Anayasa Mahkemesi Numara 27/1980 Dava No 21/1981 Karar Tarihi 20.11.1981
Numara: 27/1980
Dava No: 21/1981
Taraflar: Ramadan Akif Yakula ile Güv. Kuv. Kom.
Konu: Anayasanın 118(1) ve 122(1) maddelerinin yorumu istemi
Mahkeme: A/M
Karar Tarihi: 20.11.1981

-D.21/81 Anayasa Mahkemesi 27/80
Anayasa Mahkemesi Olarak Oturum Yapan
Yüksek Mahkeme Huzurunda
Mahkeme Heyeti: Ülfet Emin, Başkan, Şakir Sıdkı İlkay,
Salih S. Dayıoğlu, N. Ergin Salâhi, Niyazi F. Korkut.
Anayasanın 115. maddesi uyarınca.

(Yüks-ek İdare Mahkemesinde 272/80 sayılı başvuruda Müstedi: Ramadan Arif Yukala, Akdoğan ile Müstedaaleyh: Güvenlik Kuvvetleri Komutanlığı vasıtasıyle KTFD, Lefkoşa arasında)

Anayasanın 118(1) ve 122(1) maddelerinin yorumlanması için 29.12.1980 tarihinde Yükse-k Mahkemeye, Anayasa Mahkemesi olarak sunulan konu.

Müstedi namına: Erdem Algun.
Müstedaaleyh namına: Güner Çakın.

-------------

K A R A R

KONU:
Anayasanın 118(1) ve 122(1) maddelerinin yorumlanması istenmiştir.

I. OLAY:
Müstedi Yüksek İdare Mahkeme-sine dosyaladığı bir başvuru ile 21.12.1963 ile 26.9.1965 arası Akıncılar'da yaptığı mücahitlik hizmeti için müstediye hizmet belgesi verilmesi için 14.3.1980 tarihinde yaptığı yazılı müracaatı reddeden 31.3.1980 tarih ve ASAL 4000-428-80/723 sayılı müsted-aaleyhin kararının hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğuramıyacağına karar verilmesi isteminde bulundu.

Müstedaaleyh dosyaladığı itirazname ile müstedaaleyhin müracaat konusu mücahitlik hizmetinin kaydı bulunmadığını, bu nedenle müsteda-aleyhin meşru menfaatı olmadığını, müstedinin meşru menfaat sahibi olduğu varsayılsa dahi müstedaaleyhin 31.3.1980 tarihli işlemi idari bir işlem veya idari bir karar olmadığını ileri sürdü.

Başvurunun duruşması esnasında ise müstedaaleyh Yüksek İdare Ma-hkemesinin müstedinin başvurusuna bakmaya yetkisi olmadığını bir ön itiraz olarak ileri sürdü. Daha sonra ön itirazın karara bağlanabilmesi için Anayasanın 118(1) ve 122(1) maddelerinin yorumunun gerektiğini ileri sürdü ve söz konusu maddelerin yorumunun -yapılması için konunun Yüksek Mahkeme'ye Anayasa Mahkemesi olarak sunulmasını istedi. Yüksek İdare Mahkemesi de Anayasa maddelerinin yorumlanması münhasıran Yüksek Mahkemeye, Anayasa Mahkemesi olarak, ait olduğu cihetle konuyu Yüksek Mahkemeye, Anayasa Ma-hkemesi olarak, sundu.

II. Müstedaaleyhin iddiası özetle şöyledir:
Anayasanın 122. maddesi Güvenlik Kuvvetleri ile ilgili yargının, Güvenlik Kuvvetleri Mahkemeleri ve Disiplin Mahkemeleri tarafından yürütülmesini öngörmektedir. Mücahitlik hizmetinin bel-gelendirilmesi Güvenlik Kuvvetleri ile ilgili bir konudur ve bu nedenle bu gibi konulara sadece Güvenlik Kuvvetleri Mahkemeleri bakabilir. Anayasanın 118. maddesi uyarınca kurulan Yüksek İdare Mahkemesinin bu konulara bakmaya yetkisi yoktur. Herhangi bir- kişinin mücahitlik yaptığına dair mücahitlik belgesi talep etmesi ve bu hususta karar verilmesi Anayasanın 118. maddesinin öngördüğü yürütsel veya yönetsel bir işlem değildir. Başka bir deyişle herhangi bir kişinin mücahitlik yapıp yapmadığı hususunun be-lgelendirilmesi konusu yürütsel veya yönetsel bir yetki kullanan bir organ veya makam tarafından karara bağlanamaz. Bu gibi konu Güvenlik Kuvvetleri ilgili makam tarafından karara bağlanabilir.




III. Müstedinin iddiası özetle şöyledir:
Güvenlik Kuvvet-lerinin Asal Dairesinin müstedinin mücahitlik hizmetini belgelendirmeyi reddeden işlemi yürütsel veya yönetsel bir karardır ve böyle bir karar Anayasanın 118. maddesi uyarınca verilmiş bir karardır.

IV. İlgili Anayasa Maddeleri:
İlgili Anayasa maddeleri -aynen şöyledir:
"Madde 118(1).
Yüksek Mahkeme, Yüksek İdare Mahkemesi olarak, yürütsel veya yönetsel bir yetki kullanan herhangi bir organ, makam veya kişinin bir kararının, işleminin veya ihmalinin, bu Anayasanın veya herhangi bir yasanın veya bunlara uyg-un olarak çıkarılan mevzuatın kurallarına aykırı olduğu veya bunların söz konusu organ veya makam veya kişiye verilen yetkiyi aşmak veya kötüye kullanmak suretiyle yapıldığı şikâyeti ile kendisine yapılan başvurma hakkında, kesin karar vermek münhasır yarg-ı yetkisine sahiptir."


"Madde 122(1).
Güvenlik Kuvvetleri ile ilgili yargı, güvenlik kuvvetleri mahkemeleri ve disiplin mahkemeleri tarafından yürütülür."


V. İNCELEME:
Müstedi ile müstedaaleyhin ileri sürdüğü sav ve görüşler, Anayasanın yorumlanması i-stenen ilgili maddeler ile diğer maddeleri incelenerek gereği görüşülüp düşünüldü.


(YORUM)
Anayasanın 118. maddesi yürütsel veya yönetsel bir yetki kullanan herhangi bir organ, makam veya kişinin bir kararının, işleminin veya ihmalinin, Anayasanın veya -herhangi bir yasanın veya bunlara uygun olarak çıkarılan mevzuatın kurallarına aykırı olduğu veya bunların söz konusu organ veya makam veya kişiye verilen yetkiyi aşmak veya kötüye kullanmak suretiyle yapıldığı şikâyeti ile kendisine yapılan başvurma hakkı-nda kesin karar vermek münhasır yetkiyi Yüksek Mahkemeye Yüksek İdare Mahkemesi olarak vermiştir. 26/80 sayılı Anayasa Mahkemesi kararında da değinildiği gibi "bu tip bir şikâyet hakkında karar vermek yetkisi münhasıran Yüksek İdare Mahkemesinindir. Böyl-e bir yargısal yetki başka herhangi bir mahkemeye verilemez veya devredilemez."

1979 Mücahitlik (Hizmet Belgelendirme) Tüzüğünün amacı 21.12.1963 - 30.11.1976 tarihleri arasında süresi ne olursa olsun mücahitlik hizmeti yapan ve Güvenlik Kuvvetleri Komut-anlığında bu hizmeti ilişkin kaydına rastlanmayan kişilere yaptıkları hizmetleri tevsik ve belgelendirmeye imkân vermektir. Bu tür işlemin 26/80 sayılı Anayasa Mahkemesi kararında "Anayasanın 118. maddesi anlamında idari bir karar veya işlem olduğuna" hük-medilmişti.

Anayasanın 122. maddesi ise Güvenlik Kuvvetleri ile ilgili yargının Güvenlik Kuvvetleri Mahkemeleri ile disiplin mahkemeleri tarafından yerine getirileceğini öngörmektedir. Bu maddenin hiç bir yerinde Güvenlik Kuvvetleri ile ilgili idari y-argının bu mahkemelerce yerine getirileceğine dair bir hükme rastlamak mümkün değildir. Keza Anayasanın 118. maddesinde Yüksek İdare Mahkemesine verilen "münhasır" idari yargı yetkisinin böyle bir idari karar veya işlemin Güvenlik Kuvvetleriyle ilgili olm-ası halinde yargı merciinin Güvenlik Kuvvetleri mahkemeleri veya disiplin mahkemeleri olacağına dair ne açık ve ne de zımni bir hükme rastlanmamaktadır.

Anayasanın 118(1) maddesinde Yüksek İdare Mahkemesine verilen yetkinin Güvenlik Kuvvetleri ile ilgili- yürütsel veya yönetsel bir karar işlem veya ihmali içerdiği ve Anayasanın 122(1) maddesi Güvenlik Kuvvetleri ve Disiplin Mahkemelerine verilen Güvenlik Kuvvetleri ile ilgili yargının Güvenlik Kuvvetleri ile ilgili yönetsel ve yürütsel bir karar, işlem vey-a ihmali içermediği hususunda yorumlanması gerekir. Bu görüşe Başkan Ülfet Emin ve Yargıç Şakir Sıdkı İlkay katılmamaktadır.

SONUÇ:
Sonuç olarak Anayasanın 118(1) maddesinin Güvenlik Kuvvetleri ile ilgili yürütsel veya yönetsel herhangi bir karar, işlem- veya ihmalinde Yüksek İdare Mahkemesi tarafından bakılması gerektiğine ve Anayasanın 122(1) maddesi tahtında Güvenlik Kuvvetleri ve Disiplin Mahkemelerine verilen yetkinin Güvenlik Kuvvetleri ile ilgili bir yönetsel veya yürütsel işlem, karar veya ihmali -içermediği şeklinde yorumlanmasına oyçokluğu ile ve Başkan Ülfet Emin ve Yargıç Şakir Sıdkı İlkay'ın karşıoyları ile karar verilir.



(Ülfet Emin)(Şakir Sıdkı İlkay)
Başkan Yargıç




(Salih S. Dayıoğlu)(N. Ergin Salâhi) (Niyazi F. Kor-kut)
Yargıç Yargıç Yargıç

20.11.1981


KARŞIOY YAZISI

Kıbrıs Türk Federe Devleti Anayasasının 102. maddesi Federe Devlette Yargı yetkisinin bağımsız Mahkemelerce kullanıldığını açıklıkla belirlemektedir. 102. maddeyi takip eden maddeler An-ayasaca kurulan veya kurulması öngörülen mahkemeleri belirlemektedir. Bu maddelere göre Anayasa Mahkemesi, Yargıtay ve Yüksek İdare Mahkemeleri kurulmuştur. Bu mahkemelerin görevlerini Yüksek Mahkemenin yapması öngörülmüştür. Anayasada yargı yetkisi den-ildiğinde kuşkusuz gerek adliye mahkemelerinde, gerekse idari mahkemelerde ve gerekse güvenlik mahkemelerinde kullanılan yargı yetkisi demektedir. Nitekim Anayasanın 110. maddesi Yüksek Mahkemenin Anayasa Mahkemesi olarak Anayasada ve onun gereğince yapıl-an yasada gösterilen bütün konularda kesin olarak karar verme yargı yetkisine sahip olduğundan bahsetmektedir. Yargıtayın yetkileri ile ilgili Anayasanın 117(2) maddesi de Yargıtay olarak Anayasanın veya herhangi bir yasanın gösterdiği hallerde ilk mahkem-e olarak ve istinafen davalara bakma yargı yetkisine sahip olduğundan bahsetmektedir. Yüksek İdare Mahkemesinin yetkileri ile ilgili 118. madde de Yüksek İdare Mahkemesinin yürütsel veya yönetsel bir yetki kullanan bir organ veya makamın bir karar, işlem -veya ihmaline karşı yapılan şikâyetleri kesin karara bağlama münhasır yargı yetkisine sahip olduğundan bahsetmektedir. Alt Mahkemelerle ilgili 121. madde de Yüksek Mahkeme tarafından kullanılan yargı yetkisi dışındaki yargı yetkisinin bu mahkemeler tarafı-ndan kullanılacağını öngörmektedir. Anayasanın 122. maddesi de Güvenlik Kuvvetleri ile ilgili yargının güvenlik kuvvetleri mahkemeleri ve disiplin mahkemeleri tarafından yürütüleceğini öngörmektedir. Anayasanın 121. maddesi Yüksek Mahkeme tarafından kull-anılan yargı yetkisi dışındaki yargı yetkisinin alt mahkemeler tarafından kullanılmasını öngörmekle beraber Anayasanın 122. maddesi bir istisna getirmiş ve güvenlik kuvvetleri ile ilgili yargı yetkisinin alt mahkemeler tarafından değil güvenlik kuvvetleri -mahkemeleri tarafından kullanılacağını belirlemiştir. Anayasanın 117(1) maddesi Yargıtayın herhangi bir mahkeme kararının istinafına ait davalara bakma ve karara bağlama yetkisine sahip olduğunu belirlemekle beraber Anayasanın 123. maddesi güvenlik kuvvet-leri mahkemeleri tarafından verilen karar ve hükümlerin güvenlik kuvvetleri yargıtayı tarafından incelenmesini öngörmüştür. Bu durumda açıkça görülüyor ki Anayasada yargı ile ilgili bir maddede belirlenen yargı yetkisi başka maddeler tarafından sınırlandı-rılmıştır. Anayasanın 122. maddesi güvenlik kuvvetleri ile ilgili yargı daha önceki maddelerde belirlenen Yargıtaya, Yüksek İdare Mahkemesine ve Alt Mahkemelere verilen yargı yetkisine bir istisna teşkil etmemekte ve güvenlik kuvvetleri ile ilgili yargı y-etkisinin konusu ne olursa olsun güvenlik kuvvetleri mahkemelerince kullanılmasını öngörmüştür. Anayasanın 122. maddesinde yer alan "Güvenlik Kuvvetleri ile ilgili Yargı" söz dizisinin gerek adli yargıyı gerekse idari yargıyı içerdiği yönünde yorumlanması- gerekir. Türkiye Cumhuriyetinde Askeri İdari yargı için Askeri İdari Mahkemelerinin Anayasaca kurulduğu bir gerçektir. Ancak Türkiye Cumhuriyetinin Anayasasında güvenlik kuvvetleri ile ilgili yargı maddesi bizim Anayasamızda yer alan güvenlik kuvvetleri- ile ilgili yargı maddesinden farklıdır. Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 138. maddesinde Askeri yargının askeri mahkemeler ve disiplin mahkemeleri tarafından yürütüldüğünü öngörmektedir. Ancak aynı madde bu mahkemelerin hangi hususlara bakacağını açıklı-kla belirlemiştir. Bu maddeye göre askeri ve disiplin mahkemeleri asker kişilerin askeri olan suçları ile, bunların asker kişiler aleyhine veya askeri mahallerde yahut askerlik görev ve hizmetleri ile ilgili olarak işledikleri suçlara ait davalara bakmakl-a görevlidirler. Görülüyor ki Anayasanın 138. maddesi uyarınca kurulması öngörülen askeri mahkemelerin yetkisi aynı maddede sınırlanmıştır. Bu nedenle askeri mahkemelerin idari yargı yetkisine sahip olmadıkları açıktır. Kıbrıs Türk Federe Devleti Anayas-asında ise güvenlik kuvvetleri mahkemeleri ile disiplin mahkemelerinin yargı yetkisi sınırlandırılmış değildir. Bu nedenle 122(1) maddesinin güvenlik kuvvetleri mahkemelerinin yargı yetkisinin idari yargı yetkisini de kapsadığı yönünde yorumlanması gerekt-iği görüşündeyiz.



(Ülfet Emin)(Şakir Sıdkı İlkay)
Başkan Yargıç





-


8



-


Full & Egal Universal Law Academy