Anayasa Mahkemesi Numara 18/1987 Dava No 16/1987 Karar Tarihi 22.10.1987
Numara: 18/1987
Dava No: 16/1987
Taraflar: KKTC Cumhurbaşkanı ile KKTC Meclisi
Konu: Güvenlik Kuvvetleri Mahkemesi ile Güvenlik Kuvvetleri Yargıtayının Kuruluşu ve Yargılama Usulü (Değişiklik) Yasasının 11,12,13 ve Geçici 8. Maddelerinin Anayasaya aykırı olup olmadığı hakkında görüş istemi
Mahkeme: A/M
Karar Tarihi: 22.10.1987

-D.16/87 Anayasa Mahkemesi: 18/87

Anayasa Mahkemesi olarak oturum yapan
Yüksek Mahkeme Huzurunda
Mahkeme Heyeti : Şakir Sıdkı İlkay, Başkan, N.Ergin Salâhi,
Niyazi F. Korkut, Celâl Karabacak, Taner
- Erginel.

Güvenlik Kuvvetleri Mahkemesi ile Güvenlik Kuvvetleri Yargıtayının Kuruluşu ve Yargılama Usulü (Değişiklik) Yasasının 11,12,13 ve Geçici 8. maddelerinin Anayasaya aykırı olup olmadığı konusunda Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Cumhurbaşkan-ının, Anayasanın 146. maddesi altında, görüş istemi.

KKTC Cumurbaşkanı namına: Başsavcı Zaim M.Necatigil
KKTC Meclisi namına: Füsun Aksu

GÖRÜŞ BİLDİRİSİ
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı, Cumhuriyet Meclisinin 3 Temmuz 1987 tarihli bir-leşiminde kabul edilerek Resmi Gazetede Yayımlanması için kendisine 6 Temmuz 1987 tarihinde gönderilen Güvenlik Kuvvetleri Mahkemesi ile Güvenlik Kuvvetleri Yargıtayının Kuruluşu ve Yargılama Usulü (Değişiklik) Yasasının 11,12,13 ve Geçici 8. maddelerinin -Anayasanın 6, 136-141, 143,145,156 ve 157. maddelerine veya Anayasanın temel ilkelerine aykırı veya uygun olup olmadığı konusunda görüş bildirmesi için yasayı Anayasa Mahkemesi olarak Yüksek Mahkemeye yollamıştır.

Yüksek Mahkeme, Anayasa Mahkemesi olara-k, sunulan konuyu incelemek ve konu ile ilgili olarak Cumhurbaşkanı ve Cumhuriyet Meclisi adına ileriye sürülen iddiaları dinlemek için 8 Eylül 1987 tarihinde bir oturum yapmıştır. Yapılan oturum sırasında Cumhurbaşkanı adına hazır bulunan Başsavcının iler-i sürdüğü iddia ve görüşler dinlendi. Cumhuriyet Meclisi namına hazır olan hukukçu ise, Meclis Başkanından aldığı talimat uyarınca, herhangi bir iddia veya görüş ileri sürmedi.

Başsavcı, konu yasanın 11,12,13 ve Geçici 8. maddelerinin Anayasanın 6, 136--141, 143, 145, 156 ve 157. maddelerine ve Anayasanın temel ilkelerine aykırı olduğu iddia ve görüşünü ileri sürdü. Başsavcı Geçici 8. madde derken haddızatında yasaya Geçici 8. maddeyi ekleyen 15. maddenin murat edilmekte olduğunu da belirtti.

Başsavcı-nın iddia ve görüşleri şu şekilde özetlenebilir. Anayasa sivil ve askeri yargıyı birbirinden ayırmıştır. Anayasada Yüksek Mahkemenin oluşumu ve görevleri ile ilgili, 143-155. maddeleri altında, detaylı düzenlemeler mevcuttur. 136. madde de mahkemelerin bağ-ımsızlığı ve yargıçlık mesleği konularında düzenleme getirmiştir. Anayasa, yasama, yürütme ve yargı yetkilerini genel ilkeler olarak düzenledi ve bu yetkileri kullanan organların Anayasanın çizdiği çerçeve içinde görev yapmaları ve birbirlerine müdahale et-memeleri esasını getirdi. Bu kurallarda öngörülen yargı Yüksek Mahkeme düzeninde görev yapan sivil mahkemeler, diğer bir deyimle Yüksek Mahkeme ve alt mahkemelerdir. Askeri yargı ise
Anayasanın 156. ve 157. maddeleri altında düzenlenmiştir. Askeri yargını-n Askeri Mahkemeler ve Disiplin Mahkemeleri tarafından yürütülmesi ve Askeri Yargıtaya istinaf yapılabilmesi öngörülmektedir. Anayasa, Askeri Yargıtayı organik ve bağımsız bir kural olarak öngörmektedir. Anayasa ve yasalar Askeri Mahkeme ve Yargıtaya atama- yapmayı tamamen ayrı bir kurula vermiştir. Sivil Mahkemelere ist atama Yüksek Adliye Kurulu tarafından yapılır ve Yüksek Adliye Kurulunun yetkileri 141. maddede belirlenmiştir. Bu maddede de sözü edlen 'yargı' askeri yargıyı içermemektedir.

Anayasa, de-vlet organları arasındaki yetki uyuşmazlığı hakkında karar verme yetkisini Anayasa Mahkemesi olarak oturum yapan Yüksek Mahkemeye vermiştir. Bu Mahkemenin herhangi bir üyesi başka bir organda görev aldığı takdirde, bu gibi bir organı ilgilendiren yetki uyu-şmazlığında, bağımsız olarak görüş belirtmesi en azından görünüş bakımından olanaksızdır.

Anayasa, yönetim hukuku sahasında yargı denetimini Yüksek İdare Mahkemesi olarak görev yapan Yüksek Mahkemeye vermiştir. Bu Mahkemede görev yapan yargıçların Asker-i Yargıtayda da görev yapması yetki çatışması bakımından sakıncalıdır. Yüksek Mahkeme şapkası giyen bir yargıç başka bir şapka giyemez.

Yasanın 12. maddesi, Yüksek Adliye Kuruluna, Askeri Kurulun istemi üzerine, Askeri Mahkemeye kaza mahkemesi yargıçlar-ı arasından ve Askeri Yargıtaya da Yüksek Mahkeme Yargıçları arasından geçici görevlendirme yapma yetkisi vermektedir. Yukarıda belirtilen nedenlerle bu madde de Anayasaya aykırıdır.

Yasanın 13. maddesi Askeri Yargıtayda görevlendirilen yargıçlara ödene-k verilmesini öngörmektedir. Bu yargı bağımsızlığına gölge düşürür. Yüksek Mahkeme Yargıçlarının başka bir organdan maaş çekmeleri prensip itibarı ile yargı bağımsızlığına gölge düşürür. Bu nedenle bu madde de Anayasaya aykırıdır.

Yasanın 15. maddesi, e-sas Yasanın Geçici 7. maddesi altında atanan Güvenlik Kuvvetleri Yargıtay üyelerinin konu Yasa kurallarına göre atanmış sayılmalarını öngörmektedir. Bu madde de aynı nedenlerle ve özellikle Anayasanın 4,5 ve 6. maddelerinde öngörülen yetkiler ayırımı ilkes-ine ters düştüğü cihetle Anayasaya aykırıdır.

Konu Yasa 3 tip atama öngörmektedir. Birincisinde öneri Yüksek Adliye Kurulu tarafından, atama ise Askeri Kurul tarafından yapılır. İkincisinde Askeri Kurulun istemi üzerine geçici atama Yüksek Adliye Kurulu- tarafından yapılır. Üçüncüsünde ise atama yasa gücü ile Meclis tarafından yapılmaktadır. Anayasaya göre Yüksek Adliye Kurulunun ne öneri ne de atama yetkisi vardır. Meclisin de bu şekilde bir yetkisi yoktur. Yasanın incelenmesinden bunu hazırlayanların bi-r çelişki içinde olduğu ve atama yetkilerini farklı farklı kurallara vermiş oldukları gözükmektedir.

Anayasanın 138 (3) maddesi yargıçların yasada belirtilenlerden başka genel ve özel hiçbir görev almamalarını, resmi görevleri dışında hiçbir iş yapmamal-arını öngörmektedir. Burada 'yasada belirtilen' dendiğinde ne olursa olsun yapılabilirler demek değildir; genel ilkelere ters düşen, hele ödenek getiren, bir görevi yapamazlar.

Anayasanın mevcut düzenden farklı bir düzenleme getirmediği nedeni ile Yasan-ın konu maddelerinin Anayasaya aykırı bulunmayacağı görüşü hatalıdır. Eğer sarih bir aykırılık yoksa ve teamül varsa ve uzun müddet devam etmiş ise Anayasa bu uygulamanın geçerli ve meşru olduğunu kabul etmiş sayılabilir. Ancak burada durum böyle değildir.- Saniyen teamül diye birşey yoktur. Anayasanın yürürlüğe girdiği tarihdeki mevcut ayarlama tamamen geçici mahiyette idi.

Anayasanın konu hakkında yasaklama getirmediği ve bu nedenle yasa ile düzenlenebileceği ileri sürülebilir. Ancak Anayasanın açık kur-alları yanında temel ilkeleri, diğer bir deyimle sadece sözü değil özü de, kaale alınmalıdır.

Kısaca Başsavcı konu yasa maddelerinin Anayasaya aykırı olduğu iddia ve görüşünü ileri sürmüştür.

Daha önce de belirtildiği gibi Meclis adına hazır bulunan -hukukçu herhangi bir görüş belirtmemiştir.

Cumhurbaşkanı tarafından sunulmuş ve Anayasa Mahkemesi olarak Yüksek Mahkeme tarafından incelenmiş olan konu hakkında Mahkeme Başkan ve üyelerinin görüşleri şöyledir:

Şakir Sıdkı İlkay, Başkan: Sunulan konu h-akkında benim görüşüm şöyledir:

Yasanın 11. maddesi:
Bu maddenin (A) fıkrası Güvenlik Kuvvetleri Yargıtayının Komutan tarafından Komutanlıkta görevli binbaşı, yarbay veya albay rütbesini taşıyan subaylar arasından seçilen bir Başkan ve bir Yedek Başkan- ve maddenin (B) fıkrası uyarınca atanan iki Yargıtay Askeri Yargıcından oluşmasını öngörmektedir. (B) fıkrası ise Yüksek Adliye Kurulunun, kısaca Askeri Kurul olarak bilinen Askeri Yargıç ve Savcı Atama ve Disiplin Kurulunun istemi üzerine, Güvenlik Kuvve-tleri Yargıtayına atanacak yargıç sayısının en az iki katı Yüksek Mahkeme Yargıcını aday olarak göstermesini ve bu adaylar arasından yeterli sayıda Yüksek Mahkeme Yargıcının Askeri Kurul tarafından Askeri Yargıtay üyesi olarak atanmasını öngörmektedir.

-Mahiyeti itibarı ile farklı olan sivil yargı ve askeri yargı Anayasada ayrı olarak mütalâa edilmiş ve farklı düzenlemelere tabi tutulmuştur. Diğerleri yanında bu nedenledir ki, ilk nazarda, bu iki müessesenin birbirinden ayrı tutulmamasının ve Yüksek Mahke-me Yargıçlarının Askeri Yargıtayda görev görmelerinin Anayasaya aykırı olduğu söylenebilir. Ne var ki, tüm mahzurlarına rağmen, Anayasanın yürürlüğe girdiği tarihte Yüksek Mahkeme Yargıçlarından iki tanesi Askeri Yargıtayda görevli bulunmakta idi. Bu yargı-çların, 34/1983 sayılı yasaya 21/1984 sayılı Yasa ile eklenen Geçici 7. madde uyarınca, Askeri Yargıtaya atanmış oldukları ve orada geçici olarak görev yapmakta bulundukları bir gerçektir. Ancak ondan önce de Yüksek Mahkemeden en azından bir yargıç Askeri -Yargıtayda görev ifa etmekte idi. 1975 KTFD Anayasası yürürlüğe girdiğinde ve ondan sonra yıllarca durum bu merkezde idi. 1975 KTFD ve 1985 KKTC Anayasaları arasında, sivil yargı ve askeri yargının ayrı mütalâa edilmiş ve farklı düzenlemelere tabi tutulmuş- olmaları ve diğer ilgili maddeleri bakımından, kanımca, esasa ilişkin fark yoktur. Arada esasa ilişkin fark olmadığına göre de 1975 Anayasasının ilgili maddeleri ne şekilde yorumlanmış veya uygulanmış ise 1985 Anayasasının ilgili maddelerinin de aynı şeki-lde yorumlanması ve uygulanması gerekir. Yasa koyucunun daha önceki bir yasanın ne şekilde yorumlandığını veya uygulandığını bilmiş olduğu varsayılır. Bu nedenle 1985 Anayasasının ilgili maddelerini 1975 Anayasasının ilgili maddelerine benzer bir şekilde v-azetmekle Anayasa koyucunun bu maddelerin 1975 Anayasasının ilgili maddelerine benzer bir şekilde yorumlanıp uygulanmasını istemiş olduğunun kabul edilmesi gerekir. - Gör: A.M. 4/86. Bu böyle olduğuna göre de Yasanın 11. maddesinin Anayasaya aykırı bulunma-ması gerekir.

Belirtmek yerinde olur ki Yüksek Mahkeme Yargıçlarının Güvenlik Kuvvetleri Yargıtayında görevlendirilmeleri, diğer nedenler yanında Mahkeme Başkanının Komutanlıkta görevli bir subay olacağı cihetle, arzu edilen veya doğru birşey değildir. -Ancak burada karara bağlanması istenen konu maddenin öngördüğünün tasvibe şayan birşey oldup olmadığı değil de Anayasaya aykırı olup olmadığıdır ve, yukarıda belirtildiği üzere, Anayasaya aykırı bulunmaması gerektiği görüşündeyim.

Yasanın 12. maddesi:
-12. maddenin (1). fıkrası Güvenlik Kuvvetleri Yargıtayının bir davayı yeniden görüşmek üzere Güvenlik Kuvvetleri Mahkemesine iade ettiği takdirde veya Güvenlik Kuvvetleri Mahkemesi yargıçlarından herhangi birinin belli bir davaya bakmaktan çekilme istemind-e bulunması halinde, Yüksek Adliye Kurulunun, Askeri Kurulun istemi üzerine, kaza mahkemesi yargıçları arasından yeteri kadar yargıcı söz konusu dava ile ilgili olmak üzere Güvenlik Kuvvetleri Mahkemesinde görevlendirmesini öngörmektedir.

12. maddenin bu- (1). fıkrası bakımından durum 11. maddeninkinden farklıdır. 1985 Anayasası yürürlüğe girdiğinde kaza mahkemelerinden herhangi bir yargıç Güvenlik Kuvvetleri Mahkemesinde ne asaleten ne de vekâleten görev yapmakta idi. 15 Mayıs 1983 de yürürlüğe giren ve h-alen yürürlükte olan 34/1983 sayılı Güvenlik Kuvvetleri Mahkemesi ile Güvenlik Kuvvetleri Yargıtayının Kuruluşu ve Yargılama Usulü Yasası'nın 3(2) maddesi Güvenlik Kuvvetleri Mahkemesinin Komutan tarafından Komutanlıkta görevli subaylar arasından atanan bi-r başkan ve bir yedek başkan ile Askeri Kurul tarafından atanan bir kıdemli askeri yargıç ve iki yargıçtan oluşmasını öngörmektedir. Bu böyle olduğuna göre de kaza mahkemesi yargıçlarının Güvenlik Kuvvetleri Mahkemesinde vekâleten görevlendirilmelerinin An-ayasaya aykırı olup olmadığı hususunun, Yasanın 11. maddesinden farklı olarak, salt ilgili Anayasa maddeleri ışığında tezekkür edilip karara bağlanması gerekir.

Anayasanın 136. maddesinin (1) ve (2). fıkralarına göre yargıçlar görevlerinde bağımsızdırlar- ve hiçbir organ, makam, merci veya kişi yargı yetkisinin kullanılmasında kendilerine tavsiye veya telkinde bulunamaz. 138. maddenin (1). fıkrası da yargıçların diğerleri arasında görevlerinin mahkemelerin bağımsızlığı ilkesine göre düzenlenmesini öngörmek-tedir. Güvenlik Kuvvetleri Mahkemesi ise, Güvenlik Kuvvetleri Yargıtayından farklı olarak, ilk derece bir mahkemedir ve herhangi bir dava ile iglili şahadeti dinlemek ve değerlendirmek ilk etapta ona aittir. Bunun içindir ki özellikle bu düzeydeki mahakeme-lerde görev yapacak sivil yargıçların görünüş bakımından da tamamen bağımsız olarak hareket edebilmelerine azami itina gösterilmesi ve onlara verilecek yargı görevlerinin Anayasanın 136(1)(2) ve 138(1) maddelerinde öngörülen yargıçlık ve mahkemelerin bağım-sızlığı ilkelerine ters düşmemesi gerekir. Kaza mahkemeleri yargıçlarının Güvenlik Kuvvetleri Komutanına bağlı bir subayın başkanlığında yargı görevi görmeleri ise en azından görünüş bakımından 136. maddenin (1) ve (2). fıkraları ile 138. maddenin (1). fık-rasına ters düşmektedir. Buna ilâveten şu da var ki, daha önce de belirtildiği gibi, Anayasa sivil yargı ile askeri yargıyı ayrı mütalaâ etmiş ve farklı düzenlemelere tabi tutmuştur. Gerek bu husus gerekse Güvenlik Kuvvetleri Mahkemesinde başkanlık eden ki-şinin Komutana bağlı bir asker olduğu göz önünde bulundurulduğunda kaza mahkemesi yargıçlarının Güvenlik Kuvvetleri Mahkemesinde vekâleten de olsa görev yapmaları en azından Anayasanın ruhuna ve 136 (1)(2) ve 138(1) maddelerine ters düşmektedir. Bu nedenle- Yasanın 12(1) maddesi, kanımca, Anayasaya aykırıdır.

Sırası gelmişken bir hususun daha belirtilmesinde fayda vardır. 34/83 sayılı Yasanın 3(2) maddesi Güvenlik Kuvvetleri Mahkemesinin bir başkan ve yedek başkana ilâveten Askeri Kurul tarafından atanan b-ir kıdemli yargıç ve iki yargıçtan oluşmasını öngörmekte ise de şimdiye kadar sadece bir kıdemli yargıç ve bir yargıç mevkii doldurulmuş ve bu yeterli görülmüş olacak ki ikinci yargıç mevkiinin doldurulması yönüne gidilmemiştir. Bu durumda diğer ikinci yar-gıç mevkii de doldurulmuş olsa idi Yasanın 12. maddesinin (1). fıkrasına gerek kalmayabilirdi.

Yasanın 12. maddesinin (2). fıkrası Güvenlik Kuvvetleri Yargıtayında görevli Yüksek Mahkeme Yargıçlarından herhangi birinin oturumlara katılamama durumunun ort-aya çıkması halinde veya bu Yargıçlardan herhangi birinin belli bir davaya bakmaktan çekilme isteminde bulunması halinde Yüksek Adliye Kurulunun, Askeri Kurulun istemi üzerine, Yüksek Mahkeme Yargıçları arasından yeteri kadar Yargıcı söz konusu dava ile il-gili olmak üzere Güvenlik Kuvvetleri Yargıtayında görevlendirmesini öngörmektedir. Yasanın 11. maddesi için yukarıda söylenenler bu fıkra için de aynen geçerlidir ve bu fıkranın da, aynı nedenlerle, Anayasaya aykırı bulunmaması gerekir.

Yasanın 13. madde-si:
Bu madde Yargıtay askeri yargıçlarına diğer bir deyimle Güvenlik Kuvvetleri Yargıtayında asaleten görevlendirilecek olan Yüksek Mahkeme Yargıçlarına subaylara verilen kişisel ödeneğin verilmesini öngörmektedir. Görevlerine ek olarak Güvenlik Kuvvetler-i Yargıtayında yapacakları göreve karşılık Yüksek Mahkeme Yargıçlarının belirli ödenek almaları, kanımca, Anayasaya veya herhangi bir maddesine aykırı değildir.

Yasanın 15. maddesi:
Bu madde esas Yasanın Geçici 7. maddesi kuralları uyarınca atanan Güve-nlik Kuvvetleri Yargıtayı üyelerinin yasanın kurallarına göre atanmış sayılmalarını öngörmektedir.

Anayasanın 141. maddesi uyarınca yargıçların atanmaları Yüksek Adliye Kurulu tarafından yapılır. Ancak burada yargıç dendiğinde sivil mahkemelerde görev y-apacak yargıçlar murat edilmektedir. Nitekim Anayasanın 156 (4) ve 157 (2) maddeleri, 1975 KTFD Anayasasının muadil maddelerinde de olduğu gibi, askeri yargı organlarının ve Askeri Yargıtayının kuruluşunun yasa ile düzenlenmesini öngörmektedir. Anayasada a-skeri yargı organlarında ve Yargıtayında görevlendirilecek yargıçların atanmaları ile ilgili direkt bir kural bulunmadığına göre 156(4) ve 157(2) maddelerinde sözü edilen kuruluş kavramı yargıçların atanmalarını da içerir.Bu nedenledir ki 34/1983 sayılı Ya-sa yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bu gibi mahkemelere yargıç atanmaları bu Yasanın kuralları altında yapılmıştır. Anayasaya göre Askeri Mahkeme ve Yargıtayına yargıç atanması yasa ile düzenlendiğine göre ve konu Yasanın 15. maddesi de Askeri Yargıtaya- yargıç atanması ile ilgili yasal bir düzenleme olduğuna göre bu maddenin Anayasaya aykırı olduğu söylenemez.

Sonuç olarak Güvenlik Kuvvetleri Mahkemesi ile Güvenlik Kuvvetleri Yargıtayının Kuruluşu ve Yargılama Usulü (Değişiklik) Yasasının 12. maddesin-in (1). fıkrasının yukarıda belirtildiği şekilde Anayasaya aykırı olduğu diğer konu maddelerinin ise aykırı olmadığı görüşündeyim.

N.Ergin Salâhi: Cumhurbaşkanı tarafından sunulmuş olan konu hakkındaki görüşüm şöyledir:

Yasanın 11. maddesi:
Bu madde-nin (B) fıkrası Yüksek Adliye Kurulunun kısaca Askeri Kurul olarak bilinen Askeri Yargıç ve Savcı Atama ve Disiplin Kurulunun istemi üzerine Güvenlik Kuvvetleri yargıtayına atanacak yargıç sayısının en az iki katı Yüksek Mahkeme Yargıcının aday olarak göst-erilmesini ve bu adaylar arasından yeterli sayıda Yüksek Mahkeme Yargıcının Askeri Kurul tarafından Askeri Yargıtay Üyesi olarak atanmasını öngörmektedir.

İlkin karar verilmesi gereken husus Sivil Yargıda görevli olan Yüksek Mahkeme Üyelerinin Askeri Ya-rgıda görev alıp alamayacakları hususunun Anayasanın ilgili maddelerine aykırı olup olmadığıdır. 1975 Anayasasının V. Kısmı tamamen yargı ile ilgili olup dokuz bölüme bölünmüştür ve 8. bölümde Güvenlik Kuvvetleri ile ilgili yargı ve Güvenlik Kuvvetleri Yar-gıtayı madde 122 ve madde 123'te düzenlenmiştir. Aynı şekilde 1985 Anayasasında yargı ile ilgili kurallar yine V. kısımda yer almakta ve Askeri Yargı ve Askeri Yargıtay ile ilgili kurallar madde 156 ve madde 157'de yer almaktadır. Sivil Yargı ve Askeri Yar-gı 1985 Anayasasının aynı kısmında yer almakla beraber ayrı bölümlerde düzenlenmiş olduğu ve Sivil Yargı ile Askeri Yargı arasında nitelikleri itibarı ile farklılıklar bulunduğunu kabul etmekteyim. Ancak Askeri Yargıtayda, Sivil Yargıdaki asli görevlerine -ek olarak görev alacak olan Yüksek Mahkeme yargıçlarının Askeri Yargıtaydaki görevlerinin yargıçlık görevi olduğu kuşkusuzdur. Bu durumda kendilerine verilen bu görev Anayasanın yargıçlık mesleği ile ilgili 138. maddeye aykırı olduğu söylenemez. Yine Anaya-sanın Askesi Yargı ile ilgili 156(4) ve 157(2) maddelerine bakıldığında gerek ilk kademedeki mahkeme ve gerekse Yargıtayda görev yapan yargıçların bağımsız olup yargıç güvencesi altında bulundukları da sarahatla görülmektedir. Bu durumda Askeri Mahkeme ve -Yargıtayda yapılan görevin Anayasanın yargıçların güvenceleri ile ilgili 137. maddesine de aykırı olduğu söylenemez. 1975 Anayasasının 107. maddesinden farklı olarak 1985 Anayasasının 141. maddesi ve özellikle 141. maddesinin (3). fıkrasının (a) bendinde ş-u ilâveye yer verilmiştir.

"Yargının genel işleyişi, düzenli çalışması, yargıçların
ve Mahkemelere bağlı kamu görevlilerinin görevlerine devamları, işlerin verimli bir biçimde yürütülmesi, yargıçların yetişmeleri ve meslek vakar ve onurunu korumaları- yönünde gerekli önlemleri alır."

Görüleceği gibi 1985 Anayasası yargıçların disiplin işlemlerinden öteye yargının, yargıçların ve mahkemelere bağlı personelin genel denetimini Yüksek Adliye Kuruluna vermiştir.

Yukarıda alıntısı yapılan fıkradaki yarg-ı tabiatıyle Sivil Yargıyı kastettiği açıktır. Durum bu olduğuna göre Sivil Yargı dışında Askeri Yargıda sivil yargıçların görev almasının bu madde ile bağdaşıp bağdaşmadığına karar verilmesi gerekir.

Anayasa ve Anayasa kurallarının memleket koşullarına- göre tefsir edilip yorumlanması yerleşmiş bir hukuk ilkesidir. Anayasa koyucu kanaatımca Sivil Yargı ile Askeri Yargı hususunda ayrı bölümlerde düzenlemeler getirmiş olmasına rağmen Sivil Yargı ile Askeri Yargıyı diğer ülkelerde ve örneğin Anavatanda oldu-ğu gibi tam anlamı ile kesin hatları ile ayırmış değildir. Her iki yargıyı da V.kısmı oluşturan yargı başlığı altında toplamıştır. Ayrıca Askeri İdare Mahkemesi de kurmayarak gerek sivil ve gerekse askeri idare yargı yetkisini Anayasanın 152. maddesi ile m-ünhasıran Yüksek Mahkemeye vermiştir. Buna ilâveten 1975 Anayasası geçirilmezden önce yürürlükte bulunan mevzuat altında sivil yargıçlar Askeri Mahkemede asli görevlerine ek olarak görev yapmakta idiler. 1985 anayasasından önce geçirilen 34/83 sayılı Yasa -ve bunu tadil eden 21/84 sayılı Yasa ile yasaya eklenen Geçici 7. madde de Sivil Yargıda görevli bulunan yargıçların Askeri Yargıtayda görev yapmalarını öngörmekte idi. Yasa koyucu bu bilinç içerisinde Anayasayı geçirmiş ve Askeri Yargıtay ile ilgili düzen-lemeleri de bu hususu dikkate alarak yapmıştır. Yasa koyucunun bu mevcut teamül ve mevzuatı dikkate alarak Askeri Yargıtay ile ilgili 156. ve 157. maddeleri kaleme aldığını göz önünde bulundurduğumuzda asli görevleri Sivil Yargıda olan yargıçların bu görev-lerine ek olarak Askeri Yargıtayda görev almalarının Anayasaya aykırı olduğunun söylenemeyeceği kanaatindeyim. Durum böyle olmakla beraber Anayasanın 141(3)(a) maddesi ile denetimi Yüksek Adliye Kuruluna verilen Sivil Yargıda görevli yargıçların ek bir gör-eve atanmaları ancak asli görevleri olan Sivil Yargının aksamaması ilkesine bağlı olarak Yüksek Adliye Kurulunca yapılması gerekmektedir. Esasen görüş bildirisine konu olan Yasanın 12. maddesinin (1). fıkrası incelendiğinde İlk Mahkemelerde görev yapan ve -Askeri Mahkemede geçici olarak görevlendirilecek olan yargıçların Yüksek Adliye Kurulu tarafından atanmaları öngörülürken Yüksek Mahkeme Yargıcı olup Askeri Yargıtayda yer alacak yargıçların Yüksek Adliye Kurulu yerine başka bir Kurul tarafından atanmaları-nın öngörülmesi Anayasaya aykırı olduğu gibi Yasa bu hususta kendi içinde de çelişki içerisindedir. Ayrıca Yasanın 12(2) fıkrası Yüksek Mahkeme Yargıçlarının belirli bir dava için görevlendiril-melerini de yine Yüksek Adliye Kuruluna bırakmıştır. Bu husus- ise aynı şekilde Yasanın kendi içinde mevcut bir çelişkisidir. Bu hususlar dikkate alındığında bu maddenin Askeri Yargıtayda ek görev alacak Yüksek Mahkeme Yargıçlarının Yüksek Adliye Kurulu yerine başka bir Kurul tarafından atanmaları kanaatımca Anayasan-ın 141(3)(a) maddesi ile (4). Maddesine aykırıdır ve bu hususun yeniden düzenlenmesi gerektiği kanaatındayım.

Yasanın 12. maddesi:

12. maddenin (1). fıkrası Güvenlik Kuvvetleri Yargıtayının bir davayı yeniden görüşmek üzere Güvenlik Kuvvetleri Mahkeme-sine iade ettiği takdirde veya Güvenlik Kuvvetleri Mahkemesi Yargıçlarından herhangi birinin belirli bir davaya bakmaktan çekilme isteminde bulunması halinde Yüksek Adliye Kurulunun, Askeri Kurulun istemi üzerine, kaza mahkemesi yargıçları arasından yeteri- kadar yargıcı söz konusu dava ile ilgili olmak üzere Güvenlik Kuvvetleri Mahkemesinde görevlendirilmesini öngörmektedir. Kanaatimce Yasanın bu madde ve fıkrası yukarıda Yasanın 11. maddesi için söylenenler ışığında Anayasaya aykırı değildir. Ancak bu yarg-ıçların asli görevleri olan Sivil Yargının düzenli çalışması ve işlerin aksamaması ilkesine bağlı olarak düzenlenmesi gerektiğin de değinmek yerinde olur.

Yasanın 12. maddesinin (2). fıkrası Güvenlik Kuvvetleri Yargıtayında görevli Yüksek Mahkeme Yargıç-larından herhangi birisinin oturumlara katılmama durumunun ortaya çıkması halinde veya herhangi birisinin belirli bir davaya bakmaktan çekilme isteminde bulunması halinde Yüksek Adliye Kurulu, Askeri Kurulun istemi üzerine, Yüksek Mahkeme Yargıçları arasın-dan yeteri kadar Yargıcı söz konusu dava ile ilgili olmak üzere Güvenlik Kuvvetleri Yargıtayında görevlendirilmesini öngörmektedir. Yasanın 12(1) maddesi için serdedilen görüşler bu fıkra için de geçerlidir ve Anayasaya aykırı olmadığı görüşündeyim.

Yasa-nın 13. maddesi:

Bu madde Güvenlik Kuvvetleri Yargıtayında asaleten belirli bir süre görev alacak Yüksek Mahkeme Yargıçlarına, subaylara verilen kişisel ödeneğin verilmesini öngörmektedir. Asli görevlerine ek olarak Güvenlik Kuvvetleri Yargıtayında yapac-akları göreve karşılık Yüksek Mahkeme Yargıçlarının belirli bir miktar ödenek almaları, kanaatımca, bu görevi yapmaları Anayasaya aykırı olmadığı cihetle yapmış oldukları ek göreve karşılık bir miktar ödenek almaları da Anayasa veya herhangi bir maddesine -aykırı değildir.

Yargıtay da görev alacak yargıçlara bir miktar ödeneğin verilmesinin ilk nazarda Anayasanın herhangi bir kuralın aykırı olmadığı görüşünde olmama rağmen, bu ödeneğin ne miktarda olduğu, hangi kalemlerden ödendiği, görüş bildirisine konu- olan Yasada görülmediği ve mahkemede de konu edilip üzerinde durulmadığı cihetle bu ödeneğin diğer yargıçların maaş dengesini ne denli etkileyebileceğini tezekkür etmediğim gibi bu durumun Anayasanın eşitlik ilkesi ile sair kurallarına aykırı olup olmadığ-ını da layıkı ile değerlendirmiş değilim. Keza aynı nedenler ile sadece, belirli bir dava için görevlendirilecek yargıçlara da bir miktar ödeneğin ödenmemesinin ayrıcalık yaratacak düzeyde olup olmadığını da tezekkür etmiş değilim.

Yasanın 15. maddesi:
-Bu madde Yasanın Geçici 7. maddesi kuralları uyarınca atanacak olan Güvenlik Kuvvetleri Yargıtayı üyelerinin Yasanın kurallarına göre atanmış sayılmalarını öngörmektedir. Bu atama Yüksek Adliye Kurulu tarafından yapılmadığına göre Anayasanın 141. maddesin-e aykırı olduğu gibi mevcut tayinleri uzatmak veya bunlara kural koymak sureti ile Yasama Yargıya müdahale etmiş durumdadır. Bu durum ise kanaatımca yargının bağımsızlığı ile ilgili Anayasanın 6. maddesine de aykırıdır.

Niyazi F. Korkut: K.K.T.C Cumhurb-aşkanı adına K.K.T.C Başsavcısı bu Görüş Bildirisi ile dört ayrı hususta Mahkemeden görüş istemektedir.

Görüş istenen sorular şunlardır: -
Yüksek Adliye Kurulunun Güvenlik Kuvvetleri Mahkemesi ve Yargıtayına geçici görevlendirme veya hale göre aday öne-rme yetkisi Anayasanın özellikle 141. maddesine uygun mu?
Yukarıda belirtilen Anayasal kural ve ilkeler dikkate alındığında, Yüksek Mahkeme veya kaza mahkemesi yargıçlarının Güvenlik Kuvvetleri Yargıtayı veya mahkemesinde görev almaları Anayasaya uygun mu?-
Yargıçların, esas görevleri dışında Askeri Mahkeme veya Askeri Yargıtayda yaptıkları görevler için ödenek veya tahsisat almaları Anayasaya uygun olur mu?
Yasanın Geçici 8. madde kuralları dikkate alındığında, Yüksek Mahkeme Yargıçlarının yasa gücüyle Ask-eri Yargıtay'da görevlendirilmeleri Anayasaya uygun mu?

Başsavcının Mahkemede ileri sürdüğü savlarda belirtildiği gibi Anayasa sivil ve askeri yargıyı birbirinden ayırmıştır. Anayasanın 143-155. maddelerinde öngörülen yargı Yüksek Mahkeme düzeninde görev -yapan Yüksek Mahkeme ile alt mahkemelerdir. Bu mahkemeler ile ilgili atamalar Anayasanın 141. maddesi altında oluşturulan Yüksek Adliye Kurulu tarafından yapılmaktadır. Anayasanın 156 ve 157. maddeleri altında ise Askeri Mahkemelerin, sivil mahkemelerden a-yrı olarak, oluşturulması öngörülmüştür. Ayrıca Anayasa ve yasalar Askeri Mahkeme ile Yargıtayına atama yapmayı da ayrı bir kurula vermiştir.
Sivil yargı ile ilgili hususlarda görev yapmak
üzere oluşturulan Yüksek Adliye Kurulu'nun Güvenlik
- Kuvvetleri Mahkemesi ve Yargıtayına geçici
görevlendirme ya da aday önerme yetkisi verilmesi
Anayasanın 141. maddesine uygun değildir.

Anayasanın 138 (3) maddesi yargıçların yasada belirtilenlerden başka genel ve özel hiçbir görev almamala-rına, resmi görevleri dışında hiçbir iş yapmamalarına ilişkin kurallar içermektedir. Bu maddede sözü edilen "yasada belirtilen" söz dizisi herhangi bir yasa ile verilebilecek bir görev anlamında değildir. Bu söz dizisine ancak Mahkemeler Yasası altındaki y-argısal görevleri anlamını vermek gerekir. Bu anlamı verdikten sonra da bu görevlerin askeri yargıyı içermediği açıktır.
Anayasanın mevcut düzenden farklı bir düzenleme getirmediği ve teamül varsa ve bu teamül uzun bir süre devam etmişse Anayasanın bu uyg-ulamanın geçerli ve meşru olduğunu kabul etmiş sayılabileceği söylenebilir. Ancak önümüzdeki meselede Anayasanın yürürlüğe girdiği tarihte var olan uygulama ilgili yasanın geçici maddesi altında tamamen geçici bir uygulama olup bir teamülden söz etmek olas-ı değildir.

Anayasa, devlet organları arasında yetki uyuşmazlığı hakkında karar verme yetkisini 145. maddesi ile Anayasa Mahkemesi olarak görev yapan Yüksek Mahkemeye vermiştir. Bu mahkemede görev yapan yargıçların Güvenlik Kuvvetleri Mahkemesi Yargıtayı-nda da görev yapmaları halinde bu organı ilgilendiren bir yetki uyuşmazlığı durumunda böyle bir organda bir Yüksek Mahkeme Yargıcının da görev almış olması, hukuksal görünüş bakımından, sakıncalıdır. Böyle bir durumda Anayasa Mahkemesinin bağımsız görüş bi-ldirmesi zedelenmiş olur.

Anayasa yönetim hukuku sahasında yargı denetimini de, 152. madde altında, Yüksek İdare mahkemesi olarak görev yapan Yüksek Mahkemeye vermiştir. Bu sıfatı taşıyan bir Yüksek Mahkeme Yargıcının, aynı zamanda Güvenlik Kuvvetleri Ya-rgıtayında da görev alması sakıncalıdır.

Yukarıda belirtilen kural ve ilkeler ışığında bir Yüksek Mahkeme Yargıcının aynı zamanda Güvenlik Kuvvetleri Yargıtayında da görev yapması olanaksızdır.

Yasanın 13. maddesi ile esas yasaya getirilen değişiklik s-onucu Güvenlik Kuvvetleri Mahkemesi ile Yargıtayında görevlendirilecek yargıçlara bir ödenek verilmesi öngörülmüştür.
Sivil mahkemelerde görevli olan yargıçların yargıçlık maaşlarına ilâveten başka bir organdan ödenek almaları, onları bir yerde böyle- bir organa mali yönden bağımlı kılar. Bu da ilke olarak, yargı bağımsızlığına gölge düşürür ve bu nedenle Anayasanın 136. maddesine aykırıdır.
Yasanın 15. maddesi ile esas yasanın geçici 7. maddesine getirilen değişikliğe gelince: maddenin içeriğinden de- görülebileceği gibi geçici 7. madde altında atanan Güvenlik Kuvvetleri Yargıtayı üyelerinin bu yasa kurallarına göre atanmış sayılacakları öngörülmüştür.
Yasa koyucu halen Güvenlik Kuvvetleri Yargıtayında fiilen görev yapanları kendisi görevlen-direrek bu hususta Anayasanın öngördüğü yetkili kurulu bir tarafa itmiştir. Bu madde ile yapılan Anayasanın yetkiler ayırım ilkesine terstir ve bu nedenle Anayasanın 6. maddesine aykırıdır.

Celâl Karabacak : Sayın Yargıç N.Ergin Salâhi'nin görüşlerine ka-tılırım.

Taner Erginel : Sayın Yargıç N.Ergin Salâhi'nin görüşleriyle hemfikirim.

SONUÇ : Yüksek Mahkeme, Güvenlik Kuvvetleri Yargıtayının Kuruluşu ve Yargılama Usulü (Değişiklik) Yasasının:

11. maddesinin Anayasanın 141. maddesinin (3)(a) ve (4). fı-kralarına aykırı olduğu görüşüne Yargıç Niyazi F. Korkut'un değişik gerekçesi ve Başkanın karşıoyu ve oyçokluğu ile;
12. maddesinin (1). fıkrasının Anayasaya aykırı olmadığı görüşüne Başkan ve Yargıç Niyazi F. Korkut'un karşıoyları ve oyçokluğu ile;
12. -maddesinin (2). fıkrasının Anayasaya aykırı olmadığı görüşüne Başkanın değişik gerekçesi ve Yargıç Niyazi F. Korkut'un karşıoyu ve oyçokluğu ile;
13. maddesinin Anayasaya aykırı olmadığı görüşüne Başkanın değişik gerekçesi ve Yargıç Niyazi F. Korkut'un ka-rşıoyu ve oyçokluğu ile;
15. maddesinin Anayasanın 6. ve 141. maddelerine aykırı olduğu görüşüne Yargıç Niyazi F. Korkut'un sadece 6. maddesine aykırı olduğu hususundaki değişik gerekçesi ve Başkanın karşıoyu ve oyçokluğu ile -

vardığını bildirir.



- (Şakir Sıdkı İlkay) (N.Ergin Salâhi)
Başkan Başkan




(Niyazi F. Korkut) (Celâl Karabacak) (Taner Erginel)
Yargıç Yargıç Yargıç


22 Ekim 1987


Full & Egal Universal Law Academy