Anayasa Mahkemesi Numara 3/2000 Dava No 1/2000 Karar Tarihi 05.04.2000
Numara: 3/2000
Dava No: 1/2000
Taraflar: Erhun Kokoz ile Yeni Lefke Koop. Kredi ti.
Konu: Cetiorari emri - Certiorari istidas dosyalayabilmek iin geirilmi olan kanuni srenin uzatlmas talebi
Mahkeme: A/M
Karar Tarihi: 05.04.2000

-D.1/2000 Birleştirilmiş
Anayasa Mahkemesi 12/99 ve 13/99

ANAYASA MAHKEMESİ OLARAK OTURUM YAPAN
YÜKSEK MAHKEME HUZURUNDA.

Mahkeme Heyeti: Salih S. Dayıoğlu, Başkan, Celâl Karabacak, Taner Erginel, Metin A. Hakkı, Mustafa H. Özkök.

Anay-asanın 148(1).maddesi tahtında.

Anayasa Mahkemesi 12/99

Güzelyurt Kaza Mahkemesi tarafından 42/99 sayılı Genel İstida'da (Davacı: Yeni Lefke Koop. Kredi Şirketi -Lefke ile Davalı: 1.Ayşe Tahsildaroğlu -Lefke ve diğerleri arasında) sunulan ko-nu.

Davalı ve havaleyi isteyen tarafından Avukat Tevfik Mut
Davacı tarafından Avukat Ahmet Nazım
Amicus Curiae olarak ve Başsavcılık tarafından Başsavcı Yardımcısı Muavini Osman Talat Enginsoy.

Anayasa Mahkemesi 13/99

Güzelyurt Kaza Mahkemesi t-arafından 41/99 sayılı Genel İstida'da (Davacı: Yeni Lefke Koop. Kredi Şirketi -Lefke ile Davalı: 1.Ayşe Tahsildaroğlu -Lefke ve diğerleri arasında) sunulan konu.

Davalı ve havaleyi isteyen tarafından Avukat Tevfik Mut
Davacı tarafından Avukat Ahmet Nazı-m
Amicus Curiae olarak ve Başsavcılık tarafından Başsavcı Yardımcısı Muavini Osman Talat Enginsoy.

- A r a s ı n d a.
-------------


K A R A R

KONU:
Birleştirilmiş olarak dinlenen bu havalelerde bundan sonra sadece İlgili Yasa olarak anılacak olan değiştirilmiş şekliyle Bölüm 114 Kooperatifler Yasasının 53.maddesinin 5 ve 6.fıkralar-ının Anayasanın 1, 7, 8, 17(1) ve 136(1).maddelerine aykırı olup olmadığı.

I. OLAY:
Davacı İlgili Yasa altında tescil edilmiş bir kooperatif kredi şirketidir. Davalılar ise bu kooperatifin üyesidirler. Burada detayına gerek duyulmayan bir tarihte dav-alılar davacı şirketten borçlandı. Zamanında borçlarını ödemedikleri için davalıların borçlu durumu bir hakeme havale edildi. Hakem iki taraf arasındaki nizayı bir sonuca bağladı ve davacı lehine karar verdiği miktar Güzelyurt Kaza Mahkemesinde hüküm ola-rak 24.5.1999 tarihinde kaydedilip tahsil yoluna gidilmek istendi.

Davalılar, 30.6.1999 tarihinde dosyaladıkları bir istida ile sözü edilen hakem kararının "Mahkemenin kararlar defterine geçirilmesi"nin "kurallara aykırı" olduğu gerekçesiyle, "işlemden- kaldırılması veya iptal edilmesi"ni talep ettiler.

Davacı şirket bu istidaya itiraz dosyaladı. İstidanın dinlendiği 8.12.1999 tarihinde davalılar davacı ile kendileri arasında olan ihtilâfın hallinde Bölüm 114 madde 53(5) ve (6)'nın etken ve Anayasanın- KONU altında gösterilen maddelerine aykırı olduğunu savundular ve konunun Yüksek Mahkemeye, Anayasa Mahkemesi olarak, havalesini talep ettiler. Gerek davacı ve gerekse Mahkeme etkenlik konusunda davalılara katıldılar. Bunun sonucu olarak da işbu havalel-er yapıldı.

II. İDDİANIN GEREKÇESİ:
1. Havaleyi isteyen davalıların iddialarının gerekçesi özetle şöyledir:

Anayasanın 1.maddesi KKTC'nin demokrasi, sosyal adalet ve hukukun üstünlüğü ilkelerine dayanan lâik bir Cumhuriyet olduğunu ifade etmektedir-. Hukukun üstünlüğü ilkesi, kişinin Mahkemelerde hak arama hakkını da içermektedir. Hal böyle


olduğu halde İlgili Yasanın 53(5) ve (6).maddesi bir hakem tarafından verilen kararın hiç bir mahkemede konu edilemiyeceğini öngörmekle bu madde mağdur kişin-in mahkemede hak arama özgürlüğünü zedelemektedir.

İlgili Yasanın 53(5) ve (6).maddesi ayni zamanda Anayasanın 17(1).maddesine de aykırıdır. Anayasanın özellikle bu maddesi kimsenin Anayasa ve onun gereğince kendisine gösterilen mahkemeye başvurma hakkı-ndan yoksun bırakılamıyacağından söz etmektedir. Bu açık anayasal kurala rağmen, İlgili Yasanın 53(5) ve (6).maddesi hakemin kararının hatalı olduğunu kanıtlamak için davalıların ve onların durumunda olanların, mahkemeye müracaat hakkını ortadan kaldırmak-tadır. Bu konuda Kıbrıs Cumhuriyeti Yüksek Anayasa Mahkemesinin 31.10.1962'de verdiği 66/62 sayılı Karar ve bu Kararı benimseyen AM 5/76 sayılı Kararın izlenmemesi gerekir. Çünkü bu Kararlar verilirken Anayasanın 1.maddesinde ifadesini bulan "hukukun üs-tünlüğü" ilkesi Kıbrıs Anayasasında yoktu ve AM 5/76 sayılı karar verilirken anayasaya aykırılık iddiaları arasında bu ilkeye yer veren KTFD Anayasasının 1.maddesi de konu edilmemişti. Anayasanın 17(1) maddesi açıktır. "Hakemlik" yönteminin bir istisna t-eşkil etmesi istenmiş olsaydı Anayasa koyucu 17(1). maddesine bu doğrultuda bir istisna getirebilirdi.

İlgili Yasanın 53(5) ve (6). maddesi Anayasanın 136(1). maddesine de aykırıdır. Anayasanın 136.maddesinin 1.fıkrası yargıçların görevlerinde bağımsı-z olduklarını ve onların hukuka uygun olarak ve vicdani kanaatlarına göre hüküm vermelerini öngörür. Bir hakem kararı ne kadar yanlış olursa olsun bir yargıcın buna müdahale hakkı yoktur. Vicdanı rahatsız olsa bile yanlış bir kararın icrasının gerçekleşm-esi için yargıç ona yardımcı olmak zorundadır. Yargıcın müdahale edebilmesi için kişinin mahkemeye gelebilme hakkının önü açılması gerekir.

Davalılar havale başvurusunda ileri sürdükleri Anayasanın 7 ve 8.maddeleri için iddialar ileri sürüp bu maddeler- üzerinde durmadılar.

II. Davacının ve Başsavcılığın iddialarının gerekçesi özetle şöyledir:

Mahkeme huzurunda olan konu hakemlik kurumunun Anayasaya aykırı olup olmadığıdır. Bu husus geçmişte 66/62 sayılı havalede zamanın Kıbrıs Cumhuriyeti Yüksek An-ayasa Mahkemesi tarafından karara bağlanmış ve bu karar daha sonra Anayasa Mahkemesi olarak oturum yapan Yüksek Mahkeme tarafından 5/76 sayılı havalede benimsenmiştir. Bu kararlar bilâhare AM 21/78 sayılı havalede betekrar incelenmiş ve bir kez daha izlen-mişlerdir. Hakemlik kurumunda önemli olan kişinin kendi iradesiyle mahkemeye başvurma hakkından feragat etmesidir. Bu meselede davalılar kooperatife üye olmak için başvuruda bulunurken, ileride muhtemel ihtilâfların hakem kurumu vasıtasıyle halledileceği-ni biliyor veya bilmemeleri gerekiyordu. Böyle bir haktan feragat ettikten sonra davalılar ilgili mevzuatın anayasaya aykırılığından söz edemezler.

III. İLGİLİ YASA METİNLERİ:
Bölüm 114 Kooperatifler Yasasının 53.maddenin (5) ve (6). fıkraları aynen şöy-ledir:
"53.(1). . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
A decision of the Registrar under subsection (2) or an appeal under subsection (3) shall be final and shall not be called in question in any civil Court.
The award of -the arbitrator or arbitrators under subsection (2) shall, if no appeal is preferred to the Registrar under subsection (3), or if any such appeal is abandoned or withdrawn, be final

and shall not be called in question in any civil Court and shall be enf-orced in the same manner as if the award had been a judgment of a civil Court.
. . . . . . . . .

IV. İLGİLİ ANAYASA METİNLER-İ:
"Madde 1.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Devleti, demokrasi, sosyal adalet ve hukukun üstünlüğü ilkelerine dayanan lâik bir Cumhuriyettir.

"Madde 17.
(1)Kimse, bu Anayasa ile veya bu Anayasa gereğince kendisine gösterilen mahkem-eye başvurmak hakkından yoksun bırakılamaz. Her ne ad altında olursa olsun adli komisyonlar veya istisnai mahkemeler oluşturulması yasaktır.(2). . . . . . . .
(3). . . . . . . .
(4). . . . . . . .


"Madde 136(1)
-(1)Yargıçlar, görevlerinde bağımsızdırlar. Anayasaya, yasaya ve hukuka uygun olarak vicdani kanaatlarına göre hüküm verirler.-(2). . . . . . . .
(3). . . . . . . .

V. İNCELEME:
Tarafların, duruşma esnasında ileri sürdükleri iddia ve görüşler, Anayasaya aykırı olduğu iddia edilen hükümler, Anayasaya aykırılık iddialarına dayanıklık eden Anayasal kurallar ve bunlar ile ilg-ili gerekçeler incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü.

İlgili Yasanın 53.maddesi hakemlik kurumu ile ilgilidir. Bu madde genel olarak, sair durumlar yanında, kooperatif olarak kaydı yapılan bir şirketle, bu gibi kooperatife üye olan kişi arasınd-a bir ihtilâfın varolması halinde bunun kooperatifler mukayyidi veya onun göstereceği bir hakem tarafından

sonuçlandırılacağı ve bu şekilde elde edilecek kararın bir Mahkeme kararıymış gibi kaydedilip icra edilebileceğini öngörmektedir. Ayrıca böyle bir- hakem tarafından verilecek kararın herhangi bir Mahkemede konu edilemiyeceği sözü edilen maddenin 5 ve 6. fıkralarında derpiş olunmaktadır.

Kıbrıs Cumhuriyeti Yüksek Anayasa Mahkemesinin 31.10.1962 tarihinde verdiği In the Matter of Article 144 of the C-onstitution and In the Matter of a Reference by the District Court of Kyrenia in Civil Action No 4/61 The Cooperative Grocery of Vasilia Ltd and 1) Haralambos N. Pirou and others isim ve 66/62 sayılı kararında (RSCC vol.4 s.12) konu enine boyuna işlenmiş v-e sonuçta ilgili Yasanın 53. maddesinin Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasasının 30, 28 ve 152. maddelerine aykırı olmadığına karar verilmişti. Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasasının 28 ve 30. maddeleri Anayasamızın sırasıyle 8 ve 17. maddelerinin muadilidir. Önümüzdeki- havalede davalılar yukarıdaki maddelerden sadece 17(1).maddesi üzerinde durdular.

Zamanın Kıbrıs Yüksek Anayasa Mahkemesi, Anayasamızın 17(1)'nin muadili olan Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasasının 30. maddesini incelerken yukarıda sözü edilen Pirou davasını-n 19 ve 20. sayfasında şunları söyledi:
"Coming now to the issue concerning Article 30, such Article safeguards, inter alia, the right of access to the court assigned to any person by or under the Constitution and also lays down that every person sha-ll be entitled in the determination of his civil rights and obligations to a hearing before a court established by law. Article 30 also prohibits the establishment of judicial committees or exceptional courts.


Voluntary arbitration does not violate- against the above provisions of Article 30, simply because the
rights safeguarded therein are such that may be waived by any person entitled to them in respect of any


particular subject or class of subjects and, moreover, such arbitration is, by it-s very nature, clearly distinguishable from judicial committees or exceptional courts.

In the opinion of the Court the form of arbitration provided in section 53, though statutory, is in the nature of voluntary arbitration, for the purposes of Article- 30, for the following reasons:-

Everybody is presumed to know the law and also everybody is free to form or not to form a co-operative society, to join or not to join, to accept or not to accept office in, or employment with, such a society.

Fur-ther, section 53 appears to be limited only to disputes concerning the internal administration of co-operative societies, as held in Hussein Shefik v. The First Limassol Co-operative Savings Bank Limited, 19 C.L.R. p. 244, and Eleni Zenonos & others v. Mic-hael Mylonas & others, 19 C.L.R. p. 259, with which decisions this Court sees no reason to disagree.

It follows, therefore, that everybody who forms or becomes a member of, or accepts office in, or employment with, a co-operative society, as well as -a co-operative society, as such, registered under CAP 114, must be presumed to have entered voluntarily into a legal relationship which includes as one of its terms and characteristics the form of arbitration provided under section 53 in respect of certain- disputes. Thus, an agreement that disputes within the ambit of section 53 shall be determined in the manner prescribed therein- comes into being and, it follows that the rights safeguarded as above, under Article 30, are deemed to have been waived, to that extent, as in any other case of voluntary arbitration."

Yukarıdaki alıntıdan açıkca görülebileceği gibi kararda yer alan c-an alıcı nokta, kişinin kendi serbest iradesiyle hakemlik kurumunu kabul etmiş olmasıyle mahkemeye müracaat hakkından feragat etmiş sayılacağıdır. Yukarıdaki karar Yüksek Mahkememiz tarafından 1976 yılında AM 5/76 sayılı havalede verdiği kararla


benims-enip uygulandı. Mahkeme 25/8/1976 tarihinde verdiği kararın 4.sayfasında şunlara yer verdi.
"Yukarıda atıfta bulunduğumuz The Co-operative Grocery of Vasilia davasında Fasıl 114'ün 53.maddesinin Anayasa'mızın 27.maddesinin muadili olan 1960 Anayasas-ı'nın 30.maddesine aykırı olduğu da ileri sürülmüştü. O davada Yüksek Anayasa Mahkemesi Fasıl 114'ün 53.maddesinin öngördüğü bir hâkemliğin Kooperatif Şirketleri Mukayyidi tarafından yapılmasının 1960 Anayasası'nın 30.maddesinin hükümlerine aykırı olmadığ-ı kanaatına vardı; çünkü kooperatif şirketine üye olan bir kişi o üyeliği kabul etmekle o şirketi ilgilendiren ihtilâfları mukayyidin hâkemliğine sunulmasını kendi arzusu ile kabul etmiş addolunması gerektiği kanaatına vardı."

Mahkemeye başvurmak hakkınd-an yoksun bırakılması gibi özetlenecek yukarıdaki durumun, kişinin serbest iradesiyle olabileceği 8/11/1979 tarihinde AM 12/78 sayılı havalede verilen kararın gerek çoğunluk ve gerekse azınlık kararlarında vurgulandı ve The Cooperative Grocery of Vasilia k-ararı tekraren benimsenerek uygulandı. (Gör: AM 21/78 sayfa 4, 5, 6 ve 7)

Konu hakkında bir de Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Year Book 5 s. 88'de 1197/62 sayılı davada verdiği karar vardır ki yukarıdaki görüşleri teyit etmektedir. Sözü edilen karar-ın 88.sayfasında şunlar yer almaktadır.
"Whereas it must nevertheless be made clear that this position was in no way the result of unilateral action by the only State concerned in the affair, the Federal Republic of Germany - Spain in any case not be-ing a Party to the Convention - but of an arbitration clause subscribed to by the party concerned. . . . . . whereas the inclusion of an arbitration clause in an agreement between individuals amounts legally to partial renunciation of the exercise of tho-se rights defined by Article 6(1); whereas nothing in the text of that Article nor of any other Article of the Convention explicitly prohibits such renunciation;"



Avrupa -İnsan Hakları Sözleşmesinin 6(1).maddesi Anayasamızın 17(1).maddesinin karşılığıdır.

Yukarıda serdedilenlerden anlaşılacağı gibi Yasanın 53(5) ve (6). maddesinin Anayasanın 17(1). maddesine bir aykırılığının gözükmediğine hükmedilmesi gerekir.

Havale -konusu Yasa maddesinin Anayasanın 1. maddesinde ifadesini bulan Hukukun üstünlüğüne aykırı olduğu da vurgulandı. Bu iddia ile hemfikir değiliz. Herşeyden önce mahkemeye başvurma hakkı Anayasanın 17(1). maddesinde özel olarak düzenlenmiştir. Bunu gözardı- ederek mahkemeye başvurma hakkını dolaylı bir şekilde genel madde olan 1. maddede aramak olanaksızdır. Bu nedenle havale konusu Yasa maddesinin Anayasanın 1. maddesine de bir aykırılığı yoktur.

Son olarak davalılar İlgili Yasanın 53(5) ve (6).maddesi-nin Anayasanın 136(1). maddesine aykırılığını iddia etmişlerse de bu anayasa maddesinin konu yasa maddesi ile bir ilişkisini göremedik.

Kararımızın sonuna gelmeden önce bir hususa dikkat çekmek isteriz. İlgili Yasanın 53'üncü maddesinin (7)'nci fıkrası- hakemin kararından mağdur olduğunu iddia eden kişinin istinafen mukayyide başvurabileceğini öngörmektedir. Mukayyit de hukuksal nokta mevcut olması halinde, konuyu Yüksek Mahkemeye havale edebilir.

Öte yandan hakem tarafından verilen bir kararın yarı y-argısal olduğu ve Yüksek Mahkemenin denetimine tabi olduğu geçmiş içtihat kararlarında belirtilmiştir. (Gör: Hüssein Shefik v. The First Limassol Cooperative Savings Bank Ltd. 19 CLR S.246.) Bu durumda hakemin kararının hukuka aykırı olduğu

gerekçesiyl-e Anayasanın 151'inci maddesinin (3)'üncü fıkrasında öngörülen çareler için Yargıtaya başvurmak yoluyla hukuka aykırılığın ortadan kaldırılabileceği izahtan varestedir.

VI. SONUÇ:
Sonuç olarak Bölüm 114 Kooperatifler Yasasının 53.maddesinin 5 ve 6.fıkral-arının Anayasanın 1, 17(1) ve 136(1). maddelerine aykırı olmadığına, üzerinde durulmadığı cihetle sözü edilen fıkraların Anayasanın 7 ve 8.maddelerine aykırı olup olmadığının karara bağlanmasına gerek bulunmadığına, oybirliği ile, karar verildi.




-- Salih S. Dayıoğlu Celâl Karabacak
Başkan Yargıç




Taner Erginel Metin A. Hakkı Mustafa H. Özkök
Yargıç Yargıç Yargıç
-

27 Ocak 2000
1


6






Full & Egal Universal Law Academy