genel kurulunun irade ve yetkilerin- zedeleyecek nitelikte olmadığından böyle bir aykırılık ilgili yasaların iptal edilmesine neden değildir.

SONUÇ:
Anayasaya aykırı olduğu iddia olunan 5/81 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal (Değişiklik) Yasası ile 6/81 sayılı 1980 Mali Yıl Bütçe- (Değişiklik No.3) Yasasının Anayasaya aykırı olmadığına karar verilir.




(Ülfet Emin)(Şakir Sıdkı İlkay)
Başkan Yargıç





(Salih S. Dayıoğlu)(N. Ergin Salâhi) (Niyazi F. Korkut)
YargıçYargıç Yargıç


27.7.1981

-



-


7



-


Full & Egal Universal Law Academy