Anayasa Mahkemesi Numara 2,4,5,8/2009 Dava No 2/2011 Karar Tarihi 17.02.2011
Numara: 2,4,5,8/2009
Dava No: 2/2011
Taraflar: Serbest Çalışan Hekimler Birliği ve diğerleri ile KKTC Cumhuriyet Meclisi arasında
Konu: Anayasaya aykırılık - 6/2009 saylı Kamu Sağlık Çalışanları Yasasının 43 ve 102(1)(2) maddelerinin Anayasanın 1 ve 8. maddelerine aykırı olduğu iddiası.
Mahkeme: A/M
Karar Tarihi: 17.02.2011

-D.2/2011 Birleştirilmiş
Anayasa Mahkemesi:2,4,5 ve 8/09

ANAYASA MAHKEMESİ OLARAK OTURUM YAPAN
YÜKSEK MAHKEME HUZURUNDA.

Mahkeme Heyeti: Nevvar Nolan, Başkan, Mustafa H. Özkök, Şafak Öneri, Necmettin Bostancı, Narin F.Şefik.

Anayasanın 147-. maddesi hakkında.


Anayasa Mahkemesi:2/2009
Davacı: Serbest Çalışan Hekimler Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Dr.Kandemir Berova vasıtasıyla KTTB Genel Merkezi, Yenikent, Gönyeli- Lefkoşa
i l e -
Davalı: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, -Cumhuriyet Meclisi, Lefkoşa
A r a s ı n d a.



Anayasa Mahkemesi:4/2009
Davacı: Kıbrıs Türk Kamu Görevlileri Sendikası, Lefkoşa
i l e -
Davalı: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Cumhuriyet Meclisi, Lefkoşa
A r a s ı n d a-.


Anayasa Mahkemesi:5/2009

Davacı: Kıbrıs Türk Amme Memurları Sendikası, 98, Bedrettin Demirel Caddesi, Lefkoşa
i l e -
Davalı: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Cumhuriyet Meclisi Lefkoşa
A r a s ı n d a.



Anayasa M-ahkemesi:8/2009

Davacı: Kıbrıs Türk Hemşireler ve Ebeler Sendikası n/d Kıbrıs Türk Hemşireler Birliği, Necati Hasan Binaları, Kat.2, Ortaköy- Lefkoşa.
i l e -
Davalı: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Cumhuriyet Meclisi, Lefkoşa
A r a s- ı n d a

Davacılar tarafından Av. Mustafa Ö.İnan ve Av. Hasan Esendağlı
Davalı tarafından Av. Kıvanç M. Rıza
Amicus Curiae olarak Başsavcılık tarafından Başsavcı Yardımcısı Ersoy Ölçter
Söz hakkı tanınan Kıbrıs Türk Hekimler Sendikası tarafından Av. Müjga-n Irkad.


--------------
K A R A R

KONU:
6/2009 sayılı Kamu Sağlık Çalışanları Yasasının 43. maddesi ile 102. maddesinin 1 ve 2. fıkralarının Anayasanın 1 ve 8. maddelerine aykırı oldukları gerekçesi ile iptal edilmeleri istemi.

I. OLAY:
Birleştirile-rek dinlenen bu davalarda Davacılar Anayasanın 147. maddesi uyarınca iptal davası açmaya ehil tüzel kişiliklerdir. 6/2009 sayılı Kamu Sağlık Çalışanları Yasası 2.2.2009 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanarak aynı tarihte yürürlüğe girdi. Davacılar Kamu S-ağlık Çalışanları Yasasının 43. maddesi ile 102. maddesinin 1 ve 2. fıkralarının Anayasanın 1 ve 8. maddelerine aykırı olduklarını ileri sürerek işbu iptal davalarını açtılar.




II. İDDİANIN GEREKÇESİ:
Davacıların Anayasaya aykırılık iddialarının gerekç-eleri özetle şöyledir:

6/2009 sayılı Kamu Sağlık Çalışanları Yasası, 43. maddesinin 1. fıkrası ile kamu sağlık çalışanlarına başka iş yapma yasağı getirirken, 3. fıkrası ile kamu sağlık çalışanı hekimlere günlük çalışma saatleri dışında özelde çalışma, ö-zel iş yapma hakkı tanımaktadır; böylece Kamu Sağlık Çalışanları Yasasının 43. maddesinin 3. fıkrası kamu sağlık çalışanı hekimleri diğer kamu sağlık çalışanlarından hatta tüm kamu görevlilerinden ayırmaktadır ve bu ayrım Anayasanın 1 ve 8. maddelerini ihl-al etmektedir.

6/2009 sayılı Kamu Sağlık Çalışanları Yasasının 102. maddesinin 1. fıkrasının (A) paragrafı kış ayları haftalık çalışma saatlerini kamu sağlık çalışanları için 40 saat olarak düzenlerken, (B) paragrafı kamu sağlık çalışanı hekimler için 35- saat olarak belirleyerek bir ayrım yapmaktadır ve bu ayrım Anayasanın 1 ve 8. maddelerini ihlal etmektedir.

Davalı Cumhuriyet Meclisini temsil eden avukat aldığı talimat ışığında davaları savunmayacağını, Davalı Cumhuriyet Meclisinin Davacıların anayasa-ya aykırılık iddialarına katıldığını mahkemeye bildirmiştir. Davalara mahkeme tarafından amicus curiae olarak eklenen Başsavcılık da Davacıların anayasaya aykırılık iddialarında haklı olduklarını, Davacıların anayasaya aykırılık iddialarına katıldıklarını- bildirmiştir.

Mahkemenin izni ile mahkemeye hitap eden Kıbrıs Türk Hekimler Sendikası (TIP-İŞ) avukatına göre, kamu sağlık çalışanı hekimlerin statüsü, verdikleri hizmetler, diğer kamu sağlık çalışanlarından, tüm diğer kamu görevlilerinden farklıdır, bu- nedenle kamu sağlık çalışanı hekimlere ayrı kurallar uygulanması eşitlik ilkesini ihlal etmez; yine, kamu sağlık çalışanları arasında bir ayrım yapılmışsa bu ayrım haklı nedenlere dayandığından eşitlik ilkesini ihlal etmemektedir.

III. İLGİLİ YASA METİNL-ERİ:
6/2009 sayılı Kamu Sağlık Çalışanları Yasasının 43. maddesi ile 102. maddesinin 1 ve 2. fıkraları şöyledir:

Başka İş Yapma Yasağı
43.(1)Kamu sağlık çalışanları, çalışma saatleri içerisindeki zamanlarını kamu sağlık kurum ve kuruluş-larında sağlık- hizmetlerinin yürütülmesine ve görevlerinin yerine getirilmesine ayırmakla yükümlü olup, çalışma saatleri içinde veya dışında ücretli veya ücretsiz başka iş yapamazlar. Başka iş yaptığı belirlenenler disiplin suçu işlemiş sayılırlar ve haklarında, bu Yasa- kuralları çerçevesinde disiplin işlemi başlatılır. Ancak hizmetin aksamayacağı hallerde ve Personel Dairesinden uygunluk bildirimi alınmak koşuluyla, kamu sağlık çalışanları, eğitim ve öğretim amacı ile Bakanlık tarafından görevlendirilebilirle-r, bu durumda kendilerine ayrı bir maaş tahakkuk ettirilmez.(2)Sağlık servislerinde görev yapan kamu sağlık çalışanlarından sağlık hizmetlerine ilişkin döner sermaye ile ilgili mevzuat kapsamında ek ödenek alma ve/veya özel hasta bakma hakkı tercihini- kullanan hekimler, özel klinik açamazlar ve tüm zamanlarını kamu sağlık hizmetlerinin yürütülmesine ayırmakla yükümlü olup çalışma saatleri içinde veya dışında ücretli veya ücretsiz, başka iş yapamazlar. (3)Sağlık hizmetlerine ilişkin döner sermaye- ile ilgili mevzuat kapsamında ek ödenek alma ve/veya özel hasta bakma hakkını tercih etmeyen hekimler, günlük çalışma saatleri dışında, özel hastane, klinik, özel dispanser ve özel muayenehanelerde çalışabilirler. Ancak, bu durumdaki hekim-ler -nöbetçi ve icapçı (On-Call) olduğu gün ve saatlerde, kamu sağlık hizmetlerinin yürütül-mesinde kendilerine verilen görevleri yerine getirmekle yükümlüdürler.(4)Sağlık hizmetlerine ilişkin döner sermaye ile ilgili mevzuat kapsamında ek ödenek almayı ve-/veya özel hasta bakma hakkını tercih eden veya tercih etmeyen hekimler her takvim yılı başında Bakanlığa yazılı dilekçe sunarak tercihlerini değiştirdikleri yönünde başvuruda bulunabilirler.
Çalışma Saatleri102.(1)(A)Tabiplik Hizmetleri Sınıfında ça-lışan kamu sağlık çalışanları dışındaki kamu sağlık çalışanlarının yaz aylarındaki haftalık çalışma saatleri 35 ve kış aylarındaki haftalık çalışma saatleri 40 saat olup, Cumartesi ve Pazar günleri hafta sonu tatil olmak üzere düzenlenir.(B)Sağlık ku-rum ve kuruluşlarında Tabiplik Hizmetleri Sınıfında çalışan kamu sağlık çalışanlarının yaz ve kış ayları haftalık çalışma saatleri 35 saattir. Haftalık çalışma süresi Cumartesi ve Pazar günleri hafta sonu tatil olmak üzere düzenlenir.(C)Kamu sağlık ç-alışanlarının çalışma saatleri yıl içerisindeki toplam çalışma saatlerine denk gelecek şekilde, Bakanlıkça hazırlanıp, Bakanlar Kurulunca onaylanacak ve Resmi Gazete'de yayımlanacak Tüzükle belirlenir.(2)Günlük çalışma saatları, çalışmanın başlama ve -bitiş saatları ile öğle dinlenme süreleri, hizmetlerin ve hizmet birimlerinin özellik ve gereklerine uygun olarak, Sağlık Hizmetleri Danışma Kurulunun görüş ve önerileri de dikkate alınmak suretiyle Bakanlıkça Personel Dairesi ile istişare edilerek hazırla-nıp, Bakanlar Kurulunca onaylanacak ve Resmi Gazete'de yayımlanacak Tüzükle belirlenir.

Ancak, sürekli ve fiili olarak röntgen ve radyom veya radyoaktif ışınlarla çalışan kamu sağlık çalışanları, günde 5 saatten fazla çalıştırılamazlar.

Hangi kamu sa-ğlık çalışanlarının bu haktan yararlanacağı, yararlanma koşulları ile uygulama ve denetim esasları, Sağlık Hizmetleri Danışma Kurulunun görüş ve önerileri alınmak suretiyle Bakanlıkça hazır-lanacak ve Bakanlar Kurulunca onaylanacak ve Resmi Gazete'-de yay-ımlanacak Tüzükle düzenlenir.(3)Çalışma saatleri dışında çalışmaları gerekli görülen kamu sağlık çalışanlarının çalışma saatları dışında da çalışmaları esastır. Bu tak-dirde, bu Yasanın ek çalışma ve nöbet ödeneği alma ile ilgili 25'inci maddesi kura-lları, ve icapçı (on-call) çalışma ödeneği ile ilgili 26'ncı maddesi kuralları uygulanır.




IV. İLGİLİ ANAYASA MADDELERİ:
Madde 1.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Devleti, demokrasi, sosyal adalet ve hukukun üstünlüğü ilkelerine dayanan laik bir Cumhur-iyettir.

Madde 8.
(1)Herkes, hiçbir ayırım gözetilmeksizin, Anayasa ve yasa önünde eşittir. Hiçbir kişi, aile, zümre veya sınıfa ayrıcalık tanınamaz.
(2) Devlet organları ve yönetim makamları, bütün işlemlerinde yasa önünde eşitlik ilkesine u-ygun olarak hareket etmek ve ayrıcalık yapmamak zorundadırlar.
(3) Ekonomik bakımdan güçsüz olanların Anayasa ve yasalar ile elde ettikleri veya edecekleri kazanımlar, bu madde ileri sürülerek ortadan kaldırılamaz.


V. İNCELEME:
Anayasanın genel ilkeler- kısmında, Madde 8'de yer alan eşitlik ilkesi, devlet yönetiminde bir temel ilke olarak nitelendirilir, aynı zamanda hukuk devleti kavramı içinde değerlendirilen bu ilke hukuk devleti kavramının bir temel taşıdır. Eşitlik ilkesi, devletin diğer organları v-e yönetim makamları yanında, yasama organına yöneltilmiş, yasama organını bağlayıcı bir anayasa buyruğudur. Anayasanın 8. maddesi yasama organına yasama yetkisini kullanırken eşitlik ilkesine uygun yasa yapma yükümlülüğü getirmektedir. Bir anayasa ilkesi o-larak eşitlik ilkesi, yasalarda eşitliğin, yani yasalarla yaratılan haklarda ve ödevlerde, yararlarda ve yükümlülüklerde eşitliğin sağlanmasını gerektirmekte, ayrıcalık yaratılmasını yasaklamaktadır.

Anayasanın 8. maddesinde yer alan eşitlik ilkesi, gene-l eşitlik ilkesidir. Anayasanın bu maddesinde herkesin, hiçbir ayırım gözetilmeksizin, Anayasa ve yasa önünde eşit olduğu kabul edilmiştir. Bu bağlamda eşitlik ilkesinin, yasama organının kanun koyarken kişiler arasında bir takım nedenlerle fark gözetmesin-i ve ayrım yapmasını yasakladığı gibi bir görünüm ortaya çıkmaktadır; ancak kanunların her durumda herkes için ayni olması, herkese hitap eden hükümler içermesi olanaksızdır. Yasama organı herhangi bir sosyal ilişkiler alanını kanunla düzenleyerek hukuk al-anı içine alır, düzenlediği sosyal ilişki alanı ile ilgili kurallar koyar, dolayısı ile zorunlu olarak belirli durumlara ve bu durumlarla ilişkili kişilere yönelir. Her kanun, kişilerin, şeylerin veya durumların bazı özellikler yönünden benzerlikleri ve/ve-ya farklılıkları üzerine kurulur; böylece kanun yapma veya kanun şeklinde kural yapma, hemen daima kişilerin veya durumların bazı özellikler yönünden benzerlikleri ve/veya farklılıklarına dayanan sınıflandırmaları gerektirir. Sınıflandırma, kanun yapma vey-a kanun şeklinde kural yapma faaliyetinin zorunlu bir parçasıdır, kanun koyma söz konusu olduğunda kişiler, şeyler ve durumlar arasında sınıflandırmalar, ayrımlar yapmak kaçınılmazdır. Sınıflandırma, kanun koyucunun öngördüğü hukuki işlem bakımından kişil-eri, şeyleri ve durumları gruplandırması veya bunlar arasında ayrımlar yapmasıdır.

Yasama organı, yasama veya kanun koyma yetkisinin bir gereği olarak, kanuni yararlar ve/veya yükümlülükler bakımından kişilerin, şeylerin ve durumların çeşitli özellikler-ini esas alıp sınıflandırmalar veya kişiler arasında fark gözetip ayrımlar yapabilmek yetkisine sahiptir. Eşitlik ilkesinin maddi hukuki eşitlik anlamında yasama organını bağlayıcılığı, bu ilkenin, yasama veya kanun koyma yetkisinin ayni zamanda sınıfland-ırma veya ayrım yapma yetkisini de içerdiği dikkate alınarak yorumlanmasına bağlıdır. Eşitlik ilkesi, ancak eşitlik ve sınıflandırma gereklilikleri bağdaştırılarak uygulanabilir. Bu iki gerekliliğin bağdaştırılması, aynı zamanda genel eşitlik ilkesinin m-utlak değil, göreli bir eşit davranma ilkesi veya ayrım yasağı olarak yorumlanması sonucunu doğurmaktadır.

Eşitlik ilkesi, herkese aynı şekilde davranılmasını değil, yalnızca aynı veya benzer durumda bulunanlara eşit davranılmasını gerektiren bir ilke o-larak belirmektedir. Maddi hukuki eşitlik, kişilere mutlak değil, nispi olarak eşit davranılmasını, kişiler arasındaki eşitsizliklerin dikkate alınmasını ve gerçekte eşit durumda olanlara eşit, eşit durumda olmayanlara ise eşitsizlikleri ölçüsünde eşitsiz- veya farklı davranılmasını gerektirmektedir. Bu nedenle mahkemelerin, kanunların eşitlik ilkesine uygunluğunu denetlerken, ilkin somut olayda karşılaştırılan kişilerin benzer durumda mı, yoksa farklı durumda mı olduklarını saptamaları gerekmektedir. Anc-ak, somut olayda kişilerin ve şeylerin hangi koşullar altında eşit olduklarını belirlemek kolay değildir. Eşitlik ilkesinin aynı, benzer, eşit durumdaki kişilere ve şeylere eşit davranılmasını gerektirdiği ne denli açıksa, kişilerin ve şeylerin durumların-ın ne zaman aynı, benzer veya eşit olmaktan çıktığı da o denli belirsizdir.

Kanunî hak ve ödevlerde eşitliği gerçekleştirmek, her şeyden önce yasama organının yetkisi içindedir. Kanun koyucu, kişiler, şeyler ve durumlar arasındaki eylemli (fiilî) eşits-izlikleri göz önüne alarak sınıflandırmalar, ayrımlar ve sonuçta kanunî hak ve ödevlerde farklılaştırmalar yapar. Bu bağlamda kanun koyucu, kişilerin ve şeylerin hangi koşullar altında eşit, benzer veya aynı durumda olduklarının belirlenmesi konusunda tak-dir yetkisine sahiptir. Kişiler, şeyler ve durumlar, gerçek yaşamda bazı yönlerden aynı, benzer veya eşit, bazı yönlerden ise farklı benzemez veya eşitsiz durumdadırlar. Kanunlarla hak ve ödevler yaratılırken, kişiler ve şeyler arasında ortaya çıkan bu e-şitlik veya eşitsizliklerin tümünün dikkate alınabilmesine olanak yoktur. Kanun koyucunun, hak ve ödevlere esas olacak özellikleri seçerken bazı benzerlikleri, eşitlikleri dikkate alması, bazı farkları ve eşitsizlikleri ise ihmal etmesi gerekir. İşte kan-un koyucu, özellikle hak ve ödevlere esas olacak özellik veya özellikleri, dolayısıyla bu özelliklerin ortaya çıkardığı eylemli (fiili) eşitlikleri, eşitsizlikleri değerlendirme ve sonuçta bir hak veya ödev için bazı kişileri ve grupları seçme konusunda ta-kdir yetkisine sahiptir. Kanun koyucu, kendi değerlendirmesine göre önemli gördüğü özellikleri, söz konusu özellikler bakımından ortaya çıkan eşitlikleri, eşitsizlikleri göz önüne alarak bunları bir takım hukukî sonuçlarla ilişkilendirir. Başka bir anlat-ımla kanun koyucu, kişiler ve şeyler arasında çeşitli özellikler bakımından ortaya çıkan eylemli eşitlikleri ve eşitsizlikleri değerlendirerek bunlardan önemli gördüklerini bir takım hak ve ödevlere bağlar.

Eşitlik ilkesi, kanunların maddi hükümleri, ya-ni içerikleri itibarıyle herkes için aynı olmalarını zorunlu kılmamaktadır; ancak bu, eylemli veya olgusal her eşitsizliğin ona dayalı kanuni ayrımı, farklılaştırmayı her zaman kendiliğinden haklılaştıracağı, geçerli kılacağı anlamına da gelmemektedir. Ak-sine eşitlik ilkesi, genel bir ayrım yasağı olarak, kanun koyma sürecinde bazı ayrım veya farklılaştırma türlerinden kaçınılmasını buyurmaktadır. Eşitlik veya ayrım yapmama ilkesi, kanun koyucunun kişiler, şeyler ve durumlar arasında fark gözetip ayrım ya-pmasını yasaklamamakla birlikte, bu ayrımları ve farklılaştırmaları yalnız belli bazı nedenlerin haklılaştırabileceğini, savunulur kılabileceğini ifade etmektedir. Kişiler, şeyler ve durumlar arasındaki eylemli eşitsizliklerin onlara dayalı kanunî ayrımla-rı, farklılaştırmaları haklılaştırıp geçerli kılabilmeleri için, eşitlik kavramında saklı bazı maddi gereklerin karşılanması şarttır. Şu halde eşitlik ilkesinin, herkesin eşit olarak bağlı bulunduğu ve eşit, yani tarafsız olarak uygulanan kanunun, aynı za-manda bazı doğruluk, hakkaniyet ve adalet ölçülerini karşılamasını şart koştuğu söylenebilir.

Yasama organı, kanuni sınıflandırmalar, ayrım yapma konusunda mutlak bir takdir yetkisine sahip değildir. Kanunların maddi hukuki eşitlik ilkesine uygunluğunun- mahkemelerce denetlenmesinde öncelikle çözümü gereken sorun hangi sınıflandırma veya farklılaştırma türlerinin eşitlik ilkesiyle bağdaşabildiğine veya bağdaştırılabildiğine karar verme sorunudur. Kanunların anayasaya uygunluğunun yargısal denetiminde, ya-sama organının takdir yetkisinin eşitlik ilkesi bakımından sınırlarının, yani kanunlarda eşitliğin sağlanması için karşılanması gerekli koşulların, belirlenmesi görevi sonuçta mahkemelere bırakılmıştır.

Eşitlik ilkesi maddi hukuki eşitlik anlamında yoru-mlandığında kanun koyucunun kanuni sınıflandırma veya ayrımlar konusundaki takdir yetkisini, herşeyden önce bazı maddi koşullara uygun olarak kullanıp kullanmadığı araştırılmaktadır. Bu bağlamda, somut eşitlik sorunlarının özelliklerine ve kanun koyucunun- takdir alanının genişliğine göre farklı koşullar, ilkeler veya denetim ölçütleri kullanılabilmektedir. Şunu da eklemek gerekir ki, kanunların eşitlik ilkesine uygunluğunun yargısal denetimi, her türlü somut eşitlik sorununu çözmeye elverişli mutlak ve ke-sin bir ölçüte bağlanamaz; bu konuda, en çok bazı genel ilkelerden söz edilebilir.

Türk Anayasa Mahkemesinin, kanunların genel eşitlik ilkesine uygunluk koşullarını, esas olarak "haklı neden" kavramıyla formüle ettiği görülmektedir; Türk Anayasa Mahkeme-si kanuni sınıflandırmaların, ayrımların eşitlik ilkesine aykırı olup olmadığını denetlerken, genellikle "haklı neden" ölçütüne dayanmaktadır. Anayasada ifadesini bulan genel eşitlik ilkesi, mutlak eşitliği öngörmeyen, ortada haklı nedenlerin bulunması ha-linde, farklı uygulamalara imkan veren bir ilkedir. Türk Anayasa Mahkemesine göre, yasama organının eşitlik ilkesi konusundaki takdir yetkisi, kanuni sınıflandırma ve farklılaştırmaların haklı nedene dayanması koşuluyla sınırlıdır. Mahkemeler, kanun koyu-cunun eşitlik ilkesi konusundaki takdir yetkisinin sınırlarını her somut olay bakımından ayrı ayrı belirlerler. Kanuni sınıflandırma ve farklılaştırmaların haklı nedenlere dayanıp dayanmadığı da, soyut olarak değil, somut olay bakımından araştırılıp tartı-şılabilir. Böylece kanunların eşitlik ilkesine uygunluğunun yargısal denetiminde sonucu, Anayasa Mahkemesinin kanuni sınıflandırma veya farklılaştırmaları destekleyen haklı nedenler bulup bulamaması tayin eder. Mahkemenin somut olayda kanuni sınıflandırma-ların, ayrımların, eşitsizliklerin haklı nedene dayanıp dayanmadığını nasıl belirleyeceği yeterince açık değildir; ancak Anayasa Mahkemesinin haklı neden kavramını, genellikle kanuni sınıflandırmaları veya ayrımları haklılaştıran, yani haklı, savunulabilir- veya desteklenebilir kılan her türlü nedeni içerecek şekilde geniş yorumladığı görülmektedir. Anayasa Mahkemesi, yasama organının sınıflandırma yaparken sahip olduğu takdir yetkisinin sınırlarını aşıp aşmadığını değerlendirirken, sınıflandırmanın anlaşıl-abilir bir farklılığa dayanmasını, yasanın amacı ile akla uygun şekilde ilgili, makul ve adil olmasını, nedensiz ve keyfi olmamasını arar.

Türk Anayasa Mahkemesinin, uzun yıllar ayni doğrultuda verdiği kararları ışığında genel eşitlik ilkesinden göreli,- nispi eşitlik anlayışını benimsediği anlaşılmaktadır. Nispi eşitlik, ayni hukuki durumda bulunan kişilerin ayni işleme tabi tutulmasını öngörürken, farklı konumda olanlara farklı kurallar uygulanmasına da imkan tanımaktadır. Türk Anayasa Mahkemesi kararl-arını kılavuz alan Anayasa Mahkememiz de genel eşitlik ilkesiyle nispi eşitliğin amaçlandığını kabul etmiş ve kararlarında nispi eşitlik ilkesini benimsemiştir.

Nispi eşitlik ilkesini benimseyen Anayasa Mahkemesi, kanuni sınıflandırmalar, ayrımlar yapma- yetkisine sahip olan yasama organına geniş bir takdir yetkisi tanıyarak, yasaların içerik yönünden eşitlik ilkesine uygunluğu denetiminde çekingen davranmakta, kendisini sınırlamaktadır. Anayasa Mahkemesi, genelde, yasama organının takdir yetkisine geniş- bir çerçeve çizerek saygı göstermekte, kendi takdirini yasama organının takdiri yerine koymaktan, yasama organının takdir yetkisine müdahaleden olabildiğince kaçınmaktadır; ancak kendisine koyduğu bu sınırlama Anayasa Mahkemesini, yasaların içerik yönünde-n eşitlik ilkesine uygunluğu denetimini yapamayacak noktaya taşımamalıdır, unutulmamalıdır ki yasama organının kanuni sınıflandırmalar konusundaki takdir yetkisi mutlak bir takdir yetkisi değildir. (Bkz.AMK 5/2008, D.3/2008)

6/2009 sayılı Kamu Sağlık Çal-ışanları Yasası, başka iş yapma yasağı yan başlıklı 43. maddesinin 1. fıkrasında, kamu sağlık çalışanlarının çalışma saatleri içinde veya dışında ücretli veya ücretsiz başka iş yapamayacaklarını buyururken, 3. fıkrasında sağlık hizmetlerine ilişkin döner s-ermaye ile ilgili mevzuat kapsamında ek ödenek alma ve/veya özel hasta bakma hakkını tercih etmeyen hekimlerin günlük çalışma saatleri dışında özel hastane, klinik, özel dispanser ve özel muayenehanelerde çalışmalarına izin vermektedir.

Kamu Sağlık Çalış-anları Yasası, 43. maddesinde kamu sağlık çalışanlarına çalışma saatleri dışında başka iş yapma yasağı getirirken, kamu sağlık çalışanlarından hekimlere seçenek sunmaktadır. Sağlık hizmetlerine ilişkin döner sermaye ile ilgili mevzuat kapsamında ek ödenek- almayı ve/veya hasta bakmayı tercih eden hekimler çalışma saatleri içinde veya dışında ücretli veya ücretsiz başka iş yapamayacaklar ancak sağlık hizmetlerine ilişkin döner sermaye ile ilgili mevzuat kapsamında ek ödenek almayı ve/veya özel hasta bakmayı -tercih etmeyen hekimler günlük çalışma saatleri dışında özelde çalışabilecekler. Bu arada ne 6/2009 sayılı Kamu Sağlık Çalışanları Yasasının yürürlüğe girdiği tarihte ne de bugün sağlık hizmetlerine ilişkin döner sermaye ile ilgili bir mevzuatın bulunmadı-ğını da belirtmek gerekir.

Tüm kamu görevlilerinin, diğer hususlar yanında, hak, ödev ve yetkilerinin düzenlendiği 7/1979 sayılı Kamu Görevlileri Yasası da kamu görevlilerini ikinci iş yapmaktan yasaklamaktadır.

Kamu Sağlık Çalışanları Yasası 43. madde-nin 1. fıkrasında kamu sağlık çalışanlarına ikinci iş yapma yasağı getirirken 3. fıkrasında kamu sağlık çalışanlarından hekimlere günlük çalışma saatleri dışında özelde çalışma hakkı tanımaktadır; böylece Kamu Sağlık Çalışanları Yasasının 43. maddesinin 3.- fıkrası, kamu sağlık çalışanlarını sınıflandırmakta, kamu sağlık çalışanları arasında ayrım yapmaktadır; kamu sağlık çalışanı olan hekimleri gerek diğer kamu sağlık çalışanlarından gerekse tüm kamu görevlilerinden ayırmakta, hekimlere özelde çalışma hakkı- tanımaktadır.

Davacılar Kamu Sağlık Çalışanları Yasasının 43. maddesinin 3. fıkrasında yer alan ayırımın eşitlik ilkesini düzenleyen Anayasanın 8. maddesine aykırı olduğu iddiasındadırlar. Yukarıda da belirttiğimiz gibi Davalıyı yani Cumhuriyet Meclisi-ni temsil eden avukat aldığı talimat ışığında davayı savunmayacağını, Davalının, Davacının Anayasaya aykırılık iddialarına katıldığını mahkemeye bildirmiştir; Davaya mahkeme tarafından amicus curiae olarak eklenen Başsavcılık da Davacıların Anayasaya aykır-ılık iddialarında haklı olduklarını, kendilerinin de ayni görüşte olduklarını ve Davacıların iddialarına katıldıklarını mahkemeye bildirmiştir.

Mahkemenin izni ile mahkemeye hitap eden, kısa adı TIP-İŞ olan Kıbrıs Türk Hekimler Sendikası avukatına göre i-se hekimler ile diğer kamu sağlık çalışanları, diğer kamu görevlileri aynı konumda olmadıklarından, kamu sağlık çalışanı hekimlerin hizmetlerinin nitelikleri, statüleri, çalışma koşulları diğer sağlık çalışanları, diğer kamu görevlileri ile aynı olmadığınd-an, kamu sağlık çalışanlarına hatta tüm kamu görevlilerine ikinci iş yapma yasağı getirilmişken kamu sağlık çalışanı olan hekimlere günlük çalışma saatleri dışında özelde çalışma, özel iş yapma hakkı tanıyan Kamu Sağlık Çalışanları Yasasının 43. maddesinin- 3. fıkrası eşitlik ilkesine aykırılk oluşturmamaktadır.

Yine TIP-İŞ avukatına göre insan sağlığı sorunu, ertelenemez, ikame edilemez bir sorundur, sağlık hizmetinin her an ve her ortamda sunumu gereklidir, konu yasa, sağlık hizmetlerinde verimliliği, ha-sta memnuniyetini artırmaya dönüktür, toplumun gereksinimini karşılayamayacak sayıda olan hekimlerden halkın en yüksek oranda yararlanabilmesi amacıyla yapılmıştır, yapılan hizmet kamuya hizmettir, kamu sağlık çalışanı hekimlerin uzmanlıklarından, bilgi bi-rikimlerinden yararlanmak kamu yararınadır, bu nedenlerle, bir ayrım varsa, ayrım haklı nedenlere dayanmaktadır.

Kamu sağlık çalışanı hekimlerin diğer kamu sağlık çalışanları, diğer kamu görevlileri ile bazı özellikler yönünden benzerlikleri bazı özellik-ler yönünden ise farklılıkları muhakkak vardır. Yukarıda da ifade edildiği gibi kanunlarla hak ve ödevler yaratılırken kişiler arasında ortaya çıkan bu benzerlik, eşitliklerin veya farklılık, eşitsizliklerin tümünün dikkate alınabilmesine olanak yoktur, k-anun koyucu, hak ve ödevlere esas olacak özellik veya özellikleri dolayısıyla bu özelliklerin ortaya çıkardığı eylemli eşitlikleri, eşitsizlikleri değerlendirme ve sonuçta bir hak veya ödev için bazı kişileri ve grupları seçme konusunda takdir yetkisine sa-hiptir. Kanun koyucu farklılıklara dayanan ayrımlar yapma yetkisine sahiptir ancak bu her farklılığın ona dayalı kanuni ayrımı her zaman kendiliğinden haklılaştıracağı anlamına gelmemektedir.

Kamu Sağlık Çalışanı hekimler dahil tüm kamu sağlık çalışan-ları kamu görevlisidirler. Kamu görevlilerinin, diğer hususlar yanında, hak, ödev ve yetkileri 7/1979 sayılı Kamu Görevlileri Yasası ile düzenlenmiştir. Kamu Görevlileri Yasası kamu görevlilerine ikinci iş yapma yasağı, özelde çalışma, özel iş yapma yasağ-ı koymuştur. Kamu Görevlileri Yasası yanında, özel yasalar olan 9/1976 sayılı Mahkemeler Yasası, 72/1991 sayılı Hukuk Dairesi Yasası, 18/1978 sayılı Sayıştay Yasası, 15/1979 sayılı Güvenlik Kamu Görevlileri Yasası, 2/1980 sayılı Sivil Savunma Teşkilatı P-ersonel Yasası, 51/1984 sayılı Polis Örgütü (Kuruluş, Görev ve Yetkileri) Yasası, 25/1985 sayılı Öğretmenler Yasası da kapsamlarındaki görevlilere ikinci iş yapma yasağı, yani özelde çalışma, özel iş yapma yasağı koymaktadır.

Türk Anayasa Mahkemesi, bir -kanun hükmünün eşitlik ilkesi yönünden Anayasaya uygunluğunun denetlenmesinde onun başka kanunların hükümleriyle çelişip çelişmediğinin değil, Anayasa ilkelerine uygunluk gösterip göstermediğinin araştırılması gerektiğini belirtmekle birlikte, kendi değerl-endirmesine göre sosyal ilişkilerin belli bir alanını veya birbirine benzer nitelikteki alanlarını düzenleyen kanunlar söz konusu olduğunda, eşitlik ilkesine aykırılığı iddia edilen kanun hükmü ile başka kanunlardaki hükümler arasında karşılaştırmalar yapa-bilmektedir. Böylece mahkeme, kanun koyucunun, kişileri, şeyleri ve durumları sınıflandırma konusundaki takdir yetkisini, sosyal ilişkilerin nitelikçe birbirinden farklı gördüğü alanlarında geniş, aynı veya benzer gördüğü alanlarında ise dar yorumlamış ol-maktadır. Yine Türk Anayasa Mahkemesi kararlarından kanun koyucunun belli bir sosyal ilişkiler alanını düzenleyen kanunlarda seçilip benimsenmiş temel ilkelerden, genel veya ortak esaslardan sapmasının, ancak bu sapmayı haklı kılacak özel nedenleri açıkça- ortaya koyması koşuluyla eşitlik ilkesine aykırı düşmeyeceği anlaşılmaktadır. Başka bir deyişle, kanun koyucunun belli bir sosyal ilişkiler alanını düzenleyen kanunlarda seçilip benimsenmiş temel ilkelerden, genel veya ortak esaslardan sapması, bu sapma-yı haklı kılacak özel nedenleri açıkça ortaya koymadıkça eşitlik ilkesini ihlal edecektir. Sonuç, bir bakıma kanuni sınıflandırmalar hakkındaki Anayasaya uygunluk varsayımının yerini Anayasaya aykırılık varsayımının alması, dolayısıyla bir sınıflandırmanı-n akla uygun olmadığını ve böylece eşitlik ilkesine aykırı düştüğünü kanıtlama yükünün yer değiştirmesidir.

Gerek 7/1979 sayılı Kamu Görevlileri Yasası gerekse yukarıda sayı ve isimleri verilen yasalar tüm kamu görevlilerine ikinci iş yapma yasağı, yani -özelde çalışma, özel iş yapma yasağı getirirken, Kamu Sağlık Çalışanları Yasası 43. maddesinin 1. fıkrasında kamu sağlık çalışanlarına başka iş yapma yasağı koyarken, konu Yasanın 43. maddesinin 3. fıkrası kamu sağlık çalışanı hekimlere günlük çalışma saat-leri dışında özelde çalışma, özel iş yapma hakkı tanımaktadır; Kamu Sağlık Çalışanları Yasasının 43. maddesinin 3. fıkrasında temel ilkelerden, genel ve ortak esaslardan bir sapma olduğu, kamu sağlık çalışanları, daha geniş bir ifade ile kamu görevlileri a-rasında ikinci iş yapma konusunda bir ayrım yapıldığı açıkça görülmektedir.

Bir Anayasa ilkesi olarak eşitlik ilkesinin yasalarda eşitliği, yani yasalarla yaratılan haklarda ve ödevlerde, yararlarda ve yükümlülüklerde eşitliğin sağlanmasını gerektirdiği,- ayrıcalık yaratılmasını yasakladığı göz önüne alındığında, sosyal ilişkilerin nitelikçe ayni veya benzer alanlarını düzenleyen kanunlarda seçilip benimsenmiş temel ilkelerden genel veya ortak esaslardan kanun koyucu ayrılacağında, kanun koyucunun sınıflan-dırma, ayrım yapma konusundaki takdir yetkisi ve kanuni ayrımı eşitlik ilkesini ihlal etmekten kurtaran haklı neden kavramı dar yorumlanmalı ve genellikle ayrımın işin, verilen hizmetin özelliklerinden kaynaklanan zorlayıcı gereksinimden, zorunluluktan doğ-ması, doğruluk, hakkaniyet ve adalet ölçülerini karşılaması aranmalıdır.

Kamu Sağlık Çalışanlarına, hatta tüm kamu görevlilerine yukarıda sayı ve isimleri verilen yasalarla ikinci iş yapma yasağı getirilirken Kamu Sağlık Çalışanları Yasasının 43. maddesi-nin 3. fıkrası ile kamu sağlık çalışanı hekimlere günlük çalışma saatleri dışında özelde çalışma, özel iş yapma hakkı tanınması, bu ayrımı haklılaştıracak özel nedenlerin açıkça görülmemesi halinde, itiraz konusu kural ile kamu sağlık çalışanı hekimlere ay-rıcalık tanındığı gibi bir sonuç ortaya çıkaracağından, bu ayrım eşitlik ilkesini ihlal etmiş olacaktır.

TIP-İŞ adına iddia edildiği gibi Kamu Sağlık Çalışanları Yasası ile daha nitelikli, daha kolay ulaşılır bir sağlık hizmeti ve kamuda hasta memnuniyeti-ni artırmak amaçlanmış olması, ki konu yasanın amacını açıklayan 3. maddesinde bunların görüldüğünü söylemek zordur, veya insan sağlığı sorununun ertelenemez, ikame edilemez olması, kamu sağlık çalışanı hekimler için, tüm kamu görevlilerine uygulanan temel- ilkelerden, genel veya ortak esaslardan ayrılarak, kamu sağlık çalışanı hekimlere günlük çalışma saatleri dışında özelde çalışma olanağı tanımayı haklılaştıracak özel nedenler ortaya koymaktan oldukça uzaktır; daha nitelikli, daha kolay ulaşılır bir sağlı-k hizmeti yaratılmasının, kamuda hasta memnuniyetinin artırılmasının, genel veya ortak esaslardan saparak kamu sağlık çalışanı hekimler için ayrı kural konmasını ve kamu sağlık çalışanı hekimlere ayrıcalık tanınmasını ülke koşullarında gerekli kıldığı, dah-a somut bir ifade ile, kamu çalışanlarına yukarıda sayı ve isimleri verilen yasalarla konmuş başka iş yapma yasağından saparak, ayrılarak, kamu sağlık çalışanı hekimlere özelde çalışma, özel iş yapma hakkı tanınmasını gerekli, hatta anlaşılabilir kılacak s-ağlık sorunlarının, bu sapmayı haklı kılacak özel nedenlerin varlığı, ülke sağlık koşullarının böyle bir gereksinim gösterdiği veya böyle bir ayrımı anlaşılabilir kıldığı ortaya konabilmiş değildir.

6/2009 sayılı Kamu Sağlık Çalışanları Yasasının 102. ma-ddesinin 1. fıkrasının (A) paragrafında kış ayları haftalık çalışma saatleri hekimler dışındaki kamu sağlık çalışanları için 40 saat (B) paragrafında ise hekimler için 35 saat olarak düzenlenmiştir. 7/1979 sayılı Kamu Görevlileri Yasasının 105. maddesinin- 1. fıkrasında kamu görevlilerinin kış ayları haftalık çalışma süresi 40 saattir (ilgili tarih itibarı ile). Bu düzenlemeden kış ayları haftalık çalışma saatleri konusunda kamu sağlık çalışanı hekimlerin diğer kamu sağlık çalışanlarından, hatta tüm kamu g-örevlilerinden ayrı tutuldukları, kamu sağlık çalışanı hekimler için genel ve ortak esaslardan ayrıldığı görülmektedir. Bazı hizmetlerin özelliği o hizmetleri verenler için ayrı kurallar getirilmesini veya temel ilkelerden, genel ve ortak esaslardan ayrıl-mayı gerekli kılabilir, böyle bir durumda ayrım, genel esaslardan ayrılma, verilen hizmetin özelliğinden kaynaklanan haklı nedene dayanacağından, eşitlik ilkesine aykırılık oluşturmaz; örneğin Kamu Sağlık Çalışanları Yasasının 102. maddesinin 2. fıkrasında-, sürekli ve fiili olarak röntgen veya radyum veya radyoaktif ışınlarla çalışan kamu sağlık çalışanlarının günde 5 saatten fazla çalıştırılamayacağı düzenlenmekte, kamu sağlık çalışanları arasında çalışma saatleri ile ilgili bir ayrım yapılmaktadır, ancak -bu ayrım açıkça görülebileceği gibi anlaşılabilir, gerekli, zorunlu, akla uygun olup haklı nedene dayanan bir ayrım, sınıflandırmadır ve eşitlik ilkesine aykırılık oluşturmamaktadır. Kamu sağlık çalışanı hekimlerin kış ayları haftalık çalışma saatlerinin -diğer kamu sağlık çalışanlarından, diğer kamu görevlilerinden daha az olmasını anlaşılır kılacak, bu ayrımı haklılaştıracak herhangi bir neden ortaya konabilmiş değildir.

Hukuk devleti kavramı, özde anayasal düzene, hukukun üstünlüğü ilkesine bağlılığı an-latır. Eşitlik ilkesi hukuk devleti kavramının temel taşlarından biri olduğundan, eşitlik ilkesine aykırılık, aynı zamanda, Devletin niteliklerini açıklayan ve bu nitelikler arasında hukukun üstünlüğüne de yer veren Anayasanın 1. maddesine de aykırılık ol-uşturur.


VI. SONUÇ:
Yukarıda belirtilenler ışığında sonuç olarak 6/2009 sayılı Kamu Sağlık Çalışanları Yasasının 43. maddesinin 3. fıkrası ile 102. maddesinin 1. fıkrasının (B) paragrafının Anayasanın 1 ve 8. maddelerine aykırı olduklarına ve iptallerin-e, konu yasanın 43. maddesinin 3. fıkrası ile ilgili iptal kararının işbu kararın Resmi Gazete'de yayımlandığı tarihten 60 gün sonra yürürlüğe girmesine, oybirliği ile karar verildi.




(Nevvar Nolan)(Mustafa H. Özkök)
Başkan Yargıç


-
(Şafak Öneri) (Necmettin Bostancı) (Narin F. Şefik)
Yargıç Yargıç Yargıç



17 Şubat 2011



20






Full & Egal Universal Law Academy