Anayasa Mahkemesi Numara 5/2008 Dava No 3/2008 Karar Tarihi 08.11.2008
Numara: 5/2008
Dava No: 3/2008
Taraflar: KKTC Cumhurbaşkanı ile Cumhuriyet Meclisi arasında
Konu: Görüş bildirisi - Eşitlik ilkesi
Mahkeme: A/M
Karar Tarihi: 08.11.2008

-D.3/2008 Anayasa Mahkemesi 5/2008


ANAYASA MAHKEMESİ OLARAK OTURUM YAPAN
YÜKSEK MAHKEME HUZURUNDA
Anayasanın 146'ncı maddesi hakkında.

Mahkeme Heyeti: Nevvar Nolan, Başkan, Mustafa H.Özkök,
Gönül Erönen, Nec-mettin Bostancı, Narin F.Şefik.


Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı'nın Anayasa'nın 146'ncı maddesi altında Kamu Sağlık Çalışanları Yasası'nın 14, 30, 41, 44, 65(1)(A), 103(1)(B) maddelerinin Anayasa'ya aykırı olup olmadığı hususunda GÖRÜŞ İSTEMİ-.


KKTC Cumhurbaşkanı adına Romans Mapolar
KKTC Meclisi adına Avukat Kıvanç M.Riza
Amicus Curiae olarak Başsavcı Yardımcı Muavini Ersoy Ölçter

----------------------

GÖRÜŞ BİLDİRİSİ

Cumhurbaşkanı kendisine 22.7.2008 tarihinde Cumhuriyet Meclisi tarafı-ndan gönderilen Kamu Sağlık Çalışanları Yasasının 14, 30 ve 44'üncü maddelerini Anayasanın 1 ve 8'inci maddelerine, 41, 103(1)(B) maddelerini Anayasanın 8'inci maddesine, 65(1)(A) maddesini Anayasanın 120 ve 121'inci maddelerine aykırı olup olmadıkları kon-usunda görüşünü bildirmek üzere, Anayasanın 146'ncı maddesi altında, 4.8.2008 tarihinde Anayasa Mahkemesine sundu.

Cumhurbaşkanı adına Anayasa Mahkemesine sunulan 19.8.2008 tarihli yazılı hitapta, Kamu Sağlık Çalışanları Yasasının 41, 44 ve 103(1)(B) mad-delerinin Anayasaya bir aykırılığı görülmediği tereddüte yer vermeyen kesin bir dille ifade edildi. Daha sonra 21.8.2008 tarihli oturumda konu yasanın 65(1)(A) maddesinin de Anayasaya bir aykırılığı görülmediği belirtilerek, Anayasa Mahkemesinden sadece Ka-mu Sağlık Çalışanları Yasasının 14 ve 30'uncu maddelerinin Anayasanın 8'inci maddesine aykırı olup olmadıkları konusunda görüşü istendi. Anayasa Mahkemesi de, bu durumda, sadece yasanın 14 ve 30'uncu maddeleri ile ilgili tarafların iddialarını dinledi. Cum-hurbaşkanı adına Anayasa Mahkemesine 27.8.2008 tarihinde dosyalanan ikinci bir yazı ile, daha önce sunulan 19.8.2008 tarihli yazılı hitabın geri alındığı bildirilerek, Anayasa Mahkemesinden yeniden konu yasanın 41, 44 ve 103(1)(B) maddelerinin de Anayasaya- aykırı olup olmadıkları konusunda görüşü istendi. Kendisine sunulan konular hakkında görüşünü en geç kırk beş gün içinde karara bağlamak ve Cumhurbaşkanına yazılı olarak bildirmekle yükümlü olan Anayasa Mahkemesi, Cumhurbaşkanı adına sunulan 27.8.2008 tar-ihli yazının zaten Anayasa ile kısıtlanmış olan dinleme ve karar alma süresini daha da kısıtlayan bir sonuç ortaya çıkaracağını, kalan sürenin kısa olduğunu ve hem doğal adalet hem de Anayasa hükmü gereği tarafları dinlediği konularda karar verebileceğini -değerlendirerek sadece Kamu Sağlık Çalışanları Yasasının 14 ve 30'uncu maddelerinin Anayasanın 8'inci maddesine aykırı olup olmadıkları konusunda görüş bildirmeyi uygun görmektedir.

Cumhuriyet Meclisi tarafından 21.7.2008 tarihli birleşiminde kabul edili-p 22.7.2008 tarihinde Cumhurbaşkanına gönderilen Kamu Sağlık Çalışanları Yasasının 14 ve 30'uncu maddeleri şöyledir:
"14. Kamu sağlık çalışanları, çalışma saatlerinde görev
yerinde bulunurlar ve üstlerinden izin almadan görev
yerinden ayrılam-azlar.

30. Aşağıdaki bendlerde öngörülen hizmet sınıflarında
çalışan kamu sağlık çalışanlarına, maaşlarına ek
olarak brüt maaşlarının %2.5 oranında İaşe ve İbate
Ödeneği verilir. Bu ödenek emeklilik amaçları
bakımından ma-aşlarla bütünlendirilerek dikkate alınır
ve emeklilik maaşları buna göre hesaplanır".
Bakanlık ve Bakanlığa bağlı sağlık kurum ve kuruluşlarındaki Mali İşler Şube Amiri, Bakım Onarım Şube Amiri, Hukuk İşleri Amiri, Donatım Şube Amiri, Yayın ve İsta-tistik Şube Amiri, Plan ve Proje Koordinasyon Şube Amiri dışındaki Yöneticilik Hizmetleri Sınıfı (Üst Kademe Yöneticisi Sayılmayan Diğer Yöneticiler);
Paramedikal Hizmetler Sınıfı;
Ecza vde Kimya Hizmetleri Sınıfı;
Ebelik ve Hemşirelik Hizmetleri Sınıfı;
Y-ardımcı Ecza ve Kimya Hizmetleri Sınıfı.

Anayasanın 8'inci maddesi de aşağıda verildiği gibidir.
8(1)Herkes, hiçbir ayırım gözetilmeksizin, Anayasa ve yasa önünde eşittir, hiçbir kişi, aile, zümre veya sınıfa ayrıcalık tanınamaz.
(2)Devlet organları -ve yönetim makamları, bütün işlemlerinde yasa önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek ve ayrıcalık yapmamak zorundadırlar.
(3)Ekonomik bakımdan güçsüz olanların Anayasa ve yasalar ile elde ettikleri veya edecekleri kazanımlar, bu madde ileri -sürülerek ortadan kaldırılamaz".

Anayasanın genel ilkeler kısmında, Madde 8'de yer alan eşitlik ilkesi, devlet yönetiminde bir temel ilke olarak nitelendirilir, aynı zamanda hukuk devleti kavramı içeriğinde vardır ve bu kavramın bir temel taşıdır. Eşitli-k ilkesi hem kanunun uygulayıcılarına yani idare makamlarına hem de kanun koyucuya yani yasama organına yöneltilmiş, onları bağlayan, bir anayasa buyruğudur; şüphesiz yargı yeri de hem bu ilkeyi uygulamak hem de uygulandığını denetlemek durumundadır.

An-ayasanın 8'inci maddesi kanun koyucuya yasama yetkisini kullanırken eşitlik ilkesine uygun yasa yapma yükümlülüğü getirmektedir. Bir anayasa ilkesi olarak eşitlik ilkesi, yasalarda eşitliğin, yani yasalarla yaratılan haklarda ve ödevlerde, yararlarda ve yü-kümlülüklerde eşitliğin, sağlanmasını gerektirmekte, ayrıcalık yaratılmasını yasaklamaktadır.

Anayasanın 8'inci maddesinde yer alan eşitlik ilkesi, genel eşitlik ilkesidir. Anayasanın bu maddesinde herkesin, hiçbir ayırım gözetilmeksizin, Anayasa ve yasa- önünde eşit olduğu kabul edilmiştir. Bu bağlamda eşitlik ilkesinin, yasama organının kanun koyarken kişiler arasında bir takım nedenlerle fark gözetmesini ve ayrım yapmasını yasakladığı gibi bir görünüm ortaya çıkmaktadır. Ancak genel eşitlik ilkesinin ge-nel bir ayrım yasağı olarak yorumlanması çözümü güç bazı sorunları beraberinde getirir. Güçlük, yasama, kanun koyma işlevinin kendi özünden kaynaklanmaktadır. Yasama organı herhangi bir sosyal ilişki alanını bir yasa ile düzenleyerek bir takım kurallara ba-ğlayıp hukuk alanı içine alabilir, bu durumda yasama organı belirli durumlara ve bu durumlarla ilişkili olan kişilere yönelir. Kanun yapma, hemen daima, kişilerin veya durumların bazı özellikler yönünden benzerliklerine veya farklılıklarına dayanan sınıfla-ndırmalar içerir. Sınıflandırma, kanun koyucunun, belirlediği bir hukuki işlem bakımından, kişiler veya durumlar asasında ayrımlar yapmasıdır. Yasama organı, kanuni yararlar veya yükümlülükler bakımından, kişilerin, durumların çeşitli özelliklerine dayanan- benzerliklerini veya farklılıklarını esas alıp sınıflandırmalar yapmak, kişiler arasında ayrımlar yapabilmek yetkisine sahiptir. Yasama organının sahip olduğu sınıflandırma, ayrım yapma yetkisi, kendi içinde şüphesiz takdir yetkisini de taşır. Yasama orga-nının sınıflandırma, ayrım yapma yetkisi ile kanunlarda eşitliğin sağlanması gerekliliği arasında bir çelişmenin ortaya çıktığı söylenebilir. Kanun önünde eşitlik ilkesinin, yasama organının sınıflandırma veya ayrım yapma yetkisi içinde var olan takdir yet-kisine hiçbir kayıtlama koymadığı, bu, kanunlarda eşitliğin sağlanması gereğinden vazgeçilmesi anlamına geleceğinden ve kanunların anayasaya uygunluğunun denetiminde eşitlik ilkesi ölçütünü işlevsiz bırakacağından, kabul edilemez. Eşitlik ilkesinin maddi h-ukuki eşitlik anlamında yasama organını bağlayıcılığı, bu ilkenin yasama veya kanun koyma yetkisinin aynı zamanda sınıflandırma veya ayrım yapma yetkisini de içerdiği dikkate alınarak yorumlanmasına bağlıdır. Eşitlik ilkesi, ancak eşitlik ve sınıflandırma -gereklilikleri bağdaştırılarak uygulanabilir. Bu iki gerekliliğin bağdaştırılması, aynı zamanda, genel eşitlik ilkesinin mutlak değil, göreli bir eşit davranma ilkesi veya ayrım yasağı olarak yorumlanması sonucunu doğurmaktadır. Eşitlik ilkesi, herkese ayn-ı şekilde davranılmasını değil, yalnızca aynı veya benzer durumda bulunanlara eşit davranılmasını gerektiren bir ilke olarak belirmektedir. Maddi hukuki eşitlik anlamında genel eşitlik ilkesi, aynı veya benzer durumda bulunanlar için haklarda ve ödevlerde,- yararlarda ve yükümlülüklerde, yetkilerde ve sorumluluklarda, fırsatlarda ve hizmetlerde eşit davranılmasını gerektirmektedir. Eşitlik ilkesi, aynı, benzer, eşit durumda olanlara eşit davranılmasını gerektirmekte, farklı durumda olanlara farklı davranılma-sını yasaklamamaktadır. Kanuni hak ve ödevlerde eşitliği gerçekleştirmek yasama organının yetkisi içindedir. Kanun koyucu, kişiler ve durumlar arasında eylemli eşitsizlikleri göz önüne alarak sınıflandırmalar, ayrımlar yaparak kanuni hak ve ödevlerde farkl-ılıklar yaratır. Kişilerin hangi koşullar altında eşit, benzer veya aynı durumda olduklarının belirlenmesinde kanun koyucunun takdir yetkisi vardır
(Bak: Dr.Merih Öden, Türk Anayasa Hukukunda Eşitlik İlkesi, sayfa 187-190).

Eşitlik ilkesi, kanunların ma-ddi hükümleri itibarıyle herkes için aynı olmalarını zorunlu kılmamaktadır. Kanun koyucu farklılıklara dayanan sınıflandırmalar, ayrımlar yapma yetkisine sahiptir; ancak bu, eylemli veya olgusal her eşitsizliğin ona dayalı kanuni ayrımı her zaman kendiliği-nden haklılaştıracağı, geçerli kılacağı anlamına da gelmemektedir. Eşitlik veya ayrım yapmama ilkesi, kanun koyucunun kişiler, şeyler ve durumlar arasında fark gözetip ayrım yapmasını yasaklamamakla birlikte, bu ayrımları ve farklılaştırmaları yalnız belli- bazı nedenlerin haklılaştırabileceğini, savunulur kılabileceğini ifade etmektedir. Kişiler, şeyler ve durumlar arasındaki eylemli eşitsizliklerin, onlara dayalı kanuni ayrımları haklılaştırıp geçerli kılabilmeleri için eşitlik kavramında saklı bazı maddi -gereklerin karşılanması şarttır (Dr.Öden, sayfa 191).

Yasama organı, kanuni sınıflandırmalar, ayrım yapma konusunda mutlak bir takdir yetkisine sahip değildir. Kanunların maddi hukuki eşitlik ilkesine uygunluğunun mahkemelerce denetlenmesinde öncelikle ç-özümü gereken sorun, hangi sınıflandırma veya farklılaştırma türlerinin eşitlik ilkesiyle bağdaşabildiğine veya bağdaştırılabildiğine karar verme sorunudur. Kanunların anayasaya uygunluğunun yargısal denetiminde, yasama organının takdir yetkisinin eşitlik -ilkesi bakımından sınırlarının, yani kanunlarda eşitliğini sağlanması için karşılanması gerekli koşulların, belirlenmesi görevi sonuçta mahkemelere bırakılmıştır.

Türk Anayasa Mahkemesinin, kanunların genel eşitlik ilkesine uygunluk koşullarını, esas ola-rak "haklı neden" kavramıyla formule ettiği görülmektedir. Anayasada ifadesini bulan genel eşitlik ilkesi, mutlak eşitliği öngörmeyen, ortada haklı nedenlerin bulunması halinde, farklı uygulamalara imkân veren bir ilkedir. Anayasa Mahkemesine göre, yasama -organının eşitlik ilkesi konusunda takdir yetkisi, kanuni sınıflandırma ve farklılaştırmaların haklı nedene dayanması koşuluyla sınırlıdır. Mahkemeler, kanun koyucunun eşitlik ilkesi konusundaki takdir yetkisinin sınırlarını her somut olay bakımından ayrı -ayrı belirlerler. Kanunların eşitlik ilkesine uygunluğunun yargısal denetiminde sonucu, Anayasa Mahkemesinin kanuni sınıflandırma veya farklılaştırmaları destekleyen haklı nedenler bulup bulmaması tayin eder. Mahkemenin somut olayda kanuni eşitsizliklerin -haklı nedene dayanıp dayanmadığını nasıl belirleyeceği yeterince açık değildir; ancak Anayasa Mahkemesinin haklı neden kavramını, genellikle kanuni sınıflandırmaları veya ayrımları haklılaştıran, yani haklı kılan, savunulabilir veya desteklenebilir kılan h-er türlü nedeni içerecek şekilde geniş yorumladığı görülmektedir (Dr.Öden, sayfa 194).

Kanun koyucunun yaptığı bir kanuni sınıflandırmanın, getirdiği bir ayrımın, maddi hukuki eşitlik ilkesine uygun veya aykırı olup olmadığı, ayrımın haklı nedene dayanı-p dayanmadığının belirlenmesi ile kararlaştırılır; ayrım haklı bir nedene dayanıyorsa eşitlik ilkesine aykırılıkten söz edilmez, ancak ayrımın haklı bir nedene dayandığı görülmezse, ayrım eşitlik ilkesine aykırılık oluşturur. Ayrımın haklı nedene dayandığı-nın söylenebilmesi için, keyfi değil, anlaşılabilir, makul olarak kabul edilebilir, haklılaştırılabilir, akla uygun olması aranır; zorunluluk, gereklilik, işin özelliklerine ve gereklerine uygunluk gibi haklı neden kavramını somutlaştırıcı ölçütlere de Ana-yasa Mahkemesinin kararlarında rastlanmaktadır.

Türk Anayasa Mahkemesinin, aynı doğrultuda verdiği çeşitli kararları ışığında, genel eşitlik ilkesinden nispi eşitlik anlayışını benimsediği anlaşılmaktadır; Anayasa Mahkemesi, genel eşitlik ilkesiyle nisp-i eşitliğin amaçlandığını kabul etmektedir. Nispi eşitlik, aynı hukuki durumda bulunan kişilerin aynı işleme tabi tutulmasını öngörürken, farklı konumda olanlara farklı kurallar uygulanmasına imkân tanımaktadır. Türk Anayasa Mahkemesi, 11 Mayıs 1999 tarih -ve K.1999/15 sayılı kararında nispi eşitlik anlayışını aşağıdaki şekilde dile getirmiştir:
"Yasa önünde eşitlik ilkesi, hukuksal durumları aynı olanlar için söz konusudur. Bu ilke ile hukuksal eşitlik öngörülmektedir. Eşitlik ilkesinin amacı, aynı durumda -bulunan kişilerin yasalarca aynı işleme bağlı tutulmalarını sağlamak ve kişilere yasa karşısında ayrım yapılmasını ve ayrıcalık tanınmasını önlemektir. Bu ilkeyle, aynı durumda bulunan kimi kişi ve topluluklara ayrı kurallar uygulanarak yasa karşısında eşi-tliğin çiğnenmesi yasaklanmıştır. Durum ve konumlarındaki özellikler, kimi kişiler ya da topluluklar için değişik kuralları gerekli kılabilir. Özelliklere, ayrılıklara dayandığı için haklı olan nedenler, ayrı düzenlenmeyi eşitlik ilkesine aykırı değil, geç-erli kılar. Anayasa'nın amaçladığı eylemli değil, hukuksal eşitliktir. Aynı hukuksal durumlar aynı, ayrı hukuksal durumlar ayrı kurallara bağlı tutulursa Anayasa'nın öngördüğü eşitlik ilkesi çiğnenmiş olmaz. Kişisel nitelikleri ve durumları özdeş olanlar i-çin yasalarla değişik kurallar konulamaz".


Türk Anayasa Mahkemesi yukarıdaki kararında yer alan nispi eşitlik anlayışını daha birçok kararında, örneğin 17 Şubat 2004 tarih ve E.2002/128, K.2004/23 sayılı, 4 Ekim 2006 tarih ve E.2002/157, K.2006/97 sayılı-, 11 Mart 2008 tarih ve E.2003/49, K.2008/76 sayılı kararlarında yinelemiştir.

Türk Anayasa Mahkemesi kararlarını kılavuz alan Anayasa Mahkememiz de genel eşitlik ilkesiyle nispi eşitliğin amaçlandığını kabul etmiş ve kararlarında nispi eşitlik ilkesini -benimsemiştir.

Nispi eşitlik ilkesi, yukarıda da ifade edildiği gibi haklı nedenlerin bulunması halinde farklı uygulamalara ve ayrım yapılmasına izin vermektedir. Nispi eşitlik ilkesini benimseyen Anayasa Mahkemesi, yasama organına geniş bir takdir yetki-si tanıyarak, yasama organının bu takdir yetkisine saygı göstererek, yasaların içerik yönünden Anayasaya uygunluğunun denetiminde, kendisini sınırlamaktadır. Anayasa Mahkemesi kendi takdirini yasama organının takdiri yerine koymaktan, yasama organının takd-ir yetkisine müdahaleden, olabildiğince kaçınmakta, yasama organının takdir yetkisine geniş bir çerçeve çizerek saygı göstermektedir, ancak kendisine koyduğu bu sınırlama, Anayasa Mahkemesini, yasaların içerik yönünden eşitlik ilkesine uygunluğu denetimini- yapamayacak noktaya taşımamalıdır; yasama organının kanuni sınıflandırmalar konusundaki takdir yetkisi, yukarıda ifade edildiği gibi, mutlak bir takdir yetkisi değildir.
Kamu Sağlık Çalışanları Yasası, madde 14'de, kamu sağlık çalışanlarının görev yerinde- bulunma ödevini düzenlemektedir. Kamu görevlileri ile ilgili genel yasa durumunda olan 7/79 sayılı Kamu Görevlileri Yasası, kamu görevlilerinin görev yerinde olma ödevini 13'üncü maddesinde düzenlemiştir. Kamu Görevlileri Yasasının 13'üncü maddesi şöyledi-r.

"13.(1) Kamu görevlileri, çalışma saatlerinde görev
yerinde bulunurlar ve amirlerinden izin
almadan görev yerinden ayrılamazlar. (2)Kamu görevlileri, görevli bulundukları her
bakanlık, daire veya şubenin, ke-ndi
bünyesinde tutmakla yükümlü olduğu devam
defterini,çalışma saatlerinin
başlangıcında, bitiminde imzalamakla veya
devamlılıkla ilgili olarak Personel
Dairesince saptanıp uygulamaya konulacak -
yöntemlere uymakla yükümlüdürler.
Hangi Kamu görevlilerinin devam defterini
imzalamayacakları veya Personel Dairesince
saptanıp uygulamaya konacak devam
yöntemlerine uymayacakları, kurumun en üst
düzeydeki amiri tarafın-dan saptanır".

Kamu Sağlık Çalışanları Yasasının 14'üncü maddesi, kamu sağlık çalışanlarının, aynen Kamu Görevlileri Yasasının 13(1) maddesinde olduğu gibi, çalışma saatlerinde görev yerinde bulunmalarını öngörmektedir. Kamu Sağlık Çalışanları Yasası ma-dde 14'de devam defteri imzalamakla veya Personel Dairesince saptanacak devam yöntemlerine uymakla ilgili hüküm olmaması bu maddeyi eşitlik ilkesini ifade eden Anayasanın 8'inci maddesine aykırı mı kılar? Esas olan, Kamu Görevlileri Yasasının 13(1) maddesi-nde öngörüldüğü gibi, kamu görevlisinin çalışma saatlerinde görev yerinde bulunma yükümlülüğüdür ve bu yükümlülük Kamu Sağlık Çalışanları Yasasının 14'üncü maddesinde de yer almaktadır. Kamu Görevlileri Yasasının 13'üncü maddesinin 2 ve 3'üncü paragrafları- kamu görevlisinin görev yerinde bulunma yükümlülüğünün denetimi ile ilgili kurallar içermekte, kamu görevlisinin bağlı olduğu kurumun en üst düzeydeki amirine bu denetimle ilgili takdir yetkisi tanımaktadır. Kamu Görevlileri Yasasının 13'üncü maddesinin 2- ve 3'üncü paragraflarında yer alan hükümlerin veya benzerlerinin, Kamu Sağlık Çalışanları Yasasının 14'üncü maddesinde yer almaması, Kamu Sağlık Çalışanları Yasasının 14'üncü maddesini Anayasanın 8'inci maddesine aykırı kılmadığı görüşündeyiz.

Kamu Sağl-ık Çalışanları Yasası, madde 30 ile, bu maddede sıralanan hizmet sınıflarında çalışan kamu sağlık çalışanlarına maaşlarına ek olarak brüt maaşlarının %2.5'i oranında iaşe ve ibate ödeneği verilmesini ve bu ödeneğin emeklilik amaçları bakımından dikkate alı-nmasını öngörmektedir. Yine kendisinin belirleyip ayrı tuttuğu kamu görevlileri dışında, tüm kamu görevlilerinin, diğer hususlar yanında, hak, ödev ve yetkileri 7/79 sayılı Kamu Görevlileri Yasasında düzenlenmiştir. Kamu Görevlilerinin iaşe ve ibate ödene-ği ile ilgili düzenleme 7/79 sayılı Kamu Görevlileri Yasasının 28'inci maddesinde yer almaktadır. Kamu Görevlileri Yasasının 28'inci maddesi aynen şöyledir:
Yolluk ve iaşe-ibate ödeneği hakkı28.(1) Bu yasaya bağlı kurumlarda çalışan ve bir görevin yerine -getirilmesi için görev yerinden sürekli veya geçici olarak ayrılan kamu görevlilerine, Bakanlar Kurulunca çıkarılacak tüzük çerçevesinde yolluk ve iaşe-ibate ödeneği ödenir.
Kamu Görevlileri Yasasının 28'inci maddesi sadece bir görevin yerine getirilmes-i için görev yerinden sürekli veya geçici olarak ayrılan kamu görevlisine iaşe ve ibate ödeneği öngörmektedir. Bu madde kamu görevlisinin iaşe ve ibate ödeneği alabilmesini bir görevin yerine getirilmesi için görev yerinden ayrılmış olması koşuluna bağlama-ktadır ve nedeni kolaylıkla anlaşılabileceği gibi bu maddede iaşe ve ibate ödeneğinin emeklilik amaçları bakımından dikkate alınacağına dair hüküm yoktur; görev yerinden ayrılan kamu görevlisi yolluğunu ve buna ek olarak iaşe-ibate ödeneği alır. Kamu Görev-lileri Yasasında yer alan ve tüm kamu görevlilerini kapsayan bu kuralın aynısı Kamu Sağlık Çalışanları Yasasının 19'uncu maddesinde de yer almaktadır; ancak Kamu Sağlık Çalışanları Yasası, madde 30 ile, madde kapsamına alınmış hizmet sınıflarında çalışan k-amu sağlık çalışanlarına, görev yerinden ayrılmış olma koşulu getirmeden, sürekli brüt maaşlarının %2.5'i oranında iaşe-ibate ödeneği vermektedir. Kamu Sağlık Çalışanları Yasasının 30'uncu maddesi kapsamındaki kamu sağlık çalışanları şüphesiz kamu görevlis-idirler. Kamu Sağlık Çalışanları Yasası, madde 30 ile, iaşe ve ibate ödeneğine hak kazanma ve bunun emeklilik amaçları bakımından dikkate alınması bağlamında, bu madde kapsamındaki kamu görevlileri ile madde kapsamı dışındaki kamu görevlileri arasında fark-lı bir durum yaratmakta, ayrım yapmaktadır. Bu ayrımın Anayasada yer alan eşitlik ilkesini zedelemediğinin söylenebilmesi ancak bu ayrıma destek verecek haklı nedenlerin varlığı ile mümkündür; kanunun yaptığı ayrım haklı bir nedene dayanıyorsa Anayasa Mahk-emesi bu ayrımı eşitlik ilkesine aykırı görmemektedir.

Türk Anayasa Mahkemesi kararlarından, kanun koyucunun belli bir sosyal ilişkiler alanını düzenleyen kanunlarda seçilip benimsenmiş temel ilkelerden, genel veya ortak esaslardan sapmasının, ancak bu s-apmayı haklı kılacak özel nedenleri açıkça ortaya koyması koşuluyla eşitlik ilkesine aykırı düşmeyeceği anlaşılmaktadır. Başka bir deyişle, kanun koyucunun belli bir sosyal ilişkiler alanını düzenleyen kanunlarda seçilip benimsenmiş temel ilkelerden, genel- veya ortak esaslardan sapması, bu sapmayı haklı kılacak özel nedenleri açıkça ortaya koymadıkça eşitlik ilkesini ihlal edecektir. Sonuç, bir bakıma, kanuni sınıflandırmalar hakkındaki Anayasaya uygunluk varsayımının yerini Anayasaya aykırılık varsayımının- alması, dolayısıyla bir sınıflandırmanın akla uygun olmadığını ve böylece eşitlik ilkesine aykırı düştüğünü kanıtlama yükünün yer değiştirmesidir (Dr.Öden, sayfa 226, 227).

Anayasa Mahkemesi, bir kanun hükmünün eşitlik ilkesi yönünden Anayasaya uygunluğu-nun denetlenmesinde onun başka kanunların hükümleriyle çelişip çelişmediğinin değil, Anayasa ilkelerine uygunluk gösterip göstermediğinin araştırılması gerektiğini belirtmekle birlikte, kendi değerlendirmesine göre sosyal ilişkilerin belli bir alanını veya- birbirine benzer nitelikteki alanlarını düzenleyen kanunlar söz konusu olduğunda, eşitlik ilkesine aykırılığı iddia edilen kanun hükmü ile başka kanunlardaki hükümler arasında karşılaştırmalar yapabilmektedir. Böylece Mahkeme, kanun koyucunun kişileri, şe-yleri ve durumları sınıflandırma konusundaki takdir yetkisini, sosyal ilişkilerin nitelikçe birbirinden ayrı gördüğü alanlarında geniş, aynı veya benzer gördüğü alanlarında ise dar yorumlamış olmaktadır. (Dr.Öden, sayfa 285).

En yalın anlatımı ile besleme- ve barındırma amacına yönelik olan iaşe-ibate ödeneği ile ilgili, Kamu Sağlık Çalışanları Yasası madde 30'da getirilen kanuni ayrım haklı bir nedene dayanıyor mu? Bu ayrım anlaşılabilir, akla uygun, haklılaştırılabilir, makul olarak kabul edilebilecek bir- ayrım mı? Tüm kamu görevlileri için geçerli olan iaşe-ibate ödeneği ile ilgili kuraldan Kamu Sağlık Çalışanları Yasasının 30'uncu maddesinde bir sapma olmuştur, bu sapmayı haklılaştırabilecek özel nedenler ortaya konabilmiş midir? Anayasa Mahkemesi önünde- sadece Sağlık Bakanının, sağlık hizmetlerinin 24 saat sürekliliği olan bir hizmet sunumu olduğunu ve bunun ışığında Kamu Sağlık Çalışanları Yasasının 30'uncu maddesindeki düzenlemenin getirildiğini öne süren yazılı bir beyanı vardır. Sağlık hizmetlerinin -24 saat sürekliliği olan bir hizmet sunumu olması, kendiliğinden, Kamu Sağlık Çalışanları Yasasının 30'uncu maddesinde sıralanan hizmet sınıflarında çalışan kamu görevlileri ile bu maddede öngörülen iaşe-ibate ödeneğinin ilişkisini ortaya koymamaktadır. Sa-ğlık hizmetlerinin önemini tartışmayız ancak sağlık hizmetlerinin 24 saat sürekliliği ile Kamu Sağlık Çalışanları Yasasının 30'uncu maddesinde iaşe-ibate ödeneği ile ilgili kamu görevlileri arasında yaratılan ayrımın ilişkisi, ilgisi görülmemektedir. İaşe--ibate ödeneğine odaklı bir değerlendirmede, Kamu Sağlık Çalışanları Yasasının 30'uncu maddesinde yer verilen hizmet sınıflarında çalışan kamu görevlileri ile bu madde kapsamı dışında kalan kamu görevlilerinin aynı statüde oldukları görülmektedir. Besleme v-e barındırma amacına yönelik olan kamu görevlilerinin iaşe-ibate ödeneğini düzenleyen kuraldan, Kamu Sağlık Çalışanları Yasasının 30'uncu maddesinde sıralanan hizmet sınıflarında çalışan kamu görevlileri için ayrılmış, bu kuraldan bir sapma olmuştur, ancak- bu ayrımı, bu sapmayı haklılaştırabilecek, anlaşılabilir, makul ve adil nedenlerin ortaya konabildiği söylenemez. Bazı hizmetlerin özelliği o hizmetleri verenler için ayrı kurallar getirilmesini veya temel ilkelerden, genel esaslardan ayrılmayı gerekli kı-labilir, böyle bir durumda ayrım, genel esaslardan ayrılma, verilen hizmetin özelliğinden kaynaklanan haklı nedene dayanacağından, eşitlik ilkesine aykırılık oluşturmaz. Kamu Sağlık Çalışanları Yasasının 30'uncu maddesinde sıralanan hizmetlerin, bu madde i-le iaşe-ibate ödeneğine, madde kapsamındaki kamu görevlileri için getirilen farklılığı, ayrımı anlaşılır, akla uygun, makul ve adil kılacak bir özelliğinin görülmesi gerekir. Bu maddede sıralanan hizmetler ve bu hizmetlerde çalışanlar ile iaşe-ibate ödeneğ-i arasında, diğer hizmetler ile iaşe-ibate ödeneği arasındaki bağlantıdan, ilişkiden farklı bir bağlantının, ilişkinin ortaya konması, hizmetlerin özelliğinden bu farklılığın görünür ve anlaşılır olması gerekir. Kamu Sağlık Çalışanları Yasası madde 30 ile -iaşe-ibate ödeneğinde getirilen bu ayrımın anlaşılabilir, akla uygun, haklılaştırılabilir, makul ve adil olduğu dolayısıyla haklı bir nedene dayandığı görülmemektedir. Haklı bir nedene dayanmayan bu ayrım, Kamu Sağlık Çalışanları Yasasının 30'uncu maddesin-i, Anayasanın 8'inci maddesinde yer alan eşitlik ilkesine aykırı kılmaktadır.

Sonuç olarak Anayasa Mahkemesi, Kamu Sağlık Çalışanları Yasasının 14'üncü maddesinin Anayasanın 8'inci maddesine aykırı olmadığı ancak yasanın 30'uncu maddesinin Anayasanın 8'in-ci maddesine aykırı olduğu görüşündedir.



(Nevvar Nolan) (Mustafa H. Özkök)
Başkan Yargıç



(Gönül Erönen) (Necmettin Bostancı) (Narin Ferdi Şefik)
Yargıç Yargıç Yargıç


11 Eylül, 2008









1-3






Full & Egal Universal Law Academy