Anayasa Mahkemesi Numara 3/1977 Dava No / Karar Tarihi 15.04.1977
Numara: 3/1977
Dava No: /
Taraflar: Zaim M. Necatigil ile Maliye Bak. Vergi Dairesi
Konu: 13/61 Türk Cemaat Meclisi Şahsi Vergiler Yasasının 21. maddesinin Anayasaya aykırılığı konusu
Mahkeme: A/M
Karar Tarihi: 15.04.1977

- ANAYASA MAHKEMESİ 3/77
(YİM 41/76; Yüksek Mahkeme)
ANAYASA MAHKEMESİ OLARAK OTURUM YAPAN
YÜKSEK MAHKEME HUZURUNDA.
Mahkeme Heyeti: M. Necati Münir Ertekün(Başkan), Ülfet Emin,
Ahmed İzzet, Şakir Sıdkı İl-kay ve Salih S. Dayıoğlu
Anayasa'nın 114. maddesi hakkında.
Yüksek İdare Mahkemesi tarafından Y.İ.M. 41/76 sayılı (Zaim M. Necatigil ile K.T.F.D. Maliye Bakanlığı Vergi Dairesi Müdürü vasıtasıyle Kıbrıs Türk Federe Devleti Arasında) istidada sunulan konu.
-Müstedi: Zaim M. Necatigil şahsen
Müstedaaleyh namına: Mustafa Arıkan.

--------------
H Ü K Ü M
KONU:
9/62, 1/63, 2/67, 2/69, 10/72 ve 3/73 sayılı Yasalarla değiştirilmiş şekli ile 13/1961 sayılı Türk Cemaat Meclisi Şahsi Vergiler (Gelir Vergisi) Yasası-nın 21. maddesinin Anayasa'ya ve bilhassa Anayasa'nın 7 ve 61. maddelerine aykırı olduğu öne sürülmüştür.

I. olay:
YİM 41/76 sayılı İstidada müstedi 1972, 1973, 1974 ve 1975 yılı vergi takdirleri konusunda Kıbrıs Türk Federe Devleti Maliye Bakanlığı Verg-i Dairesi Müdürü tarafından yapılan vergi takdirlerinin, karısının yatırım (kazanılmayan) geliri olarak addedilen kira gelirlerinin kendi gelirine eklenmesi nedeni ile, hükümsüz ve etkisiz olduklarına ve herhangi bir sonuç doğuramayacaklarına dair bir beya-n isteminde bulunmuş ve İstidanın duruşması sırasında Müstedinin 9/62, 1/63, 2/67, 2/69, 10/72 ve 3/73 sayılı Yasalarla değiştirilmiş şekli ile 13/1961 sayılı Türk Cemaat Meclisi Şahsi Vergiler (Gelir Vergisi) Yasasının 21. maddesinin Anayasaya ve özellikl-e Anayasa'nın 7 ve 61. maddelerine aykırı olduğunu ileri sürmesi üzerine Yüksek İdare Mahkemesi öne sürülen iddianın İstidanın karara bağlanmasında etkisi olabileceğine kanaat getirerek konuyu karara bağlamak üzere Yüksek Mahkemeye, Anayasa Mahkemesi olara-k, sunmuştur.

II. İDDİANIN GEREKÇESİ:
İddianın gerekçesi şöyledir:
Şikâyet konusu gelir vergisi takdirleri yapılırken evli kadının çalışarak kazandığı gelirleri dışındaki gelirlerinin kocanın gelirlerine eklenerek vergi takdiri yapılmış olması herkesin ma-li gücüne göre vergi ödemesini öngören Kıbrıs Türk Federe Devleti Anayasasının 61. maddesine aykırıdır. Evli bir kadının kazanılan geliri ile yatırım geliri arasında bir fark yoktur çünkü her ikisi de hukuken kadınındır. Evli kadının kazanılmayan gelirin-in kocanın geliri imiş gibi vergilendirilmesi hukuken kocaya ait olmayan bir gelir üzerinden kocanın vergi ödemesi demektir ki bu durumda koca Anayasa'ya aykırı olarak malî gücünün üzerinde vergi ödemeye zorlanmaktadır.
Anayasa'da temel hak ve özgürlükler -fertlere tanınmıştır. Karı ile koca arasında bu haklardan yararlanmakta hiç bir ayırım gözetilmemiştir. Her kadın eşit olarak mülkiyet, sözleşme yapma ve kamu görevlerine girme haklarına sahiptir. Evli kadının kazanılmamış gelirini kocanınmış gibi vergi-lendirmek evliliğin gereklerinden değildir.
Gelir Vergisi Yasasının 21. maddesi ve bu maddeye göre yapılan yürütsel işlem Anayasa'nın 7. maddesinde öngörülen eşitlik ilkesine ters düşmektedir. Çünkü kocası ile yaşayan evli bir kadının kazanılan ile kazanı-lmayan geliri arasında ayırım yaparak kocaya ait olmayan geliri kocanınmış gibi işbirliğine tabi tutma karı ile koca arasında eşitsizlik getirmektedir. Aynı zamanda karısının kazanılan geliri olan ile karısının kazanılmayan geliri olan koca arasında da ay-ırım yapılmaktadır.
Evli kadının kazanılmayan gelirinin kocanın gelirine eklenmesi Anayasa'nın 30. maddesinde öngörülen aile korunması kuralına aykırıdır.

Diğer taraftan YİM 41/76 sayılı İstidada müstedaaleyh namına Savcı, ilgili Yasa maddesinin Anayasa'-ya aykırı olmadığını, Anayasanın 7. maddesindeki eşitlik ve ayrıcalığın aritmetik bir eşitlik olarak kabul edilemeyeceğini, makul ayırımların kabul edilmesi gerektiğini, evlenmenin gereği olarak makul ayırımların kabul edilmesi gerektiğini ve bu hususun ev-liler arasında da bir ayırım yaratmadığını ve eşitliğe aykırı olmadığını ileri sürdü. Buna ilâveten Savcı Kıbrıs Türk Federe Devleti Anayasasının yürürlüğe girmesinden önce yürürlükte olan 13/1961 sayılı kanunun 21. maddesinin ondan önce yürürlükte olan F-asıl 323, Gelir Vergisi Yasasının 19. maddesinin hemen hemen aynı mahiyette olduğunu, Gelir Vergisi Yasasının 19. maddesinin Cumhuriyet devrindeki Anayasa Mahkemesi tarafından Anayasaya aykırı bulunmadığını, bu nedenle ilgili Yasa maddesinin Kıbrıs Türk Fe-dere Devleti Anayasasına ve bilhassa 7 ve 61. maddelerine aykırı olmadığını ileri sürdü.

III. YASA METİNLERİ:
9/62, 1/63, 2/67, 2/69, 10/72 ve 3/73 sayılı Yasalarla değiştirilmiş şekli ile 13/1961 sayılı Türk Cemaat Meclisi Şahsi Vergiler (Gelir Vergisi)- Yasasının 1. maddesinde yer alan "kazanılan gelir" ile "yatırım gelir"in tarifi ve 21. maddesi aynen şöyledir:
"'Kazanılan Gelir' herhangi bir zanaat, ticaret, meslek, iş, hizmet ve hizmet sebebi ile veya hizmet ile ilgili olması halinde emeklilik maaşı v-eya yıllık tahsisat yolu ile kazanılan geliri ifade eder.

'Yatırım geliri (investment income)' kazanılan gelir olmayan herhangi bir geliri ifade eder.

Karının 21. (1) Kocası ile yaşayan evli bir kadının geliri. geliri, bu kanun bakımından, koca-sının geliri addolunur ve kocasının ismine geçirilir. Ancak, bu gibi evli kadına vergi tarh edilmemiş olmasına bakılmaksızın, ondan, kendi gelirinin, kendi ve kocasının gelir toplamına olan oranındaki kocasına tarhedilen yekün ver-gi miktarı kısmını ödemesi istenebilir.
(2) Bu maddenin (1)'inci fıkrası bakımından, "evli bir kadının geliri" tabiri, Anayasanın 25'inci maddesi ile sağlanan hakkın kullanılmasından başka bir suretle sağlanan geliri ifade eder.
(3) Bu madde hükümleri-, kocası ile yaşayan bir kadına, kocasının Cumhuriyet dışında olması halinde, bu kadının aldığı fakat kocasının ismine geçirilen gelir hususunda vergi takdir edilmesine engel teşkil etmez."


IV. İLGİLİ ANAYASA METİNLERİ:
"Madde 5(1). Her Türk yurttaşı, ki-şiliğine bağlı, dokunulmaz, devredilmez, vazgeçilmez temel hak ve özgürlüklere sahiptir.

Madde 7. Her Türk yurttaşı, hiçbir ayırım gözetilmeksizin, yasa önünde eşittir.
Hiçbir kişi, aile, zümre veya sınıfa ayrıcalık tanınamaz.

Madde 30. Aile toplumun te-melidir. Devlet ve diğer kamu tüzel kişileri, ailenin, ananın ve çocuğun korunması için gerekli tedbirleri alır ve örgütleri kurar.

Madde 61. (1) Herkes, kamu giderlerini karşılamak üzere, malî gücüne göre, vergi ödemekle yükümlüdür.
Vergi, resim ve har-çlar ve benzeri malî yükümler ancak yasa ile konulur."


V. İNCELEME:
Tarafların yazılı olarak ileri sürdüğü iddialar, duruşma esnasında ileri sürdüğü iddia ve görüşler, iptali istenen kuralı, Anayasaya aykırılık iddiasına dayanıklık eden ve konuyu ilgile-ndiren Anayasa kuralları ve bunlarla ilgili gerekçeler okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü. Kıbrıs Türk Federe Devleti insan hak ve özgürlüklerini, sosyal adaleti, kişilerin ve toplumun huzur ve refahını, demokratik, lâik ve sosyal hukuk- devletini gerçekleştirmek amacı ile kurulmuş, hukukun üstünlüğü ilkelerine dayanan bir Cumhuriyettir. Kıbrıs Türk Federe Devleti Anayasasının 5. maddesi her Türk yurttaşının, kişiliğine bağlı, dokunulmaz, devredilmez, vazgeçilmez temel hak ve özgürlükler-e sahip olduğunu öngörmektedir. Kıbrıs Türk Federe Devleti Anayasasının 5 ve 7. maddelerinde yer alan "her Türk yurttaşı" ve 61. maddesinde yer alan "Herkes" deyimlerinin kadın, erkek veya evli veya evlenmemiş kadın ve erkeği kapsamına aldığına kuşku yokt-ur. Kıbrıs Türk Federe Devleti Anayasasının 5(1), 7, 30 ve 61. maddeleri ve Anayasanın özü göz önünde tutulduğunda, kişiler arasında örneğin erkek, kadın, evli erkek, evli kadın ve karı koca arasında en ufak bir ayırım yapmadığı aşikârdır. Anayasa uyarın-ca temel hak ve özgürlüklerde özellikle mal edinmek, çalışmak, malını elden çıkarmak hususlarında karı koca arasında hiçbir fark yoktur. Anayasada veya herhangi bir yasada kocanın karısının malını denetleyebileceği hususunda herhangi bir hüküm yoktur. Ev-li bir kadının temel hak ve özgürlüklerinin bazılarının kocasına devredilmesi hususunda da bir hüküm yoktur, aksine Anayasanın 5(1) maddesinde kişinin temel hak ve özgürlüklerinin devredilemeyeceği ve bunlara dokunulamayacağı hususunda hüküm mevcuttur. Bi-r kişinin gelirine diğer bir kişinin gelirini ekleyerek sadece o kişiden vergi alınmasının Anayasaya aykırı olduğuna kuşku yoktur. Herhangi yabancı iki kişinin geliri birbirine eklenemeyeceği gibi karının gelirinin de vergi bakımından kocanın gelirine ekl-enmesi Anayasa kurallarına uygun düşmez. Anayasa evli kadının kazanılmış geliri ile yatırım geliri arasında en ufak bir ayırım yapmamaktadır. İlgili Yasanın 21. maddesi evli bir kadının yatırım gelirinin (müstedi istidasında ve duruşma esnasında bu tür g-elirden kazanılmayan gelir diye bahsetmiştir) kocasının geliri addolunduğunu ve onun ismine geçirilmesini öngörmektedir. Evli kadının yatırım gelirini vergi bakımından kocasına eklemekle kocanın, mali gücünden fazla vergi ödemesine sebep olur. Diğer tara-ftan evli kadınların kazanılmış geliri ile yatırım gelirleri arasında bir fark yapmakla, evlenmiş kadınlarla evli olmayan kadınlar ve kazanılmış gelire sahip bir kadının kocası ile yatırım gelirine sahip bir kadının kocası arasında da bir ayrıcalık yapmakt-a olduğundan Anayasa'nın 7. maddesinde öngörülen eşitlik ilkesine aykırı olduğuna kuşku yoktur. Anayasa, gerek hak ve gerek yükümlülük bakımından kişilere, erkek, kadın, evli erkek veya evli kadın olduğuna bakılmaksızın, eşitlik sağlamaktadır. Anayasa'nı-n 30. maddesi Devletin ailenin korunması için gerekli tedbirleri almasını öngörmüş ve aileyi toplumun temeli yapmıştır. Evli bir kadının yatırım gelirini kocanın gelirine eklemekle kocanın daha fazla gelir vergisi vereceği aşikârdır. Bu da Anayasa'nın 30-. maddesinde öngörülen ailenin korunması ilkesini zedeler.

Müstedaaleyhi huzurumuzda temsil etmiş olan savcı 1963'ten önce Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesinin benzeri bir madde hakkında Mikrommatis v. The Republic of Cyprus 2 R.S.C.C. 125 davasında 1-961 yılında vermiş olduğu karara değinmiştir. Bu kararı etraflıca tezekkür etmiş bulunuyoruz. O zamanın Anayasa Mahkemesi benzeri maddenin 1960 Anayasasına aykırı olup olmadığını incelemiş, halbuki biz bahse konu maddenin Kıbrıs Türk Federe Devleti Anaya-sasına aykırı olup olmadığı hususunu incelemekteyiz. Kıbrıs Türk Federe Devleti Anayasasının 30. maddesi Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasasında buna tekâbül eden 22. maddeden farklıdır. Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasasının 22. maddesi kişinin evlenmek ve aile kurmak- hakkını teminat altına almıştı. Kıbrıs Türk Federe Devleti Anayasasının 30. maddesi ise bundan çok daha geniş kapsamlıdır. Kıbrıs Türk Federe Devleti Anayasasının 30. maddesi aileyi toplumun temeli saymakla ve devletin ailenin korunması için gerekli ted-birleri almasını öngörmektedir. İşaret etmiş olduğumuz esasa ilişkin bu farkın Mikrommatis davasındaki kararın bugün bizim Anayasa bakımından bağlayıcı ve geçerli olamayacağını göstermeğe yeterli olduğu kanısındayız.

SONUÇ:
Sonuç olarak 9/62, 1/63, 2/67-, 2/69, 10/72 ve 3/73 sayılı yasalarla değiştirilmiş şekli ile 13/1961 sayılı Türk Cemaat Meclisi Şahsi Vergiler (Gelir Vergisi) Yasasının 21. maddesi Anayasa'nın 5(1), 7, 30 ve 61. maddelerine aykırı olduğuna oybirliği ile karar verilir.


(M. Necati Mü-nir Ertekün) (Ülfet Emin)
BaşkanYargıç



(Ahmed İzzet)(Şakir Sıdkı İlkay)(Salih S. Dayıoğlu)
Yargıç Yargıç Yargıç


15 Nisan 1977.









-


2



-


Full & Egal Universal Law Academy