Anayasa Mahkemesi Numara 14/1976 Dava No / Karar Tarihi 20.06.1977
Numara: 14/1976
Dava No: /
Taraflar: K.T.Turizim İşlt. Ltd. İle Hilmi A. Rasım
Konu: 5813 Sayılı Bakanlar Kurulu kararının Anayasaya aykırı olduğu iddiası
Mahkeme: A/M
Karar Tarihi: 20.06.1977

-Anayasa Mahkemesi 14/76
(Dava No.186/75; Girne)

Anayasa Mahkemesi Olarak Oturum Yapan
Yüksek Mahkeme Huzurunda.
Mahkeme Heyeti: M.Necati Münir Ertekün (Başkan), Ülfet Emin, Ahmed İzzet, Şakir Sıdkı İlkay, ve Salih S. Dayıoğ-lu.

Anayasa'nın 114. maddesi hakkında.
Yüksek İdare Mahkemesi tarafından 186/75 sayılı (Kıbrıs Türk Turizm İşletmeleri Ltd. Şirketi ile Hilmi Ahmet Rasım arasındaki) Hukuk davasında sunulan konu.

Davacı namına: Mustafa Güryel
Davalı namına: Zeki Bayram
A-micus curiae olarak Başsavcı namına: Zaim M. Necatigil.

------------
H Ü K Ü M
KONU:
8.11.1974 tarihli ve Emare I olarak ibraz olunan Bakanlar Kurulu kararı ile 7.11.74 tarihli ve Emare V olarak ibraz olunan 5813 sayılı Bakanlar Kurulu kararının K.T.F.D.- Anayasasının 65. maddesine, Geçici Madde 1'e, Temel Kuralların 2. ve 18/A maddelerine, 1960 Kıbrıs Anayasasının 57(4), 61, 169(2) ve 179 (1) ve (2). maddelerine aykırı olduğu öne sürülmüştür.

I. olay:
Girne Kaza Mahkemesinde açılan 186/75 sayılı davada -davacı, Otonom Kıbrıs Türk Yönetimi ile davacı Şirket arasında 8.11.74 tarihinde aktedilen protokol tahtında Girne'de kâin Philecia'nın (otel-apartman) davacıya tahsis edildiğini, davalının davacıya tahsis edilen apartmandan bir dükkân işgal ettiğini, dava-lının davacı tarafından yapılan çağırılara rağmen sözü geçen dükkân için herhangi bir kira mukavelesi yapmadığını ve/veya herhangi bir kira ödemediğini ileri sürerek davalının sözü geçen dükkânı tahliye etmesini ve/veya 1.1.1975'den itibaren tahliye gününe- kadar tazminat ve/veya zarar ziyan ve/veya ara-kâr olarak davacılara ayda 4000.-TL ödemesi hususunda hüküm ve/veya emir ve sözü geçen dükkânın idare ve/veya zilliyetlik ve/veya tasarruf hakkının 8.11.74'den itibaren davacılara ait olduğu hususunda bir Mah-keme beyanı talep etti.

Davalı davada dosyaladığı müdafaa takriri ile dava konusu dükkânın tasarruf veya zilliyetliğinin Türk Silâhlı Kuvvetlerine geçtiğini ve Türk Silâhlı Kuvvetleri adına hareket eden bir makamın takriben 15.10.74 tarihinde dava konusu- dükkânın üzerindeki hak ve yetkilerini davalıya devrettiğini ve devrolunan bu hak ve yetkinin ancak Türk Silâhlı Kuvvetleri veya onun namına hareket eden bir makam tarafından geri alınabileceği aktedildiği iddia olunan protokol veya protokollarla Otonom K-ıbrıs Türk Yönetiminin dava konusu dükkânın tasarruf ve/veya zilliyetliğini davacılara devretmek hak ve yetkisi olmadığını ileri sürdü.

Davanın duruşması esnasında 8.11.74 tarihli Otonom Kıbrıs Türk Yönetimi ile davacı arasında aktolunan protokol Emare I- olarak ve 7.11.1974 tarihli ve 5813 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı da Emare V olarak ibraz edildi. Davalı Emare I ve Emare V ile ilgili kararların K.T.F.D. Anayasanın 65. ve Geçici 1. maddesi ile Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasasının 57(4), 61, 169(2) ve 179(1)- ve (2) maddelerine, Temel Kuralların 2. ve 18/A maddelerine aykırı olduğunu ileri sürmesi üzerine Kaza Mahkemesi, öne sürülen iddianın davanın karara bağlanmasında etkisi olabileceğine kanaat getirerek, konuyu karara bağlamak üzere Yüksek Mahkemeye, Anaya-sa Mahkemesi olarak, sunmuştur.





II. İDDİANIN GEREKÇESİ:
(1)Davalı tarafından yapılan iddianın gerekçesi şöyledir:
O.K.T.Y. ile davacı arasında 8.11.74 tarihinde aktedilmiş olan protokolun ve 7.11.74 tarihinde Bakanlar Kurulunun 5813 sayılı Kararının -Resmi Gazetede yayınlanmadığı ve Yasama Meclisine sunulup tasvip olunmadığı cihetle sözü geçen protokol ve kararlar Anayasaya aykırıdır. Davacı K.T.F.D. Anayasasının Geçici Madde 1 uyarınca Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasasının 57. madesinin ve özellikle 57(4) -maddesinin ve 169. maddesinin yürürlükte olduğunu, bu maddeler uyarınca Bakanlar Kurulunun herhangi bir kararının Resmi Gazetede yayınlanması gerektiğini, ticari konular veya başka herhangi bir konu hakkında yapılan anlaşmanın da Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasa-sının 169. maddesi uyarınca Resmi Gazetede yayınlanması gerektiğini ileri sürdü.
(2)Davacı tarafından yapılan iddianın gerekçesi şöyledir:
K.T.F.D. Anayasası yürürlüğe girdikten sonra Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasasının 57. maddesinin yürürlükte olmadığı, bi-r Devlette birkaç Anayasanın aynı anda yürürlükte olamayacağı, sadece bir Anayasanın yürürlükte olabileceği, Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasasının 57(4) maddesi yürürlükte olsa dahi toplum yararı bakımından sakıncası olan hallerde Bakanlar Kurulu kararının Resmi- Gazetede yayınlanması gerekmediği ileri sürüldü.

III. İLGİLİ KARAR VE PROTOKOL METİNLERİ:
"Karar No. 5813.
Bakanlar Kurulu aşağıdaki kararı aldı.
.............
Girne ve Mağusa'da ve uygun görülecek diğer yerlerdeki Turistik tesislerin, isim ve diğer ayrı-ntıları aşağıdaki Bakanlardan kurulu heyet tarafından tanzim edilecek listelerde belirtilmek sureti ile, Kıbrıs Türk Turizm İşletmeleri Ltd. Şirketine tahsis edilmesi;
Maliye ve İktisadi İşler Bakanı,
Turizm ve Enformasyon Bakanı,
Plânlama -ve Koordinasyon Bakanı.
7.11.74"
"KIBRIS CUMHURİYETİ
OTONOM KIBRIS TÜRK YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI

Lefkoşa 8.11.1974

KIBRIS TÜRK KESİMİNDEKİ ÖZEL MOTEL-TATİL KÖYÜ-APART
OTEL VE BENZERİ TURİSTİK ÜNİTELERİN İŞLETİLME HAKKININ-
KIBRIS TÜRK TURİZM İŞLETMELERİ LTD. ŞİRKETİNE VERİLMESİNE
İLİŞKİN PROTOKOL

İşbu Protokol, Kıbrıs'ın Türk Yönetimi altında bulunan bölgelerindeki otel-motel-apart otel-tatil köyü ve benzeri turistik tesislerin işletilme hakkının Kıbr-ıs Türk Turizm İşletmeleri Ltd. Şti'ye devir şartlarını belirtmek amacıyle Otonom Kıbrıs Türk Yönetimi ile Kıbrıs Türk Turizm İşletmeleri Ltd. Şti. Arasında aktedilmiş olup metinde Otonom Kıbrıs Türk Yönetimi (YÖNETİM) ve Kıbrıs Türk Turizm İşletmeleri Ltd-. Şti ise (ŞİRKET) olarak anılacaktır.

1. Bu protokolla YÖNETİM şimdilik ekli listede isimleri belirtilmiş bulunan turistik tesislerin işletilmesini ŞİRKET'e devretmiştir.
2. ŞİRKET devraldığı binaları işletmeye en kısa zamanda açmağa ve mümkün o-lduğu kadar devamlı açık tutmağa gayret edecektir.
3. ................
4. ................
5. Şirket anılan tesisleri bizzat işletmeye, işlettirmeye veya kiraya vermeğe muhtardır.
6. ................
7. Bu protokol 11 (on bir) yıl için geçerli olup sü-renin hitamına iki yıl kala tarafların yazılı bildirimleriyle fesh edilebilir.
8. Bu protokola ek olarak yapılacak protokollar da bu protokolun ayrılmaz bir parçasıdır.

OTONOM KIBRIS TÜRK YÖNETİMİ ADINA KIBRIS TÜRK TURİZM LİMİTED
ŞİRKETİ A-DINA
(İmza) (İmza)
Rüstem Z. Tatar İlhan Evliyaoğlu
Maliye Bakanı İdare Meclisi Başkanı


(İmza) (İmza)
Çağlar Yasal Nail Asaf
Turizm ve Enformasyon Bakanı- (İdare Meclisi Başkan V)





(İmza)(İmza)
Alper Orhon Ekrem Yeşilada
Plânlama ve Koordinasyon Üye
Bakanı


(İmza)
Erhan Bener
- Üye
Lefkoşa, 8 Kasım, 1974"



"KIBRIS CUMHURİYETİ
OTONOM KIBRIS TÜRK YÖNETİMİ

KIBRIS TÜRK KESİMİNDEKİ ÖZEL MOTEL-TATİL KÖYÜ-APART OTEL
VE BENZERİ TURİSTİK ÜNİTELERİN İŞLETİLME HAKKININ KIBRIS TÜRK TURİZM İŞLETMELE-Rİ LTD. ŞİRKETİNE VERİLMESİNE İLİŞKİN PROTOKOLA EK VE O PROTOKOLUN AYRILMAZ BİR PARÇASINI TEŞKİL
EDEN İKİ NO'LU PROTOKOL


Otonom Kıbrıs Türk Yönetimi ile Kıbrıs Türk Turizm İşletmeleri Ltd. Şirketi arasında aktolunan Protokol ve bu Protoko-l'a ek 1 No'lu Protokol şartlarına uyulmak kaydı ile Yönetimce Şirkete tahsis ve devrolunan turistik tesislerin listesidir.

Sıraİsim Cins Yer
No. ___ _____ ____
..... ...... ....... - ......
13. Philecia Otel Apartman Girne
..... ...... ....... ......


OTONOM KIBRIS TÜRK YÖNETİMİ ADINA KIBRIS TÜRK TURİZM LİMİTED
ŞİRKETİ ADIN-A

(İmza) (İmza)
Rüstem Z. Tatar İlhan Evliyaoğlu
Maliye Bakanı İdare Meclisi Başkanı



(İmza) (İmza)
Çağlar Yasal N-ail Asaf
Turizm ve Enformasyon Bakanı İdare Meclisi Başkan V.



(İmza) (İmza)
Alper Orhon Erhan Bener
Plânlama ve Koordinasyon Bakanı Üye



(İmza)
-Ekrem Yeşilada
Üye"


IV. İLGİLİ ANAYASA METİNLERİ:
1. İlgili K.T.F.D. Anayasa metinleri:
"65. Yasa koymak, değiştirmek ve kaldırmak; bütçe ve kesin hesap tasarılarını görüşmek ve kabul etmek; genel ve öz-el af ilânına, mahkemelerce verilip kesinleşen ölüm cezalarının yerine getirilmesine karar vermek; andlaşmaları onaylamak Kıbrıs Türk Federe Meclisinin yetkilerindendir."


"Geçici Madde 1.
(1)16 Ağustos 1960 tarihli Anayasanın ve bu Anayasaya uygun olara-k, 21 Aralık 1963 tarihine kadar kabul edilmiş mevzuatın; 28 Aralık 1967 tarihli Kıbrıs Türk Yönetimi Temel Kurallarının ve tâdillerinin ve bunlara uygun olarak kabul edilmiş mevzuatın; Otonom Kıbrıs Türk Yönetimi Yürütme Kurulu ve Meclisinin 13 ve 18 Şuba-t 1975 tarihlerinde birleşik olarak yaptıkları toplantılarda alınan kararların ve bunlara uygun olarak kabul edilmiş mevzuatın; bu Anayasanın kurallarına veya bu Anayasa uyarınca konulacak yasalara aykırı olmayanları, yürürlükte kalır.

(2)Bu Anayasada ön-görülen yasalar, Anayasanın yürürlüğe girdiği tarihten başlayarak altı ay içinde yapılır.

(3)Bu Anayasada öngörülen yasalar yürürlüğe konuluncaya ve örgütler kuruluncaya kadar bu maddenin (1). fıkrasında belirtilen anayasal kurallar ile mevcut mevzuat yü-rürlükte kalır ve örgütler görevlerine devam ederler."

2.İlgili Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası maddeleri:
"57.4 Kararın tatbiki gerekiyor ve hakkında bu maddenin 2'nci veya 3'üncü fıkralarında gösterildiği üzere veto veya iade hakkı kullanılmamış ise, bu k-arar, Bakanlar Kurulunun aksine bir ifadesini ihtiva etmiyorsa, Cumhur Başkanı ve Cumhur Başkan Muavini tarafından Cumhuriyet Resmî Gazetesinde yayınlanmak suretiyle derhal ilân olunur.




"61. Cumhuriyetin Teşriî Kuvveti, bu Anayasa ile açıkça Cemaat Mec-lislerine ayrılanlardan başka bütün konularda Temsilciler Meclisi tarafından kullanılır."

"169(2). Diğer herhangi bir andlaşma, sözleşme veya milletlerarası anlaşma, Bakanlar Kurulunun bir kararı gereğince müzakere ve imza olunur ve Temsilciler Meclisi ta-rafından bir kanunla tasdik olunarak aktedilir ve ancak bu suretle yürürlüğe girer ve Cumhuriyeti bağlar,

(3) Bu maddenin yukarıdaki hükümlerine uygun olarak aktolunan andlaşmalar, sözleşmeler ve anlaşmalar, Cumhuriyet Resmî Gazetesinde yayınlanması-ndan itibaren, diğer tarafın mezkûr andlaşmaları, sözleşmeleri ve anlaşmaları tatbik etmesi şartı ile, herhangi bir iç kanundan üstün tutulur."

"179. 1. Bu Anayasa Cumhuriyetin en yüksek kanunudur.
2. Temsilciler Meclisinin veya Cemaat Meclislerinde-n herhangi birinin hiçbir kanun veya kararı ve Cumhuriyet dahilinde icra kuvvetini kullanan veya herhangi bir idarî görev gören herhangi bir organ, makam veya şahsın hiçbir muamele veya kararı hiçbir suretle, bu Anayasa hükümlerinden herhangi birine aykırı- veya uyuşmaz olamaz."

3. İlgili Temel Kuralların metinleri:
"2. Türk Bölgelerinde uyulması zorunlu kurallar KTY Meclisi tarafından kararlaştırılır. Bu Meclis, Temsilciler Meclisinin 15 Türk Üyesinden ve 15 Üyeli Türk Cemaat Meclisinden teşekkül ed-er. Meclis Başkanı Temsilciler Meclisi Başkan Vekilidir.
Genel seçimlerden sonra teşekkül eden KTY Meclisi ilk toplantısını en yaşlı üyenin başkanlığında akteder.
Üyeler and içtikten sonra Temsilciler Meclisi Başkan Vekilini (KTY Meclis Başkan-ını) intihab ederler.
15 Türk Cemaat Meclisi Üyesi bir defaya mahsus olmak üzere ayrı toplanarak Türk Cemaat Meclisi Başkanını seçerler.
Herhangi bir nedenle Türk Cemaat Meclisi Başkanlığı boşandığı zaman KTY Meclisindeki Cemaat Meclisi Üyeleri- Cemaat Meclisi Başkanını kendi aralarından seçerler. Verilen oyların salt çoğunluğunu alan Üye Türk Cemaat Meclisi Başkanlığına seçilir. Türk Cemaat Meclisi Başkanı KTY Meclisi Başkanına gerektiğinde vekâlet eder."

"18/A. 16 Ağustos, 1960 Anayasasına- göre Yüksek Anayasa Mahkemesi ve Yüksek Adalet Mahkemesine ait olan yetkiler 18. madde gereğince kurulmuş bulunan Yüksek Mahkeme tarafından kullanılır."
V. İNCELEME:
Tarafların duruşma esnasında ileri sürdüğü iddia ve görüşler, Anayasaya aykırı oldu-ğu ileri sürülen karar ve protokol, Anayasaya aykırılık iddiasına dayanıklık eden Anayasa kuralları ve bunlarla ilgili gerekçeler incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü. K.T.F.D. Anayasasının Geçici Madde 1(1)'e göre 16 Ağustos 1960 tarihli Anayas-anın, 28 Aralık 1967 tarihli KTY Temel Kurallarının ve tadillerinin; bu Anayasanın kurallarına veya bu Anayasa uyarınca konulacak yasalara aykırı olmayanları yürürlükte kalır. 16 Ağustos 1960 tarihli Anayasanın 57(4) maddesine göre Bakanlar Kurulu tarafın-dan alınan herhangi bir kararın tatbiki gerekiyorsa, karar Bakanlar Kurulunun aksine bir ifadesini ihtiva etmiyorsa Cumhuriyet Resmî Gazetesinde yayınlanmak sureti ile derhal ilân olunur. K.T.F.D. Anayasasında 16 Ağustos 1960 tarihli Anayasanın 57(4) madd-esine aykırı olan herhangi bir kural mevcut değildir. K.T.F.D. Anayasasında genel olarak Bakanlar Kurulu tarafından verilen kararların Resmî Gazetede yayınlanıp yayınlanmayacağı hususunda herhangi bir kural mevcut değildir. Ancak Federe Devletin Anayasas-ının 88. maddesi Bakanlar Kuruluna ivedilik olduğu hallerde ekonomik konularda yasa gücünde kararname çıkarma yetkisi vermiştir ve yasa gücündeki kararnamenin Resmî Gazetede yayınlanması ile yürürlüğe girdiğini ve aynı gün gerekçesi ile birlikte Meclise su-nulması gerektiğini öngörmektedir. Yasa gücündeki kararnameler K.T.F.D. Meclisi tarafından kaldırıncaya veya değiştirilinceye veya Anayasa Mahkemesi olarak Yüksek Mahkemece iptal edilinceye kadar yürürlükte kalır. 1960 Anayasasında Bakanlar Kurulunun yas-a gücünde kararname çıkarmak yetkisi yoktur. Federe Devleti Anayasasının 88. maddesi uyarınca Bakanlar Kuruluna verilen yetki yepyeni bir yetkidir. Bu nedenle Federe Devlet Anayasasının Geçici Madde 1 uyarınca 1960 Anayasasının 57(4) maddesinin yürürlükt-e kaldığı aşikârdır.


Şimdi de ilgili karar ve protokolun 1960 Anayasasının 57(4) maddesi uyarınca Resmî Gazetede yayınlanıp yayınlanmaması gerektiği hususunu inceleyelim. 57(4) maddesinin özüne bakıldığında kararın tatbiki gereken hallerde Resmi Gazet-ede yayınlanmasını öngördüğü aşikârdır. 57(4) maddesinde yayınlanması öngörülen karar genel bir karar yani genel bir uygulaması olan karar demektir. Kanımızca ilgili karar genel bir uygulaması olan karar niteliğinde olmadığından 57(4) maddesi uyarınca Re-smi Gazete'de ilân edilmesi gerekmez. Salih S. Dayıoğlu bu görüşe katılmamıştır.

İlgili karar ve protokol yasa niteliğinde bir karar olmadığı cihetle K.T.F.D. Anayasasının 65. maddesi veya 1960 Anayasasının 61. maddesi ile herhangi bir ilişkisi yoktur.
-
İlgili karar Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasasının 169(2) maddesinde öngörülen bir anlaşma niteliğinde olmadığı aşikârdır. Bu nedenle ilgili anlaşma ve protokol Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasasının 169(2) maddesine de aykırı değildir.

İlgili karar ve protokolun -Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasasının 179(1) ve (2) maddesi ile Temel Kuralların 2 ve 18/A maddesi ile herhangi bir bağlantısı yoktur.

SONUÇ:
İlgili karar ve protokol'un Kıbrıs Türk Federe Devleti Anayasasının 65. maddesine, Geçici Madde 1'e, 1960 Kıbrıs Cum-huriyeti Anayasasının 57(4), 61, 169(2) ve 179(1) ve (2) maddelerine ve Temel Kuralların 2 ve 18/A maddelerine aykırı olmadığına, Salih S. Dayıoğlu'nun karşı oyu ile ve oyçokluğu ile karar verilir.

(M. Necati Münir Ertekün) (Ülfet Emin)
- Başkan Yargıç

(Ahmed İzzet) (Şakir Sıdkı İlkay) (Salih S. Dayıoğlu)
Yargıç Yargıç Yargıç
Karşıoy Yazısı


K.T.F.D. Anayasasının Geçici Madde 1 uyarınca 1960 Anayasasının 57(4) maddesinin yürürlükte kaldığı doğrultusundaki çoğ-unluk kararı ile hemfikirim. Bu böyle olunca esas sorun havale konusu Kararın 1960 Anayasasının 57(4) maddesi anlamında "tatbiki" (enforceable) olup olmadığıdır. Bahsekonu Karar ile, Girne ve Mağusa kazalarında bazı turistik taşınmaz mallar Kıbrıs Türk T-urizm İşletmeleri Ltd. Şirketine tahsis edilmiştir. Bu durumda bu gibi turistik taşınmaz malları her ne nam altında olursa olsun tasarruflarında bulunduranların etkilenecekleri şüphesizdir. Kıbrıs Türk Turizm İşletmeleri Ltd. Şirketi de söz konusu Karar-a istinat ederek gerekli gördüğü her türlü yasal işlemlere girişebilecektir. Hal böyle olunca sözü edilen Kararın tatbiki bir karar olmadığını söylemeğe imkân yoktur.

1960 Anayasasının 57(4) maddesinin yürürlükte olduğuna ve işbu maddenin de öngördüğü g-ibi ilgili Kararın Resmi Gazetede yayınlanmaması için Kararda bir şerh bulunmadığına göre ilgili Kararın sözü edilen 57(4) maddesine ters düştüğü ve her türlü anayasal etkinlikten yoksun olduğu kanısındayım.

Yukarıdaki nedenlerle havale konusu kararın K.-T.F.D. Anayasasının Geçici Madde 1 ile yürürlükte bulunan 1960 Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasasının 57(4) maddesine aykırı olduğu görüşündeyim.



(Salih S. Dayıoğlu)
Yargıç

20 Haziran, 1977.
-


9



-


Full & Egal Universal Law Academy