Anayasa Mahkemesi Numara 5/1997 Dava No 1/1998 Karar Tarihi 05.02.1998
Numara: 5/1997
Dava No: 1/1998
Taraflar: K.T.Öğretmenler Sendikası ile Cumhuriyet Meclisi
Konu: 35/1977 sayılı Emeklilik (Değ) Yasasının 2. Maddesinin anayasaya aykırılığı iddiası - Emeklilik iştirak payı – Yasa yapma yetkisi – Yasama organının bu yetkisini yürütme organına verdiği hallerde bu görevin açıklıkla belirtilmesi ve sınırlarının tespit edilmesi gereği – Kazanılmış hak –
Mahkeme: A/M
Karar Tarihi: 05.02.1998

-D.1/98Anayasa Mahkemesi No: 5/97


Anayasa Mahkemesi Olarak Oturum Yapan
Yüksek Mahkeme Huzurunda

Mahkeme Heyeti: Salih S. Dayıoğlu, Başkan, Taner Erginel, Metin A. Hakkı, Nevvar Nolan, Mustafa Özkök.

Anayasanın 147. maddesi hakkında

Davacılar: 1.- Kıbrıs Türk Öğretmenler Sendikası, Genel Başkan Hikmet Olgaçer vasıtasıyle Lefkoşa
2. Kıbrıs Türk Devlet Çalışanları Sendikası (Çağ- Sen) Yönetim Kurulu Başkanı Erdinç Selasiye vasıtasıyle Lefkoşa

- i l e -

Davalılar: 1. KKTC Cum-huriyet Meclisi, Lefkoşa
2. KKTC Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu, Lefkoşa

A r a s ı n d a .

Davacı adına Avukat Mehmet Öner Ekinci.
Davalılar ve Başsavcılık adına Başsavcı Yardımcı Muavini Mehmet Ali Şefik.

-------------

K A R- A R

KONU:

Cumhuriyet Meclisinin 30/6/1997 tarihli birleşiminde kabul edilerek 80 sayı ve 15/7/1997 tarihli Resmi Gazetenin
Ek I'inde yayımlanmış olan ve 38/1987 sayılı Emeklilik (Değişiklik) Yasasının Geçici 1'inci maddesinin (2)'nci fıkrasının bi-rinci paragrafını kaldırarak yerine yeni birinci paragraf konmasını öngören 35/1997 sayılı Emeklilik (Değişiklik) Yasasının (bundan sonra metin başka türlü gerektirmedikçe sadece İlgili Yasa olarak anılacaktır)
2'nci maddesinin Anayasanın Başlangıç kısmın-daki kurallar ile 1,3,4,5, 7, 8, 10(2), ve (3), 55, 75, 78, ve 160. maddelerine aykırı olup olmadığı.
OLAY:
Davacılar bu davayı açmaya, Anayasanın 147. maddesi maksatları bakımından, ehildirler. Cumhuriyet Meclisi 30/6/1997 tarihli birleşiminde İlgili Y-asayı kabul etti ve İlgili Yasa 15/7/1997 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanmak suretiyle yürürlüğe girdi. Davacılar İlgili Yasanın ilgili maddesinin Anayasanın bu kararda KONU altında belirtilen maddelerine aykırı olduğu gerekçesi ve iptal edilmesi istemi-yle bu davayı 18/8/1997 tarihinde açtılar.

İDDİANIN GEREKÇESİ:

Davacıların iddialarının gerekçeleri özetle şöyledir:

Anayasanın 160. maddesi Anayasanın yürürlüğe girdiği 7 Mayıs 1985 tarihinden önce kamu görevlisi bulunan herhangi bir kişiye bu tarihte-n sonra kendisine bu tarihe kadar uygulanan aynı hizmet koşullarına bağlı olmak hakkını vermiştir. Aynı maddenin 3. fıkrası da hizmet koşullarını, sair hususlar yanında, ". . . . emeklilik maaşı, ikramiyeleri ve benzeri haklar" olarak tarif etmiştir. Ka-mu görevlisi olan bir kişi, ödemekle yükümlü olduğu periyodik iştirak payı oranının %5.5'inden fazlasını ödememek hakkına sahiptir. İştirak payı "benzeri haklardan" sayılmalıdır. Bu nedenle iştirak payının artırılmasına cevaz veren İlgili Yasanın ilgili -maddesi Anayasanın 160. maddesine aykırıdır.

Anayasanın başlangıç kısmı KKTC'nin bir hukuk devleti olduğunu vurgulamaktadır. Hukuk devleti kavramı ise kazanılmış hakları korur. Anayasanın 160. madddesi Anayasanın yürürlüğe girmesinden önce kamu görevli-si olan herhangi bir kişiye, bu tarihe kadar kendisine uygulanan aynı hizmet koşullarına bağlı olmak hakkını vermiştir. Diğer bir ifade şekli ile 7 Mayıs 1985 tarihinden önce kamu görevlisi olan bir kişinin, emeklilik amaçları için ödeyeceği periyodik iş-tirak payının miktarı emeklilik amaçları için kabul edilen yıllık ödeneklerinin %5.5'ini aşamaz. Bu rakam ilgili kamu görevlisi için kazanılmış bir hak niteliğindedir. İlgili Yasa bu rakamın yükseltilmesine cevaz vermekle kazanılmış hakkı koruyan Anayas-anın Başlangıç kısmına aykırı hareket edilmiştir.

Yasa yapmak Yasama Meclisinin tekelindedir. Yasama Meclisi bu yetkisini başka bir makama delege edebilir. Ancak bunu yaparken konunun çerçevesi çizilmeli ve ayrıca kıstasları belirlenmelidir. Yasama Mec-lisi periyodik iştirak payının ilgili kamu görevlisinin almakta olduğu asli maaş + emeklilik amaçları için kabul edilen yıllık ödeneklerinin %15'ine kadar olacağını düzenlemiştir. İlgili Yasanın 2. maddesi Bakanlar Kurulunu, bu limite kadar olmak koşulu -ile, ödenecek periyodik miktarı belirleme ile yetkili kılmıştır. Bakanlar Kurulu miktarı saptarken gözönünde bulunduracağı kıstasları Yasama Meclisi belirlememiştir. Burada İlgili Yasa ile Bakanlar Kuruluna keyfi hareket edebilecek şekilde bir düzenleme -getirilmiştir. Keyfiliğe prim veren bu düzenleme ise Anayasanın 4. maddesine aykırıdır.


Davacılar duruşmada, Anayasanın 3,5,7,8,10 ve 55, maddeleri üzerinde ısrarlı olmadılar.


Davalıların iddialarının gerekçeleri özetle şöyledir:

Anayasanın 160. ma-ddesinin güvence altına aldığı "benzeri haklar" maaş ve ikramiye ile ilişkili olan haklardır. Kamu görevlisinin ödemekle yükümlü olduğu periyodik iştirak payı 160. madde anlamında bir hak değildir. Dolayısıyle periyodik iştirak payı anayasal güvenceden y-oksundur. Böyle bir tür hak Anayasanın 160. maddesi anlamında bir hak olmadığına göre bunun kazanılmış bir hak olarak algılanmasına da olanak yoktur.

Periyodik iştirak payı Yasama Meclisi tarafından "%15'e kadar" şeklinde düzenlenmiştir. Saptanacak rak-am bu limit ile sınırlı veya bunun altında olması gerekir. %15 limitin üstüne çıkacak bir rakamı Bakanlar Kurulu belirleyemez. Dolayısıyle limitte artış olamıyacağına göre, Bakanlar Kurulunun alacağı kararın kıstaslarının belirlenmesine de gerek yoktur.-

İLGİLİ YASA METİNLERİ:

38/1987 Emeklilik (Değişiklik) Yasasının Geçici 1. maddesinin (2). fıkrasının birinci paragrafı aynen şöyle idi.

(1). . . . . . . .
. . . . . . . .
(2) İştirak sahibi tarafından bu madde gereğince ödenen periyo-dik iştirak payı, almakta olduğu, emeklilik amaçları için kabul edilen yıllık ödeneklerinin %5.5'i kadardır.
(A). . . . . . .
(B). . . . . . .
(C). . . . . . .
(Ç). . . . . . .



35/1997 sayılı Emeklilik (Değişiklik) Yasasının 2. maddesi aynen şö-yledir:

"İştirak sahibi tarafından bu madde gereğince ödenen periyodik iştirak payı, almakta olduğu asli maaş + emeklilik amaçları için kabul edilen yıllık ödeneklerinin %15'ine kadardır; Bakanlar Kurulu bu limitler içinde kalmak koşuluyla oranı saptar.- Bu şekilde emeklilik hakkı kazanmış personelden yapılacak iştirak payları kesintileri Emekli Sandığı Fonuna aktarılabilir."


İLGİLİ ANAYASA MADDELERİ:
(Anayasanın Başlangıç kısmının ilgili kısmı
. . . . . . . . . ,
. . . . . . . . .
İnsan hak ve özgür-lüklerini, hukukun üstünlüğünü, kişilerin ve toplumun huzur ve refahını korumayı içeren çok partili, demokratik, laik ve sosyal hukuk devletini gerçekleştirmek; ve
.. . . . . .
. . . . . .

Madde 4,
Yasama yetkisi, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti halkı a-dına Cumhuriyet Meclisinindir.


Madde 75.
Herkes, kamu giderlerini karşılamak üzere, mali gücüne göre, vergi ödemekle yükümlüdür.
Vergi, resim ve harçlar ve benzeri mali yükümler ancak yasa ile konulur.
Yasanın belli ettiği yukarı ve aşağı hadler içi-nde kalmak, ölçü ve ilkelere uygun olmak koşuluyla, vergi, resim ve harçların bağışıklık ve istisnaları ile oran ve hadlerine ilişkin kurallarda değişiklik yapmaya Bakanlar Kurulu yetkili kılınabilir.
Geriye yürüyen mali yükümlülükler konulamaz.


Madde 7-8.

Cumhuriyet Meclisinin görev ve yetkileri, yasa koymak, değiştirmek ve kaldırmak; Bakanlar Kurulunu ve bakanları denetlemek; Bütçe ve kesin hesap yasa tasarılarını görüşmek ve kabul etmek; para basılmasına ve savaş ilanına karar vermek; uluslararası an-dlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak; kalkınma planlarını onaylamak; genel ve özel af ilânına, mahkemelerce verilip kesinleşen ölüm cezalarının yerine getirilmesine karar vermek ve Anayasanın diğer maddelerinde öngörülen yetkileri kullanmak ve görevleri -yerine getirmektir.



Madde 160.
Bu Anayasanın yürürlüğe girdiği tarihten önce kamu görevlisi bulunan herhangi bir kişi, bu tarihten sonra, kendisine bu tarihe kadar uygulanan aynı hizmet koşullarına bağlı olmak hakkına sahiptir. Bu hizmet koşulları, Ana-yasanın yürürlüğe girdiği tarihte veya ondan sonra, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinin kamu görevlisi bulunduğu sürece, herhangi bir kişi aleyhine değiştirilemez.
Bu maddede belirtilen kamu görevlileri yeni bir atama işlemine gerek olmaksızın görevlerine -devam ederler.
Bu madde amaçları bakımından, kamu görevlisi, Anayasanın yürürlüğe girdiği tarihten önce Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinin kamu hizmetinde herhangi bir hizmeti gören kişiyi anlatır ve bu Anayasa ile diğer kamu personeli olarak tanımlanan kiş-ileri de kapsar.
Bu madde amaçları bakımından hizmet koşulları, bu Anayasanın yürürlüğe girdiği tarihte mevcut olan yürürlükteki mevzuat uyarınca saptanmış ücret, izin, azil, görevden uzaklaştırma, emeklilik maaşı, ikramiyeleri ve benzeri hakları kapsar.

-
V. İNCELEME:
-
-
Anayasaya aykırı olduğu iddia edilen İlgili Yasa maddesi ile bu iddiaya dayanak olarak gösterilen Anayasa kuralları ve bunlarla ilgili olarak öne sürülen iddia ve gerekçeler incelendi ve gereği düşünüldü.

İncelememize Anayasanın 160. maddesi ile başlam-ayı uygun gördük. Anayasanın bu maddesi yukarıya çıkarılmıştır. Anayasanın 160. maddesinin (1). fıkrasına göre Anayasanın yürürlüğe girdiği tarihten önce kamu görevlisi bulunan bir kişi kendisine o tarihe kadar uygulanan aynı hizmet koşul-larına bağlı ol-mak hakkına sahiptir ve bunlar kamu görevlisi bulunduğu sürece aleyhine değiştirilemez. Bu davada iptali istenen ve kamu görevlisinin ödemesi öngörülen periyodik iştirak payının artırılmasına ilişkin kural olduğuna göre ilkin iştirak payının "hizmet koşul-ları" kapsamında olup olmadığının bir karara bağlanması gerekir. Anayasanın 160. maddesinin (3). fıkrasına göre hizmet koşulları "ücret, izin, azil, görevden uzaklaştırma, emeklilik maaşı, ikramiye ve benzeri hakları" kapsar. Periyodik iştirak payı ilgil-i kişi tarafından elde edilen bir hak değil bir hakkın yani emeklilik menfaatlerinin elde edilmesi için ifa edilen ve iştirak payı olarak anılan mali bir yükümlülüktür. Bu nedenle Anayasanın 160. madde hükümleri çerçevesinde güvence altına alınmış bir hak- olarak nitelendirilemez. Anayasanın 160. maddesi, Anayasanın yürürlüğe girdiği 7 Mayıs 1985 öncesi görevde olan kamu görevlilerinin bu dönemde yasa ile elde ettikleri, sair haklar yanında, emeklilik maaşlarının ortadan kaldırılamıyacağı hususunu güvence- altına almıştır. Aynı madde de böyle bir hakkı elde etmek için ödenen periyodik iştirak payında herhangi bir artışın yapılamayacağına dair herhangi bir kural olmadığı gibi bu maddenin böyle bir artışa cevaz veremiyeceği şeklinde yorumlanmasına da olanak -yoktur.

İştirak payı bir hak olmadığına göre bunun hukuk devleti kavramı çerçevesinde kazanılmış bir hak olarak da tanımlanması olası değildir. Kaldı ki bir hakkın kazanılmış bir hak olabilmesi için ilgili hakkın, genelde, nesnel durumdan öznele dönüşme-si gerekir. Bu da bu davada söz konusu olmadığına göre iptali istenen kuralın Anayasanın hukuk devleti kavramını öngören Başlangıç kısmına herhangi bir aykırılığı yoktur.

Anayasanın 75. maddesinin (2). fıkrasına göre "vergi, resim ve harçlar ve benzeri -mali yükümler ancak yasa ile konulur". Periyodik iştirak payı, vergi, resim ve harç değildir. Ancak bunun 75. madde hükümleri anlamında "benzeri mali yükümlülük olduğuna kuşku yoktur. Anayasanın 75 (2) maddesine göre "benzeri mali yükümler, ancak yasa -ile konur."

Anayasanın 78. maddesine göre, sair hususlar yanında, "yasa koymak, değiştirmek veya kaldırmak" Yasama Meclisinin görev ve yetkileri arasındadır.

Anayasanın bazı konuların yasa ile düzenlenmesini öngördüğü durumlarda, Anayasa bu gibi konula-rın Yasama Organının denetiminde bulunmasını istemektedir. Öte yandan Yasama Organı bu gibi konularda yetkisini Yürütme Organına veya başka bir organa verebilir ancak bu gibi hallerde Yürütme Organına veya yetkilendirilmiş başka bir organa yasada verilen -görevin açıklıkla belirtilmesi, sınırlarının açıklıkla tesbit edilmesi ve ilgili organa tamamen keyfi hareket edecek bir yetkinin verilmemesine özen gösterilmesi gerekir. Özetle, Yasama Organı düzenlemek istediği konuların alanını yeterince sınırlandırac-aktır. Bu husus Mahkememiz tarafından geçmişte muhtelif Kararlarda vurgulanmıştır. A.M. 7/79 (D.8/80) sayılı iptal davasında verilen kararda sayfa 5'de şu görüşlere yer verilmişti.

-"Bu gibi hallerde yürütme veya başka organın
görevi, yasama organının tesbit ettiği çerçeve
içinde yasanın daha uygun bir şekilde yürütülmesini sağlamak amacını güden düzenlemeler yapmaktır.
Başka bir deyimle yasa ile düzenlenmesi öngörülen
konunun tem-el yönleri yasa ile düzenlenmelidir.
Tafsilât ise temel yönler çerçevesinde kalmak
koşulu ile, yasama organı tarafından yetki verildiği takdirde, Yürütme veya başka bir organ tarafından, düzenlenebilir."
-
Aynı görüşleri yansıtan diğer bazı kararlar ise şunlardır:

A.M.31/85 (D.1/86), A.M.9/89 (D.11/89) ve A.M.15/90 (D.7/90)


-

-Aslında iptali istenen kural iştirak payının "%15'ine kadardır" kuralıdır. Yürürlükten kaldırılan 38/87 sayılı Yasanın Geçici 1. maddesinin (2). fıkrasında kullanılan söz dizisi ".. %5.5'i kadardır" idi. İki söz dizisi
arasında önemli bir fark vardır. - Birincisi ".%15'ine kadar olduğu belirtilmektedir. Halbuki 38/87 sayılı Yasada kullanılan "%5.5'i kadardır" söz dizisi kesin bir ifadeyi yansıtmaktadır. O halde, iptali istenen kuralın mevcut haliyle Bakanlar Kuruluna verilen yetki periyodik iştirak pay-ını %1'den %15'e kadar saptayabilme yetkisidir. Burada taban ve tavan çizilmiş ancak böyle bir saptama yapılırken hangi kriter veya kıstasların gözönünde bulundurulacağı belirtilmemiştir. Bu durumda Bakanlar Kurulu, tamamen keyfi bir şekilde iştirak pa-yını %1 olarak saptayabileceği gibi rakamı %15 olarak da saptayabilir. Kanımızca bu husus Anayasanın 75(2) ve (3) maddesine ve yukarıda alıntısı yapılan ve sayıları verilen Anayasa Mahkemesi kararlarına ters düşmektedir. Bu nedenle iptali istenen İlgili -Yasanın ilgili kuralı Anayasanın 75 (2) ve (3) maddesine aykırıdır.


VI. SONUÇ:

1)Cumhuriyet Meclisinin 30/6/1997 tarihli birleşiminde kabul edilerek 80 sayı ve 15/7/1997 tarihli Resmi Gazetenin
Ek I'inde yayımlanan ve 38/1987 sayılı Emeklilik (Değişi-klik) Yasasının Geçici 1'inci maddesinin (2)'nci fıkrasının birinci paragrafını kaldırarak yerine yeni birinci paragrafın konulmasını öngören 35/1997 sayılı Emeklilik (Değişiklik) Yasasının 2'nci maddesinin Anayasanın Başlangıç kısmına veya





160. mad-deye aykırı olmadığına ancak Anayasanın 75 (2) ve (3) maddesine aykırı olduğuna ve iptal edilmesine;

Bu Kararın Resmi Gazete'de yayımlanmasına;

oybirliği ile karar verildi.




(Salih S. Dayıoğlu)(Taner Erginel)
BaşkanYargıç




(Metin A. Ha-kkı)(Nevvar Nolan)(Mustafa Özkök)
Yargıç YargıçYargıç



5 Şubat 1998

-


8



-


Full & Egal Universal Law Academy