Anayasa Mahkemesi Numara 22/1982 Dava No 3/1983 Karar Tarihi 04.02.1983
Numara: 22/1982
Dava No: 3/1983
Taraflar: Eti Ltd. ile Bahçıvan Ltd.
Konu: Hukuk Muhakemeleri Usulü Tüzüğü Emir 18 nizam 1’in Anayasaya aykırılığı iddiası
Mahkeme: A/M
Karar Tarihi: 04.02.1983

-D.3/83 Anayasa Mahkemesi 22/82
(Lefkoşa Dava No. 1085/82)
Anayasa Mahkemesi Olarak Oturum Yapan
Yüksek Mahkeme Huzurunda.
Mahkeme Heyeti: Şakir Sıdkı İlkay, Başkan, Salih S. Dayıoğlu,
N. Ergin Salâhi, Niyazi F. Korkut, Aziz Altay.
A-nayasanın 114(1) maddesi hakkında.

Lefkoşa Kaza Mahkemesi tarafından 1085/82 sayılı (Eti Ltd. Lefkoşa ile Bahçıvan Ltd. Lefke arasında) davada sunulan konu.


Davacı namına: Kıvanç M. Rıza.
Davalı namına: Güner Göktuğ.
Amicus Curiae olarak Başsavcı namına-: Yaşar C. Boran.


--------------

K A R A R
KONU:
Hukuk Muhakemeleri Usulü Tüzüğü Emir 18 nizam 1'in Anayasanın 27. maddesine aykırı olup olmadığı.

I. OLAY:
Davacı, 16.8.1981 tarihli bir sözleşme ile, Yeşilyurttaki paketleme tesisini 15.9.1981 tarihin-den 24.5.1982 tarihine kadar davalının hizmetine verdi ve bu tesisi söz konusu süre zarfında davalı kullandı. Davacı, anılan sözleşme uyarınca, davalının kendisine TL68,794,073 ödemesi gerektiği halde toplam olarak TL35,624,818 ödediğini, buna ilâveten da-vacının davalı adına toplam TL16,907,718 tahsil edip alacağına mahsup ettiğini ve neticede davalının kendisine TL16,261,535 borçlu olduğunu iddia ederek davalıyı dava etti ve mezkûr meblağ ve %9'dan faizi için hüküm talep etti. Dava 8.10.1982'de açıldı. -Davalı, 18.10.1982'de avukatı vasıtası ile isbatı vücut varakası dosyaladı. Davacı 27.10.1982 tarihinde yemin varakası ile desteklenen iki taraflı bir istida dosyalayarak davalının davaya müdafaası olmadığını ileri sürerek seri usulde hüküm talep etti. M-üstedi ise bu İstidaya 12.11.1982'de yemin varakası ile desteklenen yazılı bir itiraz dosyaladı ve, diğer şeyler arasında, davaya iyi bir müdafaası olduğunu iddia etti.

İstida duruşma için Lefkoşa Kaza Mahkemesi huzuruna geldiğinde davalı, davacının isti-dasının üzerine dayandığı Hukuk Muhakemeleri Usulü Tüzüğünün E.18 n.1'nin Anayasanın 27.maddesine aykırı olduğunu ileri sürdü ve konunun, karara bağlanmak üzere, Anayasa Mahkemesine sunulmasını istedi. Mahkeme de Anayasaya aykırı olduğu iddia edilen nizam-ın istidanın karara bağlanmasında etkisi olabileceği kanaatına vararak konuyu karara bağlanmak üzere Yüksek Mahkemeye, Anayasa Mahkemesi olarak, sundu ve Anayasa Mahkemesinin kararına dek İstidanın duruşmasını durdurdu.

II. İDDİANIN GEREKÇESİ:
Davalının -iddiasının gerekçesi özetle şöyledir:
Müdafaa hakkı, davalının tüm iddialarını ileri sürmek, şahadet çağırmak, delil ibraz etmek ve karşı tarafın şahitlerini istintak etmek hakkını kapsar. Bu hak bir bütündür. E.18 n.1 altında seri usülde hüküm için mür-acaat yapıldığında ise daha müdafaa takriri dosyalanmadan davaya müdafaa mevcut olup olmadığı kararlaştırılır ve ancak mevcut olduğuna karar verildiği takdirde davalı bu hakkını kullanabilir. Bu durumda E.18 n.1 davalının müdafaa hakkını kullanması kısıtl-amakta ve ortadan kaldırmaktadır. Bu nedenle bu nizam Anayasanın 27. maddesine aykırı düşmektedir.

Davacının iddiasının gerekçesi özetle şöyledir:
E.18 n.1 davalıyı müdafaa hakkından mahrum bırakmaz. Davalı istidaya karşı itirazname dosyalayabilir ve -delil ve şahadet ibraz edebilir. Bu böyle olduğuna göre de müdafaa hakkının E.18 n.1 tarafından kısıtlandığı veya ortadan kalktığı iddiası geçerli değildir. Esasen 27. maddenin Anayasanın tüm çerçevesi içinde ve özellikle 6. madde ışığında tezekkür edilm-esi gerekir. Sürat adaletin tecellisinde önemli bir faktördür ve bunun sağlanması için öngörülen bazı sınırlamalar kamu yararınadır ve 27. maddeye ters düşmez.

Başsavcılığın görüşü özetle şöyledir:
Amicus curiae olarak Başsavcı tarafından hazır bulunan- Kıdemli Savcı davacı avukatının görüşlerine katıldığını beyan ederek E.18 n.1'in Anayasanın 27. maddesine aykırı olmadığını ileri sürdü.

III. İLGİLİ TÜZÜK METNİ:
Hukuk Muhakemeleri Usulü Tüzüğü Emir 18 nizam 1 aynen şöyledir:
"1.(a)Emir 2 nizam 6 uyar-ınca üzerinde özel surette talep takriri kaydedilmiş bulunan bir celpnameye karşı davalının isbatı vücut varakası dosyalamış olması halinde, davacı, bizzat kendisi veya ilgili olgular hakkında olumlu surette yemin edebilen herhangi bir kişi tarafından- yemin edilmiş olan ve dava sebebini ve (eğer varsa) talep edilen para miktarını doğrulayan ve kanaatına göre davaya müdafaa olmadığına dair bir beyan içeren bir yemin varakasına dayanan bir müracaatta bulunarak, hale göre, celpnamede gösterilen mikt-ar ile (eğer varsa) faizi veya taşınmaz malın (kira ile veya kirasız) geri alınması veya belirli bir taşınır malın geri verilmesi ve masraflar için hüküm isteyebilir. Bunun üzerine, davacı lehine hüküm verilebilir meğer ki davalı davanın esasına karş-ı iyi bir müdafaası olduğuna dair Mahkemeyi tatmin etmiş olsun veya müdafaa yapmaya hakkı olduğunu gösterecek yeterli derecede olgular göstermiş bulunsun.
Bu nizam altında yapılan bir istidanın dinlenmesi üzerine Emir 2 nizam 6 kapsamı dışındaki bir ta-lebin celpname üzerinde kayıtlı takrire ithal edilmiş olduğunun görülmesi halinde, Mahkeme, uygun gördüğü takdirde, bu gibi bir talebi derhal çıkarmak suretiyle celpname üzerinde kayıtlı takriri tadil edebilir veya başka bir talep içermemiş gibi talebi ele- alabilir ve davanın, talebin geri kalan kısımlarına ilişkin olarak ileri götürülmesine izin verebilir.
Davacının talebinin belirli bir taşınır malın geri verilmesi için olması halinde (malın icarı için veya alıkonulması nedeniyle zarar ziyan için bir tale-p içersin veya içermesin) Mahkeme, takdir edilmiş kıymetini ödeyerek malı tutması için davalıya bir tercih hakkı vermeksizin, malın geri verilmesi için bir emir verebilir."


IV. İLGİLİ ANAYASA METNİ:

"Madde 27.
Hiçbir kimse, bu Anayasa ile veya bu Anaya-sa gereğince kendisine gösterilen mahkemeye başvurmak hakkından yoksun bırakılamaz. Her ne ad altında olursa olsun adlî komisyonlar veya istisnaî mahkemler oluşturulması yasaktır.
Herkes, medenî hak ve yükümlülüklerinin veya kendisine karşı yapılan bir su-çlamanın karara bağlanmasında, yasa ile kurulan bağımsız, tarafsız ve yetkili bir mahkeme tarafından, makul bir süre içinde âdil ve açık bir surette davanın dinlenmesi hakkına sahiptir. Karar gerekçeye dayanır ve açık bir oturumda okunur. Ulusal güvenlik-, Anayasal düzen, kamu düzeni, kamu güvenliği veya genel ahlâk yararına olduğu veya küçüklerin çıkarları veya tarafların özel hayatlarının korunması için gerekli olduğu veya mahkemece yayının adaletin sağlanması için zararlı görüldüğü özel durumlarda, bası-n mensupları ve halk, mahkeme kararıyle duruşmanın tamamına veya bir kısmına sokulmayabilir.
Herkes-
mahkeme önüne çıkarılması nedenlerinin kendisine bildirilmesi;
davasını mahkemeye sunmak ve bunu hazırlamak için gerekli zamana sahip olmak;
delillerini gö-stermek veya göstertmek veya tanıkların yasaya uygun olarak sorguya çekilmesini istemek;
(ç)kendi seçtiği bir hukukçu tutmak ve adaletin sağlanması için gerekli görülüyorsa, yasanın gösterdiği şekilde kendisine parasız bir hukukçu atanması;
mahkemede k-ullanılan dili anlıyamadığı veya konuşamadığı takdirde, bir tercümanın yardımından parasız yararlanmak,
hakkına sahiptir."

V. İNCELEME:
Konu, tarafların ileri sürdüğü iddia ile görüşler ve ilgili Yasa ve Anayasa metinleri ışığında, incelenerek gereği gör-üşülüp düşünüldü.

Anayasanın 27. maddesi herkese hak ve yükümlülüklerinin karara bağlanmasında yetkili bir mahkeme tarafından adil bir surette dinlenmek hakkı tanımaktadır. Bu hak bir kimsenin dava ve müdafaasını mahkemeye sunmak, şahit çağırmak ve çağı-rılan şahitleri sorguya çekmek hakkını da kapsar. Görüleceği gibi tanınan hak "adil bir surette" dinlenme hakkıdır. Tüzüğün 18. Emrinin 1. nizamı, ve bu meyanda Emrin diğer ilgili nizamları incelendiğinde bir davalıyı haklı bir müdafaasını öne sürmekten -engellemekte olduğu gözükmemektedir. Müstedi, seri usülde hüküm almak üzere müracaat yapabilmesi için istidasını destekleyen yemin varakasında, diğer şeyler arasında, kanaatına göre davaya müdafaa olmadığını belirtmek gerekir. Davalı bu istidaya karşı it-irazname dosyalayabilir ve davanın esasına karşı iyi bir müdafaası olduğunu ileri sürebilir. Davalı iyi bir müdafaası veya müdafaa etmesini haklı gösterecek olguların mevcut olduğuna dair mahkemeyi tatmin ettiği takdirde kendisine davayı müdafaa etmek içi-n şartsız veya garanti vermesi veya vakit veya duruşma usulü hakkında uygun görülen bazı şartlara tabi olarak izin verilir. E.18 n.1'in ve Emrin diğer nizamlarının tetkikinden müdafaası bulunmayan bir davanın lüzumsuz gecikmeye yer vermeden sonuçlandırılm-asının öngörülmekte olduğu anlaşılmaktadır. Bir davanın, taraflardan herhangibirisine haksızlık yapmadan, seri şekilde neticelendirilmesi ise adalete ters düşmemekte bilâkis adaletin tecellisine hizmet etmektedir.

Söylenenlerden anlaşılacağı gibi E.18- n.1, bir davalıyı müdafaa hakkından mahrum etmemekte ancak davaya müdafaası olmayan bir davalı aleyhine seri şekilde hüküm verilmesini sağlamaktadır. Bu nizamın müdafaa hakkına, belirli hallerde, bazı sınırlamalar getirdiği açıktır. Getirilen sınırlamal-ar gereksiz gecikmeyi önleyerek adaletin tecellisine hizmet etmekte olduğu için kamu yararınadır ve hakkın özüne de dokunmamaktadır. Bu nedenlerle söz konusu nizam Anayasanın 27. maddesine aykırı değildir.

SONUÇ:
Hukuk Muhakemeleri Usulü Tüzüğü Emir 18,- nizam 1'in Anayasanın 27. maddesine aykırı olmadığına oybirliği ile karar verilir.




(Şakir Sıdkı İlkay) (Salih S. Dayıoğlu)
Başkan Yargıç



(N. Ergin Salâhi)(Niyazi F. Korkut)(Aziz Altay)
YargıçYargıç Yargıç

4 Şubat- 1983.









- -

-


4



-


Full & Egal Universal Law Academy