Anayasa Mahkemesi Numara 20/1991 Dava No 11/1991 Karar Tarihi 19.12.1991
Numara: 20/1991
Dava No: 11/1991
Taraflar: Alba Holding vd ile Dercom İnternational Ltd. Vd
Konu: Yorum için Havale-Anayasanın 159. maddesinde yer alan ' Kıbrıs Cumhuriyeti ' söz dizisi...
Mahkeme: A/M
Karar Tarihi: 19.12.1991

-D.11/91 Anayasa Mahkemesi No.20/91
(Lefkoşa Dava No: 1953/88)
Anayasa Mahkemesi olarak oturum yapan
Yüksek Mahkeme Huzurunda
Mahkeme Heyeti: Salih S. Dayıoğlu, Başkan, Niyazi F. Korkut, Aziz Altay, Celâl Karabacak, Taner Erginel.
An-ayasanın 149.maddesi tahtında

Lefkoşa Kaza Mahkemesi tarafından 1953/88 sayılı Hukuk Davasında (Davacı: 1.Alba Holding Co. Ltd. 2.Alba Export Co. Ltd. ile Davalı: 1.Dercom International Ltd ve diğerleri arasında) sunulan konu.

Davacılar tarafından Ali Da-na ve Osman Ertekün
Davalı No.1 ve No.3 adına Kıvanç M. Riza
Davalı No.2 temsil edilmedi
Amicus Curiae olarak Mehmet Ali Şefik

-------------

K A R A R

Salih S. Dayıoğlu: Tam teşekküllü Lefkoşa Kaza Mahkemesi (bundan sonra sadece İlk Mahkeme o-larak anılacaktır) 28.6.1991 tarihinde Mahkememize yapmış olduğu havale ile özetle:
Anayasanın 159.maddesinde yer alan "Kıbrıs Cumhuriyeti" söz dizisinin 21.12.1963 ile 20.7.1974 tarihleri arasındaki devreden fiilen var olan Kıbrıs Rum Yönetimini kastett-iği:
21.12.1963 tarihinden sonra, şimdi Haspolat Sanayi Bölgesi olarak bilinen yerde bulunan dava konusu fabrikanın Anayasanın 159(1)(b) maddesinde yer alan "tasarrufu kamuya ait olması gerekli olup da aidiyeti saptanamamış olan tüm taşınmaz mallar" tümces-i kapsamında mütalâa edilmesine olanak tanıdığı:
15/87 sayılı Devlet Emlâk ve Malzeme Dairesi (Kuruluş Görev ve Çalışma Esasları) Yasasının Anayasanın 159.maddesinin (2).fıkrasının şart bendinde yer alan "Yasa" anlamında bir yasa olduğu; Ayrıca bir se-neden yukarı icarların "uzun vadeli icar" söz dizisi kapsamında mütalâa edildiği;

şeklinde yorumlanıp yorumlanamayacağını sordu.

Havaleye ilişkin olgular aşağıdaki şekilde özetlenebilir.

Davacılar, davalılar aleyhine dosyalamış oldukları bir dava ile -sair hususlar yanında Haspolat Sanayi Bölgesinde Dormen Konfeksiyon diye bilinen bir fabrikayı 1979 yılında Devletten kiraladıklarını, davacı No.2, ile davalı No.1 arasında 1986 tarihinde konu fabrikanın güney cephesindeki alanda gömlek üretimi yapabilmesi- için bir iş sözleşmesi imzaladıklarını, bu sözleşmenin 1988 tarihinde sona erdiğini, buna rağmen davalıların bütün taleplere rağmen konu yeri terk etmediklerini, orada mütecaviz olarak kaldıklarını iddia ederek, sair şeyler yanında, davalıların konu yere -müdahale etmemelerini veya onu tahliye etmelerini istedi. Davalılar ise dosyaladıkları müdafaa takririnde, özetle, işgallerinde bulundurdukları taşınmaz malın Anayasanın 159(1)(b) maddesi kapsamında bir taşınmaz mal olduğunu bu nedenle davacılar ile Devle-t arasında var olabilecek herhangi bir kira sözleşmesinin geçersiz olduğunu, bu işyerinin devlet tarafından kiralanmasına olanak veren mevzuatın da Anayasaya aykırı olduğunu iddia ederek davacılar tarafından talep edilenleri reddettiler.

Davanın duruşm-asına geçildikten ve davacılar da davalarını kapattıktan sonra davalılar müdafaa için tanık çağırmazdan önce yukarıda bu kararın başlangıç kısmında özeti verilen ve yorumu istenen anayasal mevzuatın taraflar arasındaki ihtilâfın hallinde etken olduğu gerek-çesi ile bunların yorumu için Anayasa Mahkemesine havalesini talep ettiler.

İlk Mahkeme, burada belirtmeye gerek olmayan bazı nedenlerle konu anayasal mevzuatın yorumlanmasının taraflar arasındaki ihtilâfın hallinde etken olmadığı kanaatına vardı ve hava-le istemini reddetti. Davalılar bu ret kararından Yargıtaya istinaf ettiler. 3.6.1991 tarihinde hükmünü veren Yargıtay, istinafı kabul etti ve davacıların iddialarını, sair hususlar yanında, yine burada belirtmeye gerek olmayan nedenlerle kabul ederek ha-valenin yapılması gerektiği kanısına vardı ve havalenin yapılması için de dosyayı İlk Mahkemeye iade etti. İlk Mahkeme de Yargıtayın hükmüne uygun olarak 28.6.1991 tarihinde sözü edilen havaleyi yaptı.

İlkin yorumu istenen "Kıbrıs Cumhuriyeti" konusunun- incelenmesi gerekir.

Anayasanın 159.maddesi Devletin mülkiyet hakkı ile ilgilidir. Bu maddenin 1.paragrafında öngörülen taşınmaz mallar tapuda nasıl kayıtlı olurlarsa olsunlar, Anayasanın kabulü ile KKTC mülkiyetine geçmiştir. Bu fıkranın (a) bendi il-e bu tür taşınmaz mallar 1960 öncesi sömürge devrinde zamanın Kıbrıs Hükümeti adında kayıtlı olan ve 16.8.1960 sonrası oluşan Kıbrıs Cumhuriyetine intikal eden taşınmaz mallardır. Davalılara göre 1960 andlaşmalarıyle tesis edilen Kıbrıs Cumhuriyeti 21.12.-1963 tarihinde hukuken son buldu. Kanımızca 159.maddenin amacı 15 Kasım 1983 tarihinde Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti sınırları içinde bulunan ve tapu kayıtlarında Kıbrıs Hükümeti ile Kıbrıs Cumhuriyeti adında kayıtlı bulunan taşınmaz malları Kuzey Kıbrıs -Türk Cumhuriyetinin mülkiyetine geçirmek ve tapu kayıtlarının da buna göre düzeltilmesini sağlamaktır. Gerek Kıbrıs Hükümeti gerekse Kıbrıs Cumhuriyeti adında kayıtlı bulunan taşınmaz malların iktisap şekli veya bu gibi taşınmaz malları iktisap edenin kim-liği önemli değildir. Bu gibi malların ister zorla ister sair şekilde iktisap edilmiş olması durumu değiştirmemektedir. Esasen 159.maddede bu hususta herhangi bir ayırım da yapılmış değildir.

Yukarıda belirtilenlerden de anlaşılacağı gibi burada önem-li olan 20.7.1974 öncesi tapu kayıtlarında ilgili taşınmaz malın mal sahibinin Kıbrıs Cumhuriyeti olarak gösterilmiş olmasıdır. Kıbrıs Cumhuriyeti söz dizisinin 21.12.1963 ile 20.7.1974 tarihleri arasındaki Rum Yönetimini kapsayıp kapsamadığı tamamen tali- bir konu olup Anayasanın 159.maddesi amaçları bakımından herhangi bir önem arzetmemektedir.

Yorumu istenen ikinci hususa gelince:

Dava konusu fabrikanın da içinde bulunduğu sanayi bölgesi zamanında istimlak edildiği cihetle yukarıdaki görüşlerimiz ışı-ğında yorumu istenen ikinci hususun yorumlanmasına gerek yoktur.

Davalıların yorumunu istedikleri üçüncü nokta üzerindeki iddialarının özeti şudur:

Devlet konu fabrikayı davacı 2'ye bir seneyi mütecaviz bir süre için kiralamıştır. Bir seneyi geçen sür-e Anayasanın 159.maddesinin (2).fıkrasında yer alan uzun vadeli bir icardır. Bu durumda icarın tesis ve tescil edilmesi gerekir. Halbuki tesis ve tescil öngören bir yasa henüz yapılmamıştır. 15/87 sayılı Devlet Emlâk ve Malzeme Dairesi (Kuruluş Görev ve- Çalışma Esasları) Yasası Anayasanın 159(2) maddesinin öngördüğü yasa değildir.

Yukarıya çıkarılan davalıların iddialarından öyle anlaşılıyor ki davalılar bu iddialarında haklı olmaları halinde, devletin konu fabrikayı davacılara icar etme yetkisinden yo-ksun olduğunu savunacaklardır.

Herşeyden önce, Devletin davacı 2'ye konu fabrikayı hukuken icar edip edememesi keyfiyeti davalıları ilgilendirmemesi gerekir. Davalıları ilgilendiren konu davacıların veya herhangi birisinin dava açmaya hakkı olması halin-de, ilgili fabrika veya bir kısmı üzerinde davacılardan daha üstün hakları olup olmadığıdır. Bu konular Kaza Mahkemesinin yetkisi dahilinde olduğu için bunlar hakkında daha fazla birşey söylememeyi uygun bulduk. Bu nedenle "uzun vadeli icar" ile "yasa" s-özcüklerinin Anayasa açısından yorumlanmasına gerek yoktur.

Sonuç olarak;
Anayasanın 159.maddesinde yer alan "Kıbrıs Cumhuriyeti" söz dizisinin 21.12.1963 ile 20.7.1974 tarihleri arasındaki devrede Rum yönetimini kapsayıp kapsamadığının tali bir konu olup- Anayasanın 159.maddesi amaçları bakımından taraflar arasındaki ihtilâfın hallinde herhangi bir önem arzetmediği için etken olmadığından yorumlanmasına;
Havalede yorumu istenen ve yukarıda özetlenen 2. hususun karara bağlanmasına; ve
15/87 sayılı Devlet Em-lâk ve Malzeme Dairesi (Kuruluş Görev ve Çalışma Esasları) Yasasının Anayasanın 159.maddesinin (2).fıkrasının şart bendinde yer alan "Yasa" anlamında bir yasa olup olmadığı ve ayrıca bir seneden yukarı icarların "uzun vadeli icar" söz dizisi kapsamında müt-alâa edilip edilmediğinin yorumlanmasına;

gerek bulunmadığına oybirliği ile karar verildi.



(Salih S. Dayıoğlu)(Niyazi F. Korkut)
Başkan Yargıç





(Aziz Altay) (Celâl Karabacak)(Taner Erginel)
Yargıç Yargıç -Yargıç

19.12.1991-



-3-






Full & Egal Universal Law Academy