Anayasa Mahkemesi Numara 16/1985 Dava No 3/1986 Karar Tarihi 18.02.1986
Numara: 16/1985
Dava No: 3/1986
Taraflar: Erdoğan Erdem ile Güve. Kuv. Kom.
Konu: 15/85 sayılı Mücahitlik Hizmetini Belgelendirme Yasasının 3, 4 ve 5. maddelerinin Anayasaya aykırılığı
Mahkeme: A/M
Karar Tarihi: 18.02.1986

-D. 3/86 Anayasa Mahkemesi 16/85
Anayasa Mahkemesi olarak oturum yapan
Yüksek Mahkeme Huzurunda.
Mahkeme Heyeti: Şakir Sıdkı İlkay, Başkan, Salih S. Dayıoğlu, N.Ergin Salâhi, Niyazi F. Korkut, Aziz Altay.
Anayasanın 152.maddesi hakkında.

Aske-ri Mahkeme tarafından 1/85 sayılı İstidada (Müstedi: Erdoğan Erdem, Lefkoşa ile Müstedaaleyh: Güvenlik Kuvvetleri Komutanlığı arasında), sunulan konu.

Müstedi namına: Abdurrahman Şeref.
Müstedaaleyh namına: Erdem Algun.
Amicus Curiae olarak Başsavcılık na-mına: Yaşar Boran.

-----------

K A R A R
KONU:
15/85 sayılı Mücahitlik Hizmetini Belgelendirme Yasasının 3, 4 ve 5. maddelerinin Anayasanın 136, 137, 138, 152, 156 ve 157. maddelerine aykırı olup olmadığı.

I. OLAY:
Müstedi, Güvenlik Kuvvetleri Mahkeme-sine yaptığı bir istida ile 7.5.1964'ten 31.8.1965'e kadar Mağusa Sancağı Cambulat Radyosu Haber Merkezinde yaptığı ve Güvenlik Kuvvetleri Komutanlığında kaydına rastlanmayan mücahitlik hizmetlerinin belgelendirilmesini istedi.

İstida Mahkeme huzuruna ge-ldiğinde müstedaaleyh, istidanın üzerine dayandırıldığı 15/85 sayılı Mücahitlik Hizmetini Belgelendirme Yasasının 3, 4 ve 5. maddelerinin Anayasanın 136, 137, 138, 152, 156 ve 157. maddelerine aykırı olduğunu ileri sürdü. Güvenlik Kuvvetleri Mahkemesi de -ileri sürülen aykırılık konusunun taraflar arasındaki ihtilâfı karara bağlamada etkili olabileceği kanaatına vardı ve konuyu, karara bağlanmak üzere, Yüksek Mahkemeye, Anayasa Mahkemesi olarak, sundu. Mahkeme ayrıca Anayasa Mahkemesinin kararına dek istid-anın duruşmasını durdurdu.

II. İDDİANIN GEREKÇESİ:
Müstedaaleyhin iddiasının gerekçesi özetle şöyledir:
Anayasanın 156. maddesinin 1, 2 ve 3. fıkraları Askeri Mahkemelerin görevlerini belirtmektedir. Bu fıkralardan bu mahkemelerin ceza mahkemeleri olduğ-u görülmektedir. 15/85 sayılı Yasanın 3, 4 ve 5. maddeleri ise bu mahkemelere hukuk mahkemelerinin yapmakla görevli olduğu işleri yüklemiştir. Bu nedenle konu Yasa kuralları Anayasanın 156. maddesinin sözü edilen fıkralarına aykırıdır.

Anayasanın 156. -maddesinin (4). fıkrası askeri mahkemelerin bağımsızlığını ilgilendirir ve Anayasanın 136, 137 ve 138. maddelerine tekabül eder. Konu Yasa kuralları mahkemelerin bağımsızlığını zedelemektedir ve bu nedenle Anayasanın 156(4), 136, 137 ve 138. maddelerine t-ers düşmektedir.

Konu Yasa kuralları altında verilecek bir mahkeme kararını beğenmeyen tarafın askeri yargıtaya gitmesi gerekir. Halbuki idari yargı yetkisi münhasıran Yüksek İdare Mahkemesine aittir. Bu nedenle konu Yasa kuralları Anayasanın 152. ve -157. maddesine de aykırıdır.

Müstedinin iddiasının gerekçesi özetle şöyledir:
Yasanın öngördüğü bir tespit işlemidir. Yasanın 3.maddesi, mücahitlik hizmetini belgelendirmek için, Askeri Mahkemeye müracaat hakkını verir. Bu hak Anayasanın 17(2) madd-esi ile korunmaktadır.

Anayasanın 156. maddesinde belirlenen suçlara Askeri Mahkemelerin bakmasının öngörülmüş olması bu mahkemelerin başka iş yapamayacakları anlamına gelemez.

Yasanın 4 ve 5. maddeleri usule mütealliktir ve Anayasanın 156. maddesinin -(4). fıkrasına uygundur.

Mahkemelerin bağımsızlığı ve yargıç güvencesi zedelenmemiştir, Yasa bunları ihlâl etmemektedir.

3. Amicus curiae olarak Başsavcılık namına Kıdemli Savcının görüşlerinin özeti şöyledir:
Askeri Mahkeme 1979 Mücahitlik (Hizmet Be-lgelendirme) Tüzüğü ile ne yapmakta idi ise şimdi Yasa altında da aynısını yapmaktadır. Yasa, 3, 4, 5 ve 6. maddeler bakımından fark getirmiş değildir. Yasanın ilgili kuralları ile tüzüğün ilgili kuralları arasındaki fark esasta değil teferruattadır. As-keri Mahkemeye Tüzük ile yüklenen idari görev idi ise Yasa ile yüklenen de idari görevdir. Askeri Mahkemeye yasa ile hukuk yetkisi verilmiş değildir; verilen idari bir yetki de görevdir. Askeri Makemenin kullanmakta olduğu idari yargı değil idari yetkid-ir ve mahkeme idari bir organ olarak görev yapmaktadır. Mahkemenin bağımsızlığı da yargıç güvencesi de zedelenmemiştir.

Yasanın ilgili maddeleri Anayasaya aykırı değildir.

III. İLGİLİ YASA METİNLERİ:
15/85 sayılı Mücahitlik Hizmetini Belgelendirme Yas-ası:
-"3. 21 Aralık 1963 tarihi ile 30 Kasım 1976 tarihi arasında mücahitlik hizmeti yapan ve bu hizmetlerinin tamamını veya herhangi bir kısmını Güvenlik Kuvvetleri Komutanlığınca verilen bir belge ile ispat edemeyenler, bu Yasa kuralları uyarınca Güvenlik -Kuvvetleri Mahkemesi'ne başvurma hakkına sahiptirler.
-Ancak, daha önce yapılan tüzüklere uygun olarak, böyle bir başvurusu esas bakımından karara bağlanmış olan kişiler bu haktan yararlanamazlar.

4. Başvuru, Güvenlik Kuvvetleri Mahkemesi Mukayyitliğine, yeminli bir belge ile desteklenecek, ihbarlı i-stida dosyalamak suretiyle yapılır. İstidada Güvenlik Kuvvetleri Komutanlığı taraf olarak gösterilir.
Başvuru istidalarının dosyalanma, takip ve neticelendirilmesinde Hukuk Muhakemeleri Usul Tüzüğü'nün ilgili kuralları uygulanır.

5. Duruşmada Mahke-menin takdirine göre ve olanaklar ölçüsünde bir hukuk davasında takip olunan şahadete ilişkin kurallar uygulanır."


IV. İLGİLİ ANAYASA METİNLERİ:
-"Madde 136.
-(1)Yargıçlar, görevlerinde bağımsızdırlar. Anayasaya, yasaya ve hukuka uygun olarak vicdani kanaatlarına göre hüküm verirler.(2)Hiçbir organ, makam, merci veya kişi yargı yetkisinin kullanılmasında, mahkemelere ve yargıçlara emir ve talimat veremez;- genelge gönderemez; tavsiye ve telkinde bulunamaz.(3)Görülmekte olan bir dava hakkında, Cumhuriyet Meclisinde yargı yetkisinin kullanılması ile ilgili soru sorulamaz; görüşme yapılamaz veya herhangi bir demeçte bulunulamaz. Yasama ve Yürütme orga-nları ile Devlet Yönetimi makamları, mahkeme kararlarına uymak zorundadır. Bu organ ve makamlar, mahkeme kararlarını hiçbir surette değiştiremez ve bunların yerine getirilmesini geciktiremez.
Madde 137.
(1)Yargıçlar görevlerinden uzaklaştırılamaz;- kendileri istemedikçe, Anayasada gösterilen yaştan önce emekliye çıkarılamaz; bir mahkemenin veya kadronun kaldırılması yolu ile de olsa, kazanılmış haklardan yoksun bırakılamaz.(2)Meslekten çıkarılmayı gerektiren bir suçtan dolayı hüküm giymiş olanl-arla, görevlerini sağlık bakımından yerine getiremeyeceği kesin olarak anlaşılanlar, meslekleri ile bağdaşmayan işler yapanlar ve meslekte kalmaları caiz olmadığına karar verilenler hakkında, yasa ile konan istisnalar saklıdır. (3)Yargıçl-ar aleyhinde, yargısal görevleri sırasında ve yargısal işlemleri ile ilgili olarak söyledikleri söz ve eylemlerden dolayı, kovuşturmada bulunulamaz.

Madde 138.
(1)Yargıçların nitelikleri, atanmaları, hakları ve ödevleri, aylık ve ödenekleri, meslekt-e ilerlemeleri, görevlerinin veya görev yerlerinin geçici veya sürekli olarak değiştirilmesi, haklarında disiplin kovuşturması açılması ve disiplin cezası verilmesi, görevleri ile ilgili suçlardan dolayı soruşturma yapılmasına ve yargılanmasına karar veril-mesi, meslekten çıkarılmayı gerektiren suçluluk veya yetersizlik halleri ve diğer özlük işleri, mahkemelerin bağımsızlığı ilkesine göre yasa ile düzenlenir.(2)Yüksek Mahkeme Başkanı ve yargıçları altmış beş yaşını diğer yargıçlar altmış yaşını bitirince-ye kadar görev yaparlar.(3)Yargıçlar, yasada belirtilenlerden başka genel ve özel hiçbir görev alamaz; resmi görevleri dışında hiçbir iş yapamaz; Devlet veya kamu kuruluşlarının herhangi bir yüklenme işini doğrudan doğruya veya dolaylı olarak kabul ed-emezler.
Madde 152.
-(1)Yüksek İdare Mahkemesi, yürütsel veya yönetsel bir yetki kullanan herhangi bir organ, makam veya kişinin bir kararının, işleminin veya ihmalinin, bu Anayasanın veya herhangi bir yasanın veya bunlara uygun olarak çıkarılan mevzuatın kurallarına aykırı o-lduğu veya bunların sözkonusu organ veya makam veya kişiye verilen yetkiyi aşmak veya kötüye kullanmak suretiyle yapıldığı şikâyeti ile kendisine yapılan başvuru hakkında, kesin karar vermek münhasır yargı yetkisine sahiptir.(2)Böyle bir başvuru, sahip -olduğu meşru bir menfaatı, bu gibi karar veya işlem veya ihmal yüzünden olumsuz yönde ve doğrudan doğruya etkilenen kişi tarafından yapılabilir.(3)Söz konusu başvuru, karar veya işlemin yayınlanması tarihinden veya yayınlanmadığı takdirde veya bir ihmal- halinde, başvuran kişinin bunu öğrendiği tarihten başlayarak yetmiş beş gün içinde yapılır.(4)Böyle bir başvuru üzerine Yüksek İdare Mahkemesi, kararında:(a)Sözkonusu karar veya işlem veya ihmali, tamamen veya kısmen onaylayabilir; veya-(b)Sözkonusu karar veya işlemin, tamamen veya kısmen, hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğurmayacağına karar verebilir; veya(c)Sözkonusu ihmalin, tamamen veya kısmen yapılmaması gerektiğine ve yapılması i-hmal olunan eylem veya işlemin yapılması gerektiğine karar verebilir.(5)Bu maddenin (4). fıkrası gereğince verilen herhangi bir karar, Devlet içerisindeki bütün mahkemeleri ve bütün organları veya makamları bağlar. Karar, ilgili organ veya makam veya -kişi tarafından uygulanır ve ona göre hareket edilir.(6)Bu maddenin (4). fıkrası gereğince hükümsüz kılınan herhangi bir karar veya işlemin veya yapılmaması gerektiğine karar verilen herhangi bir ihmalin, kendisine zarar verdiği herhangi bir kişi, ilgil-i organ, makam veya kişi tarafından, istemi kendisini tatmin eder şekilde yerine getirilmediği takdirde, zararların tazmini veya kendisine başka bir tazminat verilmesi için dava açmak ve mahkeme tarafından saptanacak tam ve muhik bir tazminat almak ve sözk-onusu mahkemenin vermeye yetkili olduğu diğer tam ve muhik bir tazminat almak hakkına sahiptir.-
Madde 156.
-(1)Askeri yargı, askeri mahkemeler ve disiplin mahkemeleri tarafından yürütülür.(2)Askeri mahkemeler, Silâhlı Kuvvetlerde görevli olmayan kişilerin özel yasada belirtilen askeri suçları ile yasada gösterilen görevlerini yaptıkları sırada veya yasada g-österilen Silâhlı Kuvvetlere ait yerlerde Silâhlı Kuvvetlerdeki görevlilere karşı işledikleri suçlara bakmakla görevlidir.(3)Askeri mahkemelerin, savaş veya sıkıyönetim hallerinde veya olağanüstü durumda, hangi suçlar ve hangi kişiler bakımından yetkili- olduğu yasa ile düzenlenir.(4)Askeri yargı organlarının kuruluşu, işleyişi, yargılama usulleri Silâhlı Kuvvetlere bağlı yargıçların özlük işleri, askeri mahkemelerde savcılık görevlerini yapanlarla ilgili kurallar, mahkemelerin bağımsızlığı, yargıçları-n güvenceleri ve Silâhlı Kuvvetlerdeki hizmetlerin gereklerine göre yasa ile düzenlenir. -







Madde 157.
-(1)Askeri Yargıtay, askeri mahkemelerce verilen karar ve hükümlerin son inceleme merciidir.(2)Askeri yargıtayın kuruluşu, işleyişi, yargılama usulleri ve üyeleri hakkındaki disiplin ve özlük işleri, mahkemelerin bağımsızlığı, yargıçların güvenceleri ve- Silâhlı Kuvvetlerdeki hizmetlerin gereklerin göre yasa ile düzenlenir.-

V. İNCELEME:
Konu, ileri sürülen iddia ve görüşler ve ilgili Yasa ve Anayasa metinleri ışığında incelenerek gereği görüşülüp düşünüldü.

Anaysanın 156.maddesi Askeri Yargı ile ilgilidir. Bu maddenin 1.fıkrası askeri yargının askeri mahkemeler ve disip-lin mahkemeleri tarafından yürütüleceğini, 2.fıkrası Silâhlı Kuvvetlerde görevli olmayan kişilerin özel yasada belirtilen askeri suçları ile yasada gösterilen görevlerini yaptıkları sırada veya yasada gösterilen Silâhlı Kuvvetlere ait yerlere Silâhlı Kuvve-tlerdeki görevlilere karşı işledikleri suçlara bakmakla görevli olduklarını, 3.fıkrası askeri mahkemelerin savaş ve sıkıyönetim hallerinde hangi suçlar ve kişiler bakımından yetkili olduğunun yasa ile düzenlenmesini ve 4.fıkrası ile askeri yargı organları -kuruluş işleyişi v.s. hususlarını düzenlemektedir.

Yukarıdaki izahattan da görülebileceği gibi askeri mahkeme ve disiplin mahkemelerinin esas gayesi askeri yargıyı uygulamaktır. Askeri yargı deyiminin ise askere ilişkin ve orduda egemen olması gerekir s-ükûnet ve disiplini kuracak ve koruyacak mevzuattan başka birşey olamaz. Diğer bir deyişle orduda disiplinin korunmasına yönelik ve suç ile ceza ihdas eden yasaların uygulanması askeri mahkeme ile disiplin mahkemelerine aittir. Nitekim "Askeri Mahkeme" T-ürk Hukuk Lûgatı, Maarif Matbaası 1944 yılı baskısında şu şekilde tarif edilmektedir:


"Askeri Mahkemeler - . . . . . . . (İng. Militarya Court, Court Martial) Askeri Kazaya tâbi ceza işlerine bakmak ve bunlar hakkında hüküm vermek üzere orduda -muhtelif mertebelerde kurulmuş mahkemelerdir . . . . ."

Bu durumda Askeri Mahkemeler ile disiplin mahkemeleri yetki itibarıyle askeri ceza yasasını ve disipline ilişkin sair askeri mevzuatı uygulamakla sınırlıdırlar. Ancak Anayasa bu genel kaideye Anay-asanın 156. maddesinin 2 ve 3. fıkrasıyle istisna getirmiş bulunmaktadır. Mamafih, gerek 2. ve gerekse 3. fıkralar da dikkatle incelenecek olunursa bunların "suç"lardan bahsettiği ve dolayısıyle yetkilerinin bu fıkralar altında dahi "suç" ihdas eden yasa-ları uygulamakla sınırlı olduğu görülecektir. Havale konusu yasanın suç ve ceza ihdas etmediği açıktır. Daha önce de değinildiği gibi suç ve ceza ihdas etmediğine, askeri disiplini korumaya yönelik olmadığına ve binaenaleyh askeri yargı deyimi içinde müt-alâa edilemeyeceğine göre bunun askeri mahkeme tarafından uygulanma alanına konulmasına olanak yoktur. Buna olanak veren havale konusu Yasanın 3, 4 ve 5. maddeleri ise Anayasanın 156. maddesinin 1. ve 2. fıkralarına aykırıdır. Başkan ve Yargıç Aziz Altay- bu görüşe katılmamaktadır.

Anayasa Mahkemesi A.M. 26/80'de 1979 Mücahitlik (Hizmet Belgelendirme) Tüzüğünün 4, 5, 6, 7, 8, 9 ve 10. maddelerinin Askeri Mahkemeye idari yetki verdiği oranda Anayasaya aykırı olup olmadığı konu edilmişti. Anayasa Mahkemes-i de sözü edilen Tüzüğün ve bilhassa, yapılacak müracaatların incelenmesinin bir soruşturma niteliğinde olduğunu öngören 8. madde, Askeri Mahkemenin bulgularının adli karar veya hüküm niteliğinde olmadığını açık bir şekilde belirleyen 1.madde hükümleri ışı-ğında Askeri Mahkemenin bir mahkeme olarak değil de tüzük amaçları bakımından idari bir organ olarak görev yaptığı sonucuna varmıştı. Mahkeme huzurundaki havalede konu edilen 15/85 sayılı Yasanın 3, 4 ve 5. maddelerinin


1979 Mücahitlik (Hizmet Belgelen-dirme) Tüzüğü ile kıyas kabul edecek bir benzerliği yoktur. Bu bakımdan AM. 26/80'de Mahkemenin kararında söylenenler işbu havaleye herhangi bir şekilde teşmil edilemez.

Anayasanın 156. maddesinin 3. fıkrası askeri mahkemenin savaş ve sıkıyönetim hal-lerinde yetkileri, 4. fıkrası askeri yargı organlarının kuruluşu v.s. ile ilgili olup havale konusu yasa maddelerinin bunlarla bir ilişkisi görülmemiştir. Keza bu maddelerin Mahkemelerin bağımsızlığını öngören Anayasanın 136. maddesi, Yargıçların güvencel-erini düzenleyen 137. maddesi, yargıçlık mesleği ile ilgili olan 138. maddesi ve Askeri Yargıtay ile ilgili olan 157. maddesi ile bir ilişkisi görülmemiştir. Bu nedenlerle havale konusu yasa maddelerinin Anayasanın 136, 137, 138 ve 156(3), 156(4) ve 157. -maddelerine aykırı olduğu söylenemez. Başkan ve Yargıç Aziz Altay bu görüşe değişik gerekçelerle katılmaktadır. Yargıç N. Ergin Salâhi ise Yasanın konu maddelerinin Anayasanın 136, 137, 138 ve 156(4) maddelerine aykırı olup olmadığı hususunu bu havalede -karara bağlamağı uygun görmemiştir.

Havale konusu maddeler Anayasanın 156.maddesinin 1.ve 2.fıkralarına aykırı bulunduktan sonra bunların ek olarak Anayasanın 152.maddesine de aykırı olup olmadığının incelenmesine gerek duyulmamıştır. Başkan ve Yargıç A-ziz Altay bu görüşe katılmamaktadır.

SONUÇ:
15/85 sayılı Mücahitlik Hizmetini Belgelendirme Yasası'nın 3, 4 ve 5.maddelerinin:
(1)Anayasanın 156.maddesinin (1) ve (2).fıkralarına aykırı olduğuna Başkan ve Yargıç Aziz Altay'ın karşıoyları ve oyçoklu-ğu ile;

Anayasanın 136, 137, 138 ve 156(4) maddelerine aykırı olmadığına Başkan ve Yargıç Aziz Altay'ın değişik gerekçeleri ve oyçokluğu ile (Yargıç N. Ergin Salâhi bu hususu karara bağlamağı uygun görmemiştir);
Anayasanın 156(3) ve 157. maddelerine ay-kırı olmadığına Başkan ve Yargıç Aziz Altay'ın değişik gerekçeleri ve oybirliği ile; ve
Anayasanın 152.maddesine aykırı olup olmadığının incelenmesinin gerekmediğine Başkan ve Yargıç Aziz Altay'ın karşıoyları ve oyçokluğu ile -
karar verilir.




(Ş-akir Sıdkı İlkay)(Salih S. Dayıoğlu)
BaşkanYargıç




(N. Ergin Salâhi)(Niyazi F. Korkut) (Aziz Altay)
Yargıç Yargıç Yargıç

18 Şubat 1986


KARŞIOY YAZISI

15/85 sayılı Mücahitlik Hizmetini Belgelendirme Yasasının 3, 4 ve 5-.maddeleri mücahitlik hizmeti yapan ve Güvenlik Kuvvetleri Komutanlığında hizmetlerine ilişkin kayda rastlanmayan kişilere, Güvenlik Kuvvetleri Mahkemesine başvuru hizmetlerini tevsik ve belgelendirme imkanı vermektedir. Böyle bir başvuru üzerine Güvenlik- Kuvvetleri Mahkemesinin esas itibarı ile yaptığı bir
tespit işlemidir. Bu meselede tezekkür edilmesi gereken ilk husus mahkemeye, yapılan bir başvuru üzerine, yargısal olarak böyle bir tespit işlemi yapıp karar verme yetkisi veren sözü edilen yasa kural-larının Anayasanın 156. maddesine aykırı olup olmadığıdır.

Anayasanın 156. maddesinin (1). fıkrası askeri yargının askeri mahkemeler tarafından yürütülmesini, (2). fıkrası bu mahkemelerin fıkrada belirlenen ve asker olmayan kişilerin işledikleri bazı suç-lara bakmakla görevli olduklarını hükme bağlamaktadır. Maddenin (3). fıkrası ise bu mahkemelerin sıkıyönetim hallerinde veya olağanüstü durumda, hangi suçlar veya hangi kişiler bakımından yetkili olacağını, (4). fıkrası da diğer hususlar yanında askeri ma-hkemelerin bağımsızlığının ve yargıçların güvencelerinin yasa ile düzenlenmesini öngörmektedir.

Görüleceği gibi 156. maddede askeri mahkemelerin yetki sahası tam ve kesin olarak belirlenmiş değildir. Bu maddenin içerdiği kurallar 1975 Anayasasının 122. -maddesinin içerdiği kurallar ile esas itibarı ile aynıdır. İki madde arasındaki tek fark sadece (1). fıkradadır. 1975 KTFD Anayasasında, 122. maddenin (1). fıkrasında, "Güvenlik Kuvvetleri ile ilgili yargı"dan, 1985 Anayasanın 156. maddesinin (1). fıkras-ında ise "Askeri Yargı"dan söz edilmektedir. Kuşkusuz Güvenlik Kuvvetleri ile ilgili yargı da askeri yargıdır.

1975 Anayasanın yürürlükte olduğu Federe Devlet devrinde de askeri mahkeme sözü edilen tespit işlemlerini yine yapmakta idi. O devrede askeri- mahkeme bu gibi işlemleri ilkin 1977 Mücahitlik (Hizmet Belgelendirme) Tüzüğü ve sonra da 1979 Mücahitlik (Hizmet Belgelendirme) Tüzüğü altında yapmakta idi. Bu tüzükler, duruşma sonucu mahkemenin bulgularının adlî karar veya hüküm niteliğinde olmayacağı-na dair kural içermekte idiler. Bu tüzüklerin mahkemeye yetki veren ilgili maddelerinin 1975 Anayasasının 118. ve 122. maddelerine aykırı olmadığına AM. 26/80'de oybirliği ile karar verildi. AM. 26/80'de çoğunluk, mahkemenin kullandığı yetkinin idari bir- yetki olduğu ve mahkemenin verdiği karar veya yaptığı işlemin de idari bir karar veya işlem olduğu kararına vardı; azınlık ise ilgili tüzükte mahkemenin bulgularının adli karar veya hüküm niteliğinde olmayacağından bahsedilmekte ise de yapılan işlemn asl-ında bir yargı işlemi ve bunun sonunda verilen kararın da bir yargı kararı olduğu kanısına vardı. Yapılan işlemin ve verilen kararın niteliği ne olursa olsun gerçek şudur ki askeri mahkemeler 1985 Anayasasından önce de mücahitlik işlemlerini tevsik ve bel-gelendirme işlemleri yapmakta ve bu hususta karar vermekte idi. Durumun bu merkezde olduğunu bildiği varsayılan Anayasa Koyucusu 1985 Anayasanın 156. maddesini, daha önce izah edildiği gibi, 1975 Anayasasının 122. maddesine benzer olarak vazetmiştir. Bu -durumda Anayasa Koyucunun askeri mahkemelerin mücahitlik hizmetlerini tevsik ve belgelendirme işlemlerine devam etmesini istemiş olduğu varsayılır. Bu nedenle askeri mahkemeye bu hususta yetki veren yasa kurallarının Anayasanın 156.maddesine aykırı bulunm-aması gerekir.

Yukarıda söylenenler bir tarafa Anayasanın 156.maddesinde askeri mahkemelerin yetki sahası, daha önce de belirtildiği gibi, tam ve kesin olarak belirlenmiş değildir. Bu böyle olduğuna göre askerlikle sıkı sıkıya bağlı olan böyle bir tevsi-k ve belgelendirme işlemini askeri mahkemenin yapmasının Anayasanın 156. maddesine ters düşmüş sayılmaması gerekir. Askeri mahkemelerin varlığı askerlikle kaimdir, mücahitlik hizmetlerini tevsik ve belgelendirme işlemi ise askerlikle sıkı sıkıya bağlıdır.- Dar manada bir hukuk işlemi sayılan böyle bir işlemi askeri mahkemenin yapmasının 156. maddenin içeriğine olduğu gibi ruhu ve özüne de aykırı olmadığı kanısındayız.

Askeri mahkemelerin verdiği bir karardan yapılacak istinafın son inceleme mercii, Anaya-sanın 157. maddesi uyarınca, Askeri Yargıtay olduğu cihetle konu yasa kurallarının Anayasanın bu maddesine ve 152. maddesine ters düştüğü iddia edilmiştir. 15/85 sayılı Yasa incelendiğinde askeri mahkemeye verilen yetkinin yargısal olduğu anlaşılır. Bir -askeri mahkemenin yargısal bir işlem neticesi verdiği bir kararın istinafının askeri yargıtaya gitmesi doğaldır ve konu yasa kurallarının Anaysanın 157.maddesi herhangi bir şekilde aykırı olduğu gözükmemektedir. Askeri Mahkemenin yaptığı işlem ve verdiği -karar yargısal olduğuna göre konu yasa kurallarının Yüksek İdare Mahkemesinin yetkilerini belirleyen Anayasanın 152.maddesine de aykırılığı yoktur.

15/85 sayılı Yasanın 3, 4 ve 5.maddelerinin askeri mahkemelerin bağımsızlığını zedelemekte olduğu ve bu ne-denle Anayasanın 136, 137 ve 138.maddelerin ve 156.maddesinin (4).fıkrasına aykırı olduğu iddia edilmiştir. Mücahitlik hizmetlerini tevsik ve belgelendirme hususunda verilen yetkinin askeri mahkemelerin bağımsızlığını herhangi bir şekilde zedelediği güzük-memekte ve konu yasa kurallarının Anayasanın 136, 137, 138 ve 156(4) maddeleri ile direkt veya yakından herhangi bir ilgisi bulunmamaktadır. Bu nedenle konu kuralların Anayasanın sözü edilen maddelerine herhangi bir aykırılığı söz konusu değildir. -

Sonuç olarak 15/85 sayılı Mücahitlik Hizmetini Belgelendirme Yasasının 3, 4 ve 5. maddelerinin Anayasanın 136, 137, 138, 152, 156 ve 157. maddelerine aykırı olmadığı görüşündeyiz.




(Şakir Sıdkı İlkay) (Aziz Altay)
Başkan Yargı-ç


KARŞIOY YAZISI

Havale konusu Yasanın 3, 4 ve 5. maddelerinin Anayasanın 156. maddesinin (1) ve (2). fıkralarına aykırı olduğu hususundaki görüşlere katılmaktayım. Konu Yasa maddelerinin Anayasanın 156. maddesinin (4). fıkrasına ve buna bağlı olarak- Anayasanın 136, 137 ve 138. maddelerine aykırılığı hususuna gelince:

Anayasanın 156. maddesinin (4). fıkrası Askeri Yargı Organlarının kuruluşu, işleyişi ve işlevleri ile ilgilidir. Keza bu fıkra Askeri Mahkeme ve yargıçlarını, Mahkemelerin bağımsızlığ-ını düzenleyen Anayasanın 136. maddesi ile yargıç güvencesi ve yargıçlık mesleği ile ilgili 137 ve 138. maddelerine bağlamaktadır. Askeri Mahkeme bağımsızlık açısından Anayasanın 136. maddesine yargıç güvencesi açısından 137. maddesine, yargıçlık mesleği -ile ilgili hususlarda ise 138. maddesine bağlıdır. Bu durumda Askeri Mahkemeye Anayasanın 156. maddesinin (1), (2) ve (3). fıkraları dışında görevler verilemeyeceği görüşündeyim. AM. 26/80'de 1985 Anayasasının 156. maddesinin (4). fıkrasının muadili olan- 1975 Anayasasının 122. maddesinin (4). fıkrası konu edilmiş ve bu nedenle bu husus karara bağlanmamıştı. Önümüzdeki havalede direkt olarak konu edilmiş olmasına rağmen havale konusu Yasanın 3, 4 ve 5. maddelerinin Anayasanın 156. maddesinin 1 ve 2. fıkra-larına aykırı olduğu karara bağlandıktan sonra bu Yasa maddelerinin Anayasanın 156.maddenin 4.fıkrası ile buna bağlı olarak Anayasanın 136, 137 ve 138.maddelerine de aykırı olup olmadığı hususunu bu havalede karara bağlamayı uygun bulmuyorum.



(-N. Ergin Salâhi)
Yargıç
-1


-14-



-


Full & Egal Universal Law Academy