Anayasa Mahkemesi Numara 4/1982 Dava No 4/1982 Karar Tarihi 11.03.1982
Numara: 4/1982
Dava No: 4/1982
Taraflar: Mehmet Necati Kale vd ile Ahmet Nihat Berkan
Konu: 22/81 sayılı Kira (Denetim) (Değişiklik) Yasası ile tadil edilen 17/81 sayılı Kira (Denetim) Yasasının 7(1)(ı) maddesinin 2. kısmının ve Geçici 1. maddesinin Anayasaya aykırılığı iddiası
Mahkeme: A/M
Karar Tarihi: 11.03.1982

-D.4/82 Anayasa Mahkemesi 4/82
Anayasa Mahkemesi Olarak Oturum Yapan
Yüksek Mahkeme Huzurunda
Mahkeme Heyeti: Ülfet Emin, Başkan, Şakir Sıdkı İlkay,
N. Ergin Salâhi, Niyazi F. Korkut, Aziz Altay.
Anayasanın 114(1) maddesi uyarınca
Lefkoşa Huku-k 29/81 sayılı davasında
Davacı: 1. Mehmet Necati Kale, Lefkoşa.
2. Ayten Necati Kale, Lefkoşa.
-ile-
Davalı: Ahmet Nihat Berkan, Lefkoşa.
a r a s ı n d a.

Davacı namına: Ümit Özdil
Davalı namına: Aygün Doratlı
Amicus curie olarak: Akı-n Sait.

------------
K A R A R
KONU:
22/81 sayılı Kira (Denetim) (Değişiklik) Yasası ile tadil edilen 17/81 sayılı Kira (Denetim) Yasasının 7(1)(ı) maddesinin 2. kısmının ve Geçici 1. maddesinin Anayasanın 1, 4, 5(2), 6, 7, 9(1) ve 31. maddelerine aykırı- olduğu öne sürülmüştür.

I. OLAY:
Davacılar Lefkoşa Kaza Mahkemesinde davalı aleyhine 26.12.1980'de açtığı 1129/80 sayılı bir dava ile dava konusu konuta esasa müteallik tadilat ve/veya müessir yeni inşaat ve/veya yıkmak maksadıyle ihtiyaçları olduğunu i-leri sürerek davalının, ajanlarının ve/veya hizmetkârlarının dava konusu konutu tahliye ederek boş olarak davacılara teslim edilmesini amir kılan bir mahkeme emri talep ettiler.




Davanın duruşması esnasında davacı avukatı 17/81 sayılı Yasanın 7(1)(ı) m-addesinin 2. kısmının ve Geçici 1. maddesinin Anayasaya aykırı olduğunu iddia etti. Anayasaya aykırı olduğu iddia olunan Yasa maddeleri ihtilaf konusunun karara bağlanmasında etkisi olduğundan İlk Mahkeme, Anayasaya aykırılık konusunu karara bağlamak üzer-e konuyu Yüksek Mahkemeye, Anayasa Mahkemesi olarak sundu. Yüksek Mahkeme konu hakkında karar verinceye dek de duruşma durdutuldu.

II. İDDİANIN GEREKÇESİ:
a)Davacıların iddiasının gerekçesi özetle şöyledir:
Yasalar daima ileriye dönüktür. Geriye dönük- olan yasalar kazanılmış haklara tecavüz eder. Kazanılmış haklara tecavüz eden herhangi bir Yasa maddesi Anayasanın 1, 4, 5(2), 6, 7, 9(1) ve 31. maddelerine aykırıdır. Bu nedenle ilgili Yasanın Geçici 1. maddesinin kazanılmış haklara tecavüz ettiği nede-niyle Anayasaya aykırı olduğuna karar verilmesi gerekir. Yüksek Mahkeme, Anayasa Mahkemesi olarak aynı konuda 20, 21, 22, 23, 24, 25 ve 27/81 sayılı birleştirilmiş havalede ve 3/82 sayılı havalede aynı konuda Kira Denetim Yasasının Geçici 1. maddesinin An-ayasaya aykırı olduğu hususunda karar verdi.

b)Davalının iddiasının gerekçesi özetle şöyledir:
Kira (Denetim) Yasasının geriye dönük olmasında zaruret vardı bu nedenle Yüksek Mahkemenin Anayasa Mahkemesi olarak 20, 21, 22, 23, 24, 25 ve 27/81 sayılı bir-leştirilmiş havalede vermiş olduğu karar ışığında zaruri hal olduğu nedeniyle Yasanın Geçici 1(a) maddesi Anayasaya aykırı değildir.

III. Başsavcının görüşü:
Amicus Curiae olarak Mahkemeye davet edilen Kıbrıs Türk Federe Devleti Başsavcı Yardımcısı ilg-ili Yasa maddesinin Geçici 1(a) maddesi o güne kadar açılmış olan davalarda Yasanın uygulanacağını öngördüğünden kazanılmış haklara tecavüz etmektedir ve bu nedenle Anayasaya aykırı bulunması gerekir.

IV. İNCELEME:
Tarafların ileri sürdüğü sav ve görüş-ler, Başsavcı Yardımcısının görüşleri ile ilgili Yasa ve Anayasa metinleri incelenerek gereği görüşülüp düşünüldü.

22/81 sayılı Yasa ile değiştirilmiş 17/81 sayılı Kira (Denetim) Yasasının Geçici 1(a) maddesine göre 17/81 sayılı Yasa kuralları, bu Yasa y-ürürlüğe girdiği tarihten önce 1973 Kira Kontrol (Geçici Hükümler) Yasası, 1978 Konut Kiralarının Dondurulması (Geçici Kurallar) Yasası ve kira ilişkisinin sona ermesinden sonra Haksız Fiiller Yasası (Fasıl 148) uyarınca açılmış olan ve henüz kesin hükme b-ağlanmayan davalara konu olan konutlara veya bu gibi konutları fiilen tasarruf etmekte olan ve aleyhlerine yukarıda sayılan Yasalar altında verilen herhangi bir tahliye kararı henüz icra edilmemiş bulunan kişilere de uygulanır. Bu madde 17/81 sayılı Yasa- yürürlüğe girdiğinde Mahkemede açılmış olan ve askıda bulunan davalara da 17/81 sayılı Yasa hükümlerinin uygulanmasını öngörmektedir. Yasaların geriye yürümezliği ilkesi ile ve bir yasanın hükümlerinin uygulanması hakkında kazanılmış hak ilkesi ile ilgil-i Yüksek Mahkeme, Anayasa Mahkemesi olarak 20, 21, 22, 23, 24, 25 ve 27/81 sayılı birleştirilmiş havalede verdiği kararda sayfa 8'de aynen şunları söyledi:
"Uygar ülkelerde uygulanan genel hukuk ilkelerine göre yasalar genellikle ileriye dönük olarak uygu-lanırlar ve yasaların geriye yürümezliği genellikle yoktur. Bu ilke Romalılar zamanından süregelmiş bir genel hukuk ilkesidir ancak çok eski zamanlarda bu genel hukuk ilkesi bir ayrığa tabi idi. O da yasama organı dilediği hallerde bir yasanın geçmişe uy-gulanmasını öngörebilirdi. Bu doktrin Justinyen tarafından 'kanunların ve imparator emirnamelerinin, eğer geçmişe ve askıda olan geçmişe uygulanması öngörülmemişse, yalnız geleceğin hukuki işlemlerine uygulanacağı konusunda kuşku yoktur' diye anlatılmıştı-r. Bu genel hukuk ilkesinin etkisi altında kalan bir çok uygar ülkelerde yasaların geriye yürümezliği ilkesi benimsenmiştir. Fransız Medeni Kanununun 2. madesinde yasaların ancak gelecek için hüküm koyabileceği öngörülmektedir. Buna rağmen Fransa'da yas-aların Anayasaya uygun olup olmadıkları hususunda yargı denetiminin yapılması öngörülmediğinden yasama organı Medeni Kanunun 2. maddesine rağmen, bazı yasaları geriye dönük olarak yapmaktadır. Avusturya Medeni Kanunu ise 'yasaların geçmişi kapsayan etkisi-, dolayısıyle kendisinden önceye ait işlemler ve kazanılmış haklar üzerinde herhangi bir etkisi bulunmamaktadır.' hükmünü koymuştur. Almanya ve İsviçre'de açık bir yasa hükmü bulunmamasına rağmen, mahkemeler yasaların geçmişe etkisizliğini bir yasa hükmü -imişçesine uygulamaktadırlar. Amerika Birleşik Devletleri Anayasasında 1. bölüm, madde 9(3)'te geçmişi kapsayan yasa hükmünün çıkarılamayacağı (No Bill of Attainder or ex post facto law shall be passed) ilkesine yer verilmiştir. Ancak Amerika Birleşik De-vletilerinde Anayasanın bu hükmü sadece ceza hukuku konusunda çıkarılmış yasal işlemleri kapsadığına Amerika Yüksek Mahkemesi tarafından karar verilmiş bulunmaktadır, ve Amerika Birleşik Devletlerinde uygulama halen bu yöndedir. İngiltere'de ise genel huk-uk ilkesi yasada açık hüküm bulunmadığı sürece yasaların sadece ileriye dönük olarak uygulanmasıdır. Bilindiği gibi İngiltere'nin hukuk sistemi Parlamentonun mutlak üstünlüğü ilkesini benimsemektedir ve Parlamentonun dilediği herhangi bir sahada herhangi -bir yasa yapma yetkisini haiz olduğu kabul edilmektedir. Ancak herhangi bir yasada yasanın geçmişe dönük olarak uygulanması açıklıkla öngörülmemekte ise mahkemeler yasaları ileriye dönük olarak uygulamaktadır. Yasa yürürlüğe girmezden önce meydana gelen -herhangi bir konu hakkında Mahkemeler bu gibi hallerde eski yasa hükümlerini uygulamaya devam ederler."

Aynı kararda sayfa 9'da ise Yüksek Mahkeme, Anayasa Mahkemesi olarak şunları söyledi:
"Kıbrıs'ta yasaların geçmişe yürümezliği konusunda Anayasada -bazı hükümler bulunmaktadır. Bunlardan en önemlisi Anayasanın 28. maddesinde yer alan ve kimsenin işlendiği zaman yasaca suç teşkil etmeyen bir eylem veya ihmalden dolayı suçlu sayılamıyacağı hükmüdür. Bu hükme göre ceza yasalarının geçmişe uygulanamıyac-ağı açıktır. Anayasanın 61. maddesi de geriye yürüyen mali yükümlülüklerin konulamıyacağını öngörmektedir. Bu da açıkca gösteriyor ki mali yükümlülükler konusunda yasalar geçmişe uygulanamaz. Özel hukuk hususunda Anayasada yasaların geriye yürümezliği h-akkında herhangi açık bir hüküm bulunmamakla beraber Anayasamız hukuk üstünlüğü ve hukuk devleti ilkelerini benimsediğinden dolayı genel hukuk ilkelerini uygulaması gerekir. Zaruri haller dışında yasama organının genel hukuk ilkelerine uyarak yasaların ge-çmişe dönük uygulanmamasını ve geçmişte kazanılmış olan hakları zedelememesini sağlaması gerekir."


Sayfa 10 ve 11'de ise şunları söyledi:
"Genel hukuk ilkesine göre bir yasanın zaruri haller dışında ileriye dönük olarak uygulanması ve yasa yürürlüğe gir-mezden önceki durumlara uygulanmaması gerektiği daha önce açıklanmıştır. Bu ilke kazanılmış haklara saygı gösterilmesi gerektiği ilkesine dayanmaktadır. Kazanılmış hakkın ne olduğunun tarifinin yapılması güçtür. Ancak kazanılmış hak kavramının neyi ifad-e ettiği ve neyi kastettiği daha önce Yüksek Mahkemenin Anayasa Mahkemesi olarak verdiği kararlarda açıklıkla belirtilmiştir. Bir hakkın kazanılmış olabilmesi için bir yasanın böyle bir hakkı tanıması yeterli değildir. Bu hakkı temin için hakkı elde etme-k isteyen kişinin bir işlem yapması gerekir. Daha önceki kira kontrol yasası uyarınca tahliye alabilmeleri için tanınan hakkı temin etmek için 20/81 sayılı havaledeki davacı dava açmakla bir işlem yapmış bulunmaktadır. Bu gibi durumlarda olan kişiler esk-i yasa altında davalarının sürdürülmesi ve eski yasa hükümleri uyarınca karara bağlanma hakkını kazanırlar. Bu hakkın zaruri haller dışında korunması gerekir."


Yukarıda alıntısı yapılan birleştirilmiş havalede söylenenleri bu havalede de aynen benimser-iz. Yargıç Şakir Sıdkı İlkay bu konuda bu havalede bir şey söylememeyi uygun görmüştür. Kazanılmış hak hususunda söylenenler 3/82 sayılı Anayasa havalesinde de Anayasa Mahkemesi tarafından benimsenmiştir.

Daha önce belirtildiği gibi davacılar davalar-ını 26.12.1980 tarihinde Lefkoşa Kaza Mahkemesinde ikame ettiler. 17/81 sayılı Kira (Denetim) Yasası ise 1981 yılında yürürlüğe girdi. Yukarıda alıntısı yapılan ve bu kararda benimsenen görüşlere göre davacılar davalarının dava açıldığı gün yürürlükte ol-an yasaların uygulanması hakkını kazanmışlardır. 17/81 sayılı Yasanın Geçici 1(a) maddesinin bu kazanılmış hakka tecavüz ettiği aşikârdır. Bu hakka tecavüzü haklı gösterecek herhangi bir zaruri sebep mevcut değildir. Bu nedenle 17/81 sayılı Yasanın Geçi-ci 1(a) maddesinin Anayasanın 1. maddesine aykırı olduğuna karar verilmesi gerekir. 17/81 sayılı Yasa hükümlerinin davacıların davasına Geçici 1. madde Anayasaya aykırı bulunduğu cihetle uygulanamayacağına göre 17/81 sayılı Yasanın 7(1)(ı) maddesinin 2. k-ısmının ihtilâf konusunun karara bağlanmasında etkisi yoktur. Bu nedenle 17/81 sayılı Yasanın 7(1)(ı) maddesinin Anayasaya aykırı olup olmadığı hususu tezekkür edilmez.

SONUÇ:
22/81 sayılı Kira (Denetim) (Değişiklik) Yasası ile tadil edilen 17/81 sayılı- Kira (Denetim) Yasasının Geçici 1(a) maddesinin Anayasanın 1. maddesine aykırı olduğuna Yargıç Şakir Sıdkı İlkay'ın değişik gerekçesi ve oybirliği ile karar verilir.




(Ülfet Emin)(Şakir Sıdkı İlkay)
Başkan Yargıç




(N. Ergin -Salâhi)(Niyazi F. Korkut) (Aziz Altay)
YargıçYargıç Yargıç

11.3.1982.




DEĞİŞİK GEREKÇE YAZISI
Bu havalede esas itibarı ile karara bağlanması gereken husus, 3/82 sayılı havalede olduğu gibi, 22/81 sayılı Yasa ile tadil edilen 17/81 say-ılı Kira (Denetim) Yasasının geçici 1(a) maddesinin Anayasanın 1. maddesine aykırı olup olmadığıdır. Bu nedenle bu havaleyi karara bağlarken 3/82 sayılı havalede verilen kararda söylenenlerle iktifa etmeyi ve bu meselede daha fazla birşey söylememeyi uygu-n gördüm.

A.M. 3/82'de söylenenler ışığında konu yasa maddesinin Anayasanın 1. maddesine aykırı olduğu açıktır.
Sonuç olarak 22/81 sayılı Yasa ile tadil edilen 17/81 sayılı Kira (Denetim) Yasasının geçici 1(a) maddesinin Anayasanın 1. maddesine aykırı o-lduğu ve Yasanın 7(1)(ı) maddesinin Anayasaya aykırı olup olmadığı hususunun tezekkür edilmesinin gerekmediği görüşündeyim.


(Şakir Sıdkı İlkay)
Yargıç
-


6



-


Full & Egal Universal Law Academy