Anayasa Mahkemesi Numara 14/1977 Dava No / Karar Tarihi 15.02.1978
Numara: 14/1977
Dava No: /
Taraflar: Menteş Aziz ile Başsavcılık
Konu: Fasıl 315 Gümrük İdare Yasasının 159. maddesinin Anayasaya aykırılığı konusu
Mahkeme: A/M
Karar Tarihi: 15.02.1978

- ANAYASA MAHKEMESİ 14/77
(Dava No. 961/77; Lefkoşa)
Anayasa Mahkemesi Olarak Oturum Yapan
Yüksek Mahkeme Huzurunda.
Mahkeme Heyeti: Ülfet Emin (Başkan), Ahmed İzzet, Şakir Sıdkı İlkay, Salih S. Dayıoğlu, N-. Ergin Salâhi.
Anayasa'nın 114(1) maddesi hakkında.

Lefkoşa Kaza Mahkemesi tarafından 961/77 sayılı (Menteş Aziz ile K.T.F.D. Başsavcılığı arasında) hukuk davasında sunulan konu.

Müstedi şahsen hazır.
Müstedaaleyh namına Akın A. Sait.

-------------
H -Ü K Ü M
KONU:
Fasıl 315 Gümrük İdare Yasası'nın 159(2) ve 159(3) maddesinin K.T.F.Devleti Anayasası'nın 27, 118 ve 121. maddelerine aykırı olduğu iddia edilmiştir.

I. OLAY:
Davacı 26.9.1977 tarihinde Lefkoşa Kaza Mahkemesinde 961/77 sayılı bir dava açar-ak 13.11.1976 tarihinde Kıbrıs'a bir araba ithal ettiğini, Mağusa Gümrük Dairesi'nin söz konusu araba için arabanın değeri üzerinden %65 Gümrük Resmi aldığını, halbuki 32/61 sayılı 1961 Gümrük Tarifesi Yasası'na göre gümrük resminin %35 oranında alınması g-erektiğini, dolayısıyle Mağusa Gümrük Dairesi'nin haksız ve kanunsuz olarak davacıdan ₤1275.- tahsil ettiğini, söz konusu miktarın davacıya iadesi için emir verilmesini talep etti.

Davalı tarafından dosyalanan müdafaa takririnde Mağusa Gümrük Dairesinin -haksız ve kanunsuz gümrük resmi aldığını ret ve inkâr etti. Davalı, davacının talebinin Fasıl 315, 159(2) maddesi uyarınca müruru zamana uğradığını, aynı maddenin (3). fıkrası uyarınca gümrük ödenmezden önce gümrükleme belgesine "itirazlı ödeme yapılır" i-baresi yazılmadığını, bu nedenle davacının dava açma hakkı olmadığını, ortada dava sebebi mevcut olmadığını ileri sürerek davacının talebini reddetti.

Davanın duruşması esnasında davacı Gümrük Tarifesi Yasası'nın 159(2) ve (3). maddelerinin Anayasa'nın 2-7, 118 ve 121. maddelerine aykırı olduğunu, bu maddelerin davanın karara bağlanmasında etkili olabileceğini ileri sürerek söz konusu Gümrük Tarifesi maddelerinin Anayasa'ya aykırı olup olmadığı hususunun karara bağlanması için konunun Anayasa Mahkemesine s-unulmasını talep etti. Kaza Mahkemesi de söz konusu maddelerin davanın karara bağlanmasında etkili olabileceği kanaatına vararak konuyu karara bağlamak üzere Anayasa Mahkemesine sundu. Kaza Mahkemesinin sunuş kararı şöyledir:-
1.Fasıl 315 Gümrük İdare Y-asası'nın 159(3) maddesi Anayasa'nın 27, 118 ve 121. maddelerine aykırı mı?
2. Fasıl 315 Gümrük İdare Yasası'nın 159(2) maddesi Anayasa'nın 27, 118 ve 121. maddelerine aykırı mı?


II. İLGİLİ YASA METİNLERİ:
Fasıl 315 Gümrük İdare Yasası'nın 15-9(2) maddesi aynen şöyledir:-
"159(2)-The owner may, within three months after the date of payment, bring an action against the Government for the recovery of the whole or any part of the sum so paid-."


Fasıl 315 Gümrük İdare Yasasının 159(3) maddesi aynen şöyledir:-
"159(3)-No action shall lie for the recovery of any sum paid under this section unless, before payment is made, the words "paid under protest" are written on every copy of the entry of the goods and signed by the owner of the goods or his agent-."
-


III. İLGİLİ ANAYASA METİNLERİ:
-"Madde 27.
(1)Hiçbir kimse, bu Anayasa ile veya bu Anayasa gereğince kendisine gösterilen mahkemeye başvurmak hakkından yoksun bırakılamaz. Her ne ad altında olursa olsun adlî komisyonlar veya istisnaî mahkemeler oluşturulması yasaktır."


"Madde 118.
(-1)Yüksek Mahkeme, Yüksek İdare Mahkemesi olarak, yürütsel veya yönetsel bir yetki kullanan herhangi bir organ, makam veya kişinin bir kararının, işleminin veya ihmalinin, bu Anayasanın veya herhangi bir yasanın veya bunlara uygun olarak çıkarılan mevzuatı-n kurallarına aykırı olduğu veya bunların söz konusu organ veya makam veya kişiye verilen yetkiyi aşmak veya kötüye kullanmak suretiyle yapıldığı şikâyeti ile kendisine yapılan başvurma hakkında, kesin karar vermek münhasır yargı yetkisine sahiptir.

(2)B-öyle bir başvurma, sahip olduğu meşru bir menfaatı, bu gibi karar veya işlem veya ihmal yüzünden olumsuz yönde ve doğrudan doğruya etkilenen kişi tarafından yapılabilir.

(3)Söz konusu başvurma, karar veya işlemin yayınlanması tarihinden veya yayınlanmad-ığı takdirde ve bir ihmal halinde, başvuran kişinin bunu öğrendiği tarihten başlayarak yetmiş beş gün içinde yapılır."
-

-IV. İDDİANIN GEREKÇESİ:
Konunun Anayasa Mahkemesine sunuşunu talep eden davacı avukatı Gümrük İdare Yasası'nın 159(2) maddesinin Anayasa'nın 27. maddesine aykırı olduğunu iddia etti. Buna sebep olarak da 159(2) maddesinde öngörülen 3 ay müddetin gayet kı-sa olduğunu, gayrı makul olduğunu, bu nedenle kişinin kendisine gösterilen Mahkemeye başvurmak hakkından yoksun bırakıldığını iddia etti. İlgili Yasa'nın 159. maddesinin (3). fıkrası hakkında ise itirazlı ödeme yapılmadığı hallerde kişinin hakkının tamame-n ortadan kalktığını, kişiye tanınan Mahkemeye başvurma hakkının elinden alındığını iddia etti. Bu konuda Anayasanın 118. maddesi uyarınca İdari Mahkemeye başvurulduğu hallerde böyle bir koşulun Anayasa'nın ilgili maddesinde mevcut olmadığını ileri sürdü.- Diğer taraftan davalı avukatı ilgili Yasanın 159. maddesinin (2). fıkrasının Anayasa'ya aykırı olmadığını, kişiyi Mahkemeye başvurmaktan yoksun bırakmadığını, ancak 3 ay zarfında Mahkemeye müracaat edilmesini öngördüğünü, bunun da makul bir müddet olduğu-nu, Anayasa'nın 27(1) maddesine veya başka herhangi bir maddesine aykırı olmadığını ileri sürdü. Aynı maddenin (3). fıkrası için ise davalı tarafından bulunan savcı bu maddenin de Anayasa'ya aykırı olmadığını ve bu madde tahtında da Mahkemeye başvurmaktan- kişiyi menetmediğini, ancak Mahkemeye müracaat etmesi için bir koşul konduğunu iddia etti. Anayasa'nın 118. maddesi uyarınca Mahkemeye müracaat etmek için böyle bir koşulun aranmadığını, ancak kaza mahkemesine müracaat etmekte böyle bir koşulun aranmasın-ın Anayasa'ya aykırı olmadığını da iddia etti.

V. İNCELEME:
Davacı ve davalının ileri sürdüğü iddia ve görüşler, ilgili Yasa ve Anayasa metinleri ve konu ile ilgili diğer Anayasa metinleri göz önünde tutularak konu incelenerek gereği görüşülüp düşünüldü.-

Herhangi bir kişinin hakkını Mahkemelerde aramasında bazı hallerde zaman bakımından, bazı sınırlamalar konduğu hukuk aleminde bilinen bir gerçektir. Anayasa'mız dahi bazı konular hakkında ilgili Mahkemelere müracaat etme müddetini sınırlamıştır. Örneğ-in Anayasa'nın 113. maddesi uyarınca Yasalara karşı açılan iptal davalarının Yasaların Resmi Gazete'de yayınlanmasından başlayarak 90 gün içinde açılmasını öngörmektedir. Anayasa'nın 118. maddesi İdari Mahkemeye açılacak olan davaların 75 gün içinde açılm-asını öngörmektedir.

Kanımızca ilgili Yasanın 159. maddesinin (2). fıkrası uyarınca Yasanın öngördüğü koşullarda davaların 3 ay içerisinde açılmasını öngörmesi Anayasa'nın 27. maddesine veya Anayasa'nın başka herhangi bir maddesine aykırı değildir. Bu t-ür davaların ilelebet boşlukta tutulamayacağı, ilgili maddede konulan 3 ay müddetin konu göz önünde tutulduğunda gayrı makul olmadığı, Yasa'nın getirdiği sınırlamanın kişinin haklarının özüne dokunmadığı göz önünde tutulduğunda ilgili 159(2) maddesi Anayas-a'nın 27. maddesine veya başka herhangi bir kuralına aykırı değildir.

İlgili Yasa'nın 159(3) maddesi, ödenmeden önce ilgili gümrük belgelerine "ödemenin itirazlı yapıldığına" dair yazı yazılmadığı hallerde kişinin dava açma hakkı olmadığını öngörmekted-ir. K.T.F.Devleti Anayasası'nın başlangıç ve 1. maddesinde belirlendiği gibi K.T.F.Devleti bir hukuk sosyal devletidir ve hukukun üstünlüğü ilkelerine dayanmaktadır. Hukuk devleti ve hukuk üstünlüğü ilkeleri göz önünde tutulduğunda Yasa'nın 159. maddesin-in (3). fıkrasında öngörülen dava açamama hükmünün Anayasa'nın 27(1) maddesi uyarınca kişiye verilen temel hakka aykırı olduğu görüşündeyiz.

SONUÇ:
1- Fasıl 315 Gümrük İdare Yasası'nın 159(2) maddesi Anayasa'nın 27, 118 ve 121. maddelerine aykırı -değildir.

2- Fasıl 315 Gümrük İdare Yasası'nın 159(3) maddesi Anayasa'nın 27(1) maddesine aykırıdır.




(Ülfet Emin)(Ahmed İzzet)
Başkan Yargıç




(Şakir Sıdkı İlkay)(Salih S. Dayıoğlu) (N.Ergin Salâhi)
Yargı-ç YargıçYargıç

-
15 -Şubat,- 1978



4






Full & Egal Universal Law Academy