Anayasa Mahkemesi Numara 12/1991 Dava No 1/1993 Karar Tarihi 21.01.1993
Numara: 12/1991
Dava No: 1/1993
Taraflar: Zarar Görmüş Gün. Cemiyeti vd ile Cumhuriyet Mec..
Konu: 24/1991 sayılı İTEM Değişiklik Yasasının Anayasaya aykırı olup olmadığı
Mahkeme: A/M
Karar Tarihi: 21.01.1993

-D.1/93 Anayasa Mahkemesi 12/91

Anayasa Mahkemesi Olarak Oturum Yapan
Yüksek Mahkeme Huzurunda.

Mahkeme Heyeti: Salih S. Dayıoğlu, Başkan, N. Ergin Salâhi, Niyazi F. Korkut, Taner Erginel, Metin A. Hakkı.

Anayasanın 147. maddesi hakkında.

Dava-cı: 1. Orhan Kâhya, Zarar Görmüş Güneyliler Cemiyeti Yönetim Kurulu Başkanı Sıfatıyle ve Zarar Görmüş Güneyliler Cemiyetini Temsilen, 5, Ankara Sokak, Lefkoşa.

2. Namık Ramadan, Zarar Görmüş Güneyliler Cemiyeti Genel Sekreteri Sıfat-ıyle ve Zarar Görmüş Güneyliler Cemiyetini Temsilen 5, Ankara Sokak, Lefkoşa.

ile -

Davalı: 1. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Meclisi, Lefkoşa.
2. KKTC Bakanlar Kurulu vasıtası ile KKTC'ni temsilen KKTC Başsavcısı, Lefkoşa.
3. KKTC İskâ-n Bakanlığı vasıtası ile KKTC Başsavcılığı, Lefkoşa.

A R A S I N D A.

Davacılar Namına: Avukat Cebbar Niyazi ve Avukat Ali Rıza Görgün.
Davalılar Namına: Yaşar Boran.

------------

K A R A R


KONU:
24/-1991 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal (Değişiklik) Yasasının 5. maddesinin 3. bendinde yer alan
"Dilekçe sahibinin yöre normu kadar haksahibi olduğu tahsisli mallarından elindeki norm üstü olanlar geri alındıktan sonra tahsisli malların topl-am değeri iki milyondan fazla ise ilk iki milyon puan yukarıdaki paragrafta belirtilen şekilde karşılandıktan sonra geri kalan puan miktarı, dilekçe sahibi tarafından herhangi bir puan sahibinden satın alınacak puanla karşılanır.
Dilekçe sahibi, -değerin kesinleştiği tarihten başlayarak üç ay içerisinde puan satın alma izni için başvurur. İskân ve Rehabilitasyon Dairesi Müdürü, satın alınacak puan miktarı için puan satın alma izni verir. Dilekçe sahibi iznin verildiği tarihten başlayarak dört- ay içerisinde puan satın alır"

söz dizilerinin Anayasanın 1, 8, 36, 159(3), Geçici 1(2) ve 1(4) maddelerine aykırı olup olmadığı.

I.OLAY:

Davacılar Anayasanın 147. maddesi uyarınca doğrudan doğruya iptal davası açmaya ehildirler. Davalı 1 ol-an Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Meclisi 24/91 olarak sayılandırılan İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal (Değişiklik) Yasasını (bundan sonra sadece ilgili Yasa olarak anılacaktır) kabul etti ve bu Yasa 18.3.1991 tarihinde yürülüğe girdi. Davacılar, ilgil-i Yasanın yukarıda KONU başlığı altında açıklanan söz dizilerinin Anayasanın yine yukarıda KONU başlığı altında açıklanan ilgili maddelerine aykırı olduğunu iddia ederek 8.5.1991 tarihinde işbu iptal davasını açtılar.

II.İDDİANIN GEREKÇESİ:

Davacıların i-ddialarının gerekçeleri özetle şöyledir:
Eşdeğer mal verme işlemleri henüz tamamlanmamıştır. Bu durumda eşdeğer mal puan sahibi olmayan hak sahiplerinin puanlarının satılmasına veya satın alınmasına veya devredilmesine olanak tanımak suretiyle bu puan-larla eşdeğer mal puanlarını aynı değer ve seviyede tutan dava konusu söz dizileri eşdeğer mal sahiplerinin öncelik hakkını öngören Anayasanın geçici 1. maddesinin (2) ve (4). fıkraları ile 159. maddenin (3). fıkrasına aykırıdır. İlgili Yasa, eşdeğer mal -puan sahibi olmayan ancak, tasarruflarında bulundurdukları mala kesin tasarruf belgesi almak isteyen kişilerle, eşdeğer mal puanı sahipleri arasında Anayasanın 8. maddesine aykırı olarak bir eşitsizlik yaratır. Buna cevaz verilmesi halinde Eşdeğerde haksa-hibi olmayanların
tasarruflarındaki mallar, kaynak paketlerinde ilân edilemez. Bu durumda kaynak paketlerinde ilân edilmeyen böyle bir mala eşdeğer mal puan sahipleri müracaat etmekten yoksun bırakılmış olur ki, bu da, bu iki sınıf arasında fırsat eşitli-ği ihlâl edilmiş olur.

Dava konusu söz dizileri, muktesep hak ile özdeşleşen hukukun üstünlüğü ilkesinin öngörüldüğü Anayasanın 1. maddesine de aykırıdır. Aynı zamanda Anayasanın geçici 1(2) maddesi ışığında da eşdeğer mal sahiplerinin muktesep haklar-ı ihlâl edilmektedir. Ancak konu söz dizilerinin Anayasanın Geçici 1(2) ve 8. maddelerine aykırı bulunamamaları halinde bunların kendi başına Anayasanın 1. maddesine aykırı olduğu da söylenemez. Bu meselede konu kuralın, Anayasanın 36. maddesine aykırı o-lduğu savı ileri sürülmemiştir.

II. Davalıların iddialarının gerekçesi şöyledir:
Mevzuata uygun olarak tahsis edilen mallar üzerinde tahsis sahiplerinin kazanılmış hakları vardır. İlgili Yasa, tasarruf sahibine norm dışı olan malları elde etmek için i-mkân tanımamaktadır. Bu gibi kişiye yasalara uygun olarak verilen mal zaten elinden alınamaz. Bu gibi mal Eşdeğer mal açısından hak sahibi olan bir kişiye dahi verilemiyeceğine göre eşdeğerciye haksızlık edildiği de söylenemez. Yasalarla verilen, elinde-n alınamayan ve kazanılan bir hak için kesin tasarruf belgesi vermeğe yardımcı olan, dava konusu söz dizilerinin eşdeğer mal sahiplerinin öncelik hakkını öngören Anayasanın Geçici 1(2) maddesine veya eşitlik ilkelerini öngören 8. maddesine herhangi bir ayk-ırılığı yoktur.

III.İLGİLİ YASA METİNLERİ:

24/1991 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal (Değişiklik) Yasasının 5. maddesinin 3. bendinde yer alan dava konusu edilen ilgili kısmı aynen şöyledir:


"Dilekçe sahibinin yöre normu kadar haksahi-bi olduğu tahsisli mallarından elindeki norm üstü olanlar geri alındıktan sonra tahsisli malların toplam değeri iki milyondan fazla ise ilk iki milyon puan yukarıdaki paragrafta belirtilen şekilde karşılandıktan sonra geri kalan puan miktarı, dilekçe -sahibi tarafından herhangi bir puan sahibinden satın alınacak puanla karşılanır.
Dilekçe sahibi, değerin kesinleştiği tarihten başlayarak üç ay içerisinde puan satın alma için başvurur. İskân ve Rehabilitasyon Dairesi Müdürü, satın alınacak puan -miktarı için puan satın alma izni verir. Dilekçe sahibi iznin verildiği tarihten başlayarak dört ay içerisinde puan satın alır"


IV. İLGİLİ ANAYASA METİNLERİ:

Anayasanın 1. maddesi aynen şöyledir:
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Devleti, demo-krasi, sosyal adalet ve hukukun üstünlüğü ilkelerine dayanan lâik bir Cumhuriyettir.

Madde 8.
(1)Herkes hiçbir ayırım gözetilmeksizin, Anayasa ve yasa önünde eşittir. Hiçbir kişi, aile, zümre veya sınıfa ayrıcalık tanınamaz.
(2)Devlet organ-ları ve yönetim makamları, bütün işlemlerinde yasa önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek ve ayrıcalık yapmamak zorundadırlar.
(3)Ekonomik bakımdan güçsüz olanların Anayasa ve yasalar ile elde ettikleri veya edecekleri -kazanımlar, bu madde ileri sürülerek ortadan kaldırılamaz.

Madde 36.
(1)Her yurttaş, mülkiyet ve miras haklarına sahiptir. Bu haklar, kamu yararı amacıyla ve yasa ile sınırlanabilir.
(2)Mülkiyet hakkının kullanılmasına, kamu güvenliği-, genel sağlık, genel ahlâk, kent ve ülke plânlaması veya herhangi bir malvarlığının kamu yararı için geliştirilmesi ve faydalı kılınması veya başkalarının haklarının korunması için kesin olarak gerekli kısıntı veya sınırlamalar yasa ile -konabilir.
(3)Mal varlığının ekonomik değerini fiilen azaltan kısıntı ve sınırlandırmalar için derhal tam bir tazminat ödenir; anlaşmazlık halinde tazminatı hukuk mahkemesi saptar.


(4)Yukarıdaki (2) ve (3). fıkra kuralları, herha-ngi bir verginin veya para cezasının tahsili, herhangi bir hükmün yerine getirilmesi, sözleşmeden doğan bir yükümün yerine getirilmesi veya can veya malın tahlikeden korunması amacı ile yasa ile konmuş kuralları etkilemez.
(5)Devletin,- 159. maddede belirtilen taşınmaz mallar üzerindeki hakkı saklıdır.


Madde 159.
(3)Yukarıdaki (1). fıkranın (b) bendinde belirtilen taşınmaz mallardan, orman, yeşil saha, anıt ve park yerleri, sular, yeraltı suları, doğal kaynaklar ve s-avunma alanları, kamu yönetimi ve askeri amaçlar için gerekli bina, tesis ve arsalar ile şehir ve kırsal plânlama ve toprak koruma amaçları için gerekli görülenler dışında kalan taşınmaz mallar üzerindeki mülkiyet hakkının gerçek veya tüzel -kişilere devredilmesi yasa ile düzenlenir.


Geçici Madde 1.
(2).Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti yurttaşlarının Devlet sınırları dışında, Kıbrıs'ta kalan taşınmaz malları için Devletten, eşdeğerde taşınmaz mal isteme hakları saklıdır; bu- hak yasa ile düzenlenir ve bu Anayasanın 159. maddesinin (2). fıkrası kapsamına giren taşınmaz malların hak sahiplerine mülkiyetinin devri öncelikle gerçekleştirilir.
Şehitlik, malûl gazilik nedeniyle yasanın mülkiyet hakkı tanıdığı kiş-ilere ve yasada belirtilen diğer nedenlerle hak sahibi olanlara da mülkiyet verilir.

(4)Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Türk yurttaşlarının, terketmek zorunda kaldıkları taşınır ve taşınmaz mallar nedeniyle gelir kaybına veya zarara u-ğramışlarsa tazminat isteme hakları saklıdır. Bu haklar yasa ile düzenlenir.


V. İNCELEME:

Davacılar ve Başsavcılık tarafından ileri sürülen sav ve görüşler, ilgili Anayasa ve yasa metinleri incelenip gereği düşünüldü.




Konunun incelenmesine geç-meden önce, birkaç hususa dikkat çekmek isteriz.

Birincisi dava takririnde Anayasaya aykırı olduğu iddia edilen 24/91 sayılı Yasanın dava konusu edilen kuralı hatalı bir şekilde iktibas edilmiştir. Bazı yerlerinde kelime eksikliği bazı yerlerinde ise ke-lime fazlalıkları vardır. Bu hataların yapılmaması için azami özenin gösterilmesinin gereğine işaret ederiz.

İkinci ve daha önemli bir husus da dava konusu edilen kuralın birinci cümlesinden sonraki kısmının 27.3.1992 tarihinde yürürlüğe giren 17/92 s-ayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal (Değişiklik) Yasası ile yürürlükten kaldırılmış olmasıdır. Bu olgu, davanın duruşmasının yapıldığı 18.6.1992 ve 15.10.1992 tarihlerindeki celselerde, Mahkemenin bilgisine getirilmedi. Bu konuda da tarafların daha- titiz davranacaklarını ümit ederiz. Bu durumda sözü edilen ve 17/92 sayılı yasa ile yürürlükten kaldırılan kuralın, yürürlükte olmaması nedeniyle, Anayasal denetiminin de yapılması olanaksızdır.

Tarafların ileri sürdükleri sav ve görüşlerden konunun da-ha ziyade bir nokta üzerinde yoğunlaştığı gözlemlenmektedir; Davacıya göre, henüz eşdeğer mal verme işlemleri tamamlanmadığı için eşdeğer mal puanı dışında puan sahibi kişilere, ellerinde yasal olarak bulundurdukları kaynaklar için dahi olsa eşdeğer puan -dışındaki puanlarla da kesin tasarruf belgesi almalarına olanak tanıyan dava konusu yasa metni, eşdeğercinin Anayasa ile öngörülen öncelik hakkını zedelemektedir.

Eşdeğer mal karşılığı puan sahiplerinin Anayasanın Geçici 1(2) maddesi hükümleri ışığında A-nayasanın 159. maddesinin (3). fıkrası kapsamına giren taşınmaz malların hak sahiplerine mülkiyetinin devrinde diğer hak sahipleri karşısında önceliği olduğuna kuşku yoktur. Bu öncelik hakkı ilk defa 7.5.1985 tarihinde yürürlüğe giren KKTC Anayasası ile v-erilmiştir.
Mahkememiz huzurunda Bakanlık müsteşarı tarafından verilen şahadete göre 1981 yılından sonra tahsis yapılmış değildir. Ayrıca tüm Güney eşdeğer mal puan değeri yaklaşık 19.5 milyardır. Şahadete göre bugün için eritilmemiş eşdeğer puan miktar-ı sadece 2 milyar civarındadır. Bu durumda eşdeğer mal uygulamasının yaklaşık %90'ının sonuçlandığını söylemek yanlış olmaz.

1974 Barış Harekâtından ve özellikle 41/77 sayılı Yasadan sonra Yasanın 3. maddesinin hak sahipliliğine ilişkin (a), (b) ve (c) -fıkralarına göre hak sahibi tanımına giren kişilere taşınmaz mal tahsis edildiği ve bu gibi şahısların bu malları değerlendirdiği bilinen gerçeklerdir. Bu şahısların hakları yasadan kaynaklanmakta ve yine yasada öngörülen nedenler dışında onların bu kayna-klardan taciz edilmeden yararlandırılmaları öngörülmektedir. Bu nedenler arasında ilgili kaynakların eşdeğerciye verilmek üzere meşru tasarruf sahiplerinden alınabileceği nedeni yoktur. Diğer bir anlatım şekliyle 1985 Anayasasının eşdeğerciye öngördüğü ö-ncelik hakkının yukarıda sözü edilen meşru haksahiplerinin muktesep haklarının yitirilmesi için kullanılabileceği söz konusu değildir. Bundan hareketle eşdeğer mal sahibi olmayan ancak, Anayasadan önce yasa ile hak sahibi kılınanların yasal tasarruflarınd-a olan taşınmaz mallar hususunda eşdeğer mal sahiplerinin önceliği olamayacağına göre bu gibi hak sahiplerinin yine yasada öngörülen yöntemle her türlü puan edinmeğe cevaz veren dava konusu kuralın da Anayasanın geçici 1, 8, 36, 159(3) ve geçici 1(2) ve 1(-4) maddelerine aykırı bir yanı olamaz. Yargıç N. Ergin Salâhi konu kuralın Anayasanın Geçici 1. maddesinin (2). ve (4). fıkralarına ve 159. maddenin 3. fıkrasına aykırı olmadığına ilişkin bu görüşe katılmamıştır. Hemen eklemek gerekir ki bir hak sahibi t-arafından yasal olarak tasarruf edilmediği için mülkiyet verilmesi amacıyle kaynak paketlerinde doğru olarak ilân edilen taşınmaz malların devrinde eşdeğer mal sahiplerinin öncelik hakkının varolduğunu vurgulamayı yararlı görürüz.


SONUÇ:

Sonuç olarak 2-4/1991 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal (Değişiklik) Yasasının 5. maddesinin (3). bendinde yer alan
"Dilekçe sahibinin yöre normu kadar haksahibi olduğu tahsisli mallarından elindeki norm üstü olanlar geri alındıktan sonra tahsisli malların -toplam değeri iki milyondan fazla ise ilk iki milyon puan yukarıdaki paragrafta belirtilen şekilde karşılandıktan sonra geri kalan puan miktarı, dilekçe sahibi tarafından herhangi bir puan sahibinden satın alınacak puanla karşılanır."

kuralın Anayasan-ın 1, 8 ve 36. maddelerine aykırı olmadığına oybirliği ve Anayasanın Geçici 1. maddesinin (2). ve (4). fıkraları ile 159. maddenin (3). fıkrasına aykırı olmadığına Yargıç N. Ergin Salâhi'nin karşı oyu ve oy çokluğu ile karar verildi.





(Salih S. Dayıo-ğlu)(N. Ergin Salâhi)
Başkan Yargıç







(Niyazi F. Korkut) (Taner Erginel)(Metin A. Hakkı)
YargıçYargıçYargıç



21.1.1993










KARŞIOY YAZISI

Tarafların konu üzerindeki iddia ve argümanları çoğunluk kararında d-erlendiği cihetle bunları betekrar özetleme lüzumu hissetmiyorum.

Üzerinde durulup karar verilmesi gereken husus eşdeğer dışında, yasada belirtilen diğer hak sahiplerinin ellerinde tuttukları malların koçanlarını alabilmek için mücahitlik puanları dahil -her türlü puan satın almalarına ve bu puanlarla da ellerinde tuttukları malların koçanlarını almalarına olanak tanıyan 24/91 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal (Değişiklik) Yasasının 5. maddesinin (3). bendinde yer alan "dilekçe sahibinin yöre nor-mu kadar haksahibi olduğu tahsisli mallarından elindeki norm üstü olanlar geri alındıktan sonra tahsisli malların toplam değeri iki milyondan fazla ise ilk iki milyon puan yukarıdaki paragrafta belirtilen şekilde karşılandıktan sonra geri kalan puan miktar-ı, dilekçe sahibi tarafından herhangi bir puan sahibinden satın alınacak puanla karşılanır" söz dizisinin Anayasanın 1, 8, 159(3), geçici 1(2) ve 1(4) maddelerine aykırı olup olmadığıdır.

Yukarıda alıntısı yapılan Yasa kuralının Anayasanın 1 ve 8. maddel-erine herhangi bir aykırılığı bulunmadığı yönünde çoğunluk kararında yer alan görüşlere katılmaktayım.

Anayasanın 159(3) maddesi ile geçici 1(2) ve 1(4) maddelerine aykırı olduğu hususuna gelince;

Anayasanın 159(1)(b) maddesinde tarifi yapılan terkedi-len ve Devlete intikal eden taşınmaz mallar Anayasanın 159(3) maddesi uyarınca bu maddede tarifi yapılan kamu yararına ayrılacak mallar dışındaki tüm taşınmaz mallar üzerindeki mülkiyet hakkının gerçek veya tüzel kişilere devredilmesini öngörmektedir. Bu -mülkiyet devri işlemleri yapılırken Anayasanın geçici 1(2) ve 1(4) ve 1(5) maddelerinde yer alan ve Güneyde terkedilmiş mal bırakan eşdeğer alacaklılarının öncelikleri dikkate alınarak yasal bir düzenleme ile yapılması gerektiği de iki madde birlikte okund-uğunda açıklık kazanmaktadır. Diğer bir ifade ile terkedilmiş mal olup Devletin mülkiyetine geçen taşınmaz malların mülkiyeti Anayasanın 159(3) maddesi uyarınca dağıtılması öngörülürken Anayasanın geçici 1(2) ve (4) maddelerinde yer alan öncelik kuralları-na tabi olarak dağıtılması gerekir. Esasen 1985 Anayasasından önce Güneyde taşınmaz mal terkeden kişilerin terkettikleri bu mallara karşın Devletten taşınmaz mal talep etme hakları KTFD Anayasasının 127. maddesinde de vurgulanmakta idi. Madde 127 aynen ş-öyledir:
"Madde 127
Türk yurttaşların, Devlet sınırları dışında Kıbrıs'ta kalan taşınmaz malları için Devletten, eşdeğerde taşınmaz mal veya tazminat isteme hakları saklıdır; bu hak yasa ile düzenlenir."

Bu maddeden açıklıkla görüle-bileceği gibi Güneyde taşınmaz mal terkeden hak sahiplerine bu terkettikleri mallara karşılık eşdeğerde taşınmaz mal verilmesi öngörülmekte idi. Diğer hak sahiplerinin hakları ise KTFD Anayasasının 126. maddesinde aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir.
"Madde- 126.
Devlet, göçmenlerin esenlendirilmesi, kendilerine, ailelerine ve topluma yararlı duruma getirilmeleri için gerekli sosyal, ekonomik, mali ve diğer tedbirleri alır; esenlendirmeyi gerçekleştirinceye kadar gerekli yardımlarda bulunur."
-
Eşdeğer dışında diğer hak sahipleri ile ilgili olan bu maddeden açıklıkla görülebileceği gibi Devletin, bu maddede sıralanan hak sahiplerini esenlendirinceye kadar gerekli sosyal, ekonomik, mali ve diğer tedbirleri almasını öngörmekte ve bu tedbirlerin b-u gibi hak sahiplerinin esenlendirilmesini gerçekleştirinceye kadar gerekli yardımı yapmasını amaçlamakta idi. Diğer bir ifade ile bu gibi hak sahiplerine taşınmaz mal mülkiyeti verilmesi öngörülmemekte idi.





KTFD Anayasasının yukarıda alıntısı yapıl-an maddelerine istinaden çıkarılan yasalar ve özellikle 41/77 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasasına bakıldığında ise eşdeğerde hak sahibi olan kişilere taşınmaz mal verilmesi öngörülürken bu yasada belirlenen diğer hak sahiplerine taşınmaz m-al mülkiyetinin verilmesi öngörülmemiştir. Bu hak ilk defa 1985 Anayasasında ve özellikle 1985 Anayasasının geçici 1(5) maddesinde öngörülmüştür. Geçici 1(5) maddesi aynen şöyledir:
"Geçici Madde 1.
(1) ...........
(2) ...........
(3) ...........-
(4) ...........
(5)Bu Anayasanın yürürlüğe girdiği tarihten başlayarak, eşdeğerde mal uygulamalarının önceliğine uyulmak koşuluyla, hak sahiplerine taşınmaz mallarla ilgili mülkiyet hakkı devir işlemleri en geç beş yıl içinde tamaml-anır.

Bu maddeden görülebileceği gibi eşdeğer mal alacaklısı dışında diğer hak sahiplerine mülkiyet hakkı verilirken bu hakkı "eşdeğerde mal uygulamalarının önceliğine uyulmak koşuluyla" verildiği betekrar vurgulanmak lüzumu hissedilmiştir. Bu durumda e-şdeğer mal alacaklısı dışındaki hak sahipleri lehine yaratılan bu hakların eşdeğer mal sahiplerinin öncelik hakkına tabi olduğu ve yapılacak bu uygulamaların eşdeğerin önceliği göz önünde tutularak yapılması gerektiği vurgulanmaktadır.

Yukarıda belirttiğ-im hususlar dikkate alındığında 32/75, 33/75 sayılı Yasalar ve müteakiben geçirilen 41/77 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası altında ihdas edilen eşdeğer dışındaki hakların gerek KTFD Anayasasında ve gerekse daha açık bir şekilde ifade edil-en 1985 KKTC Anayasasında yer alan eşdeğerde hak sahibi kişilerin öncelik hakkına tabi olarak uygulanması gerekir.




Geçmiş birçok içtihat kararında eşdeğerde hak sahiplerinin öncelik hakkı teslim edilerek diğer hak sahiplerine karşı eşdeğerde hak sahi-plerinin öncelik hakkı bulunduğu defaten vurgulanmıştır. Örneğin: A.M. 14/85 (D.7/87) sayılı iptal davasında 23/85 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal (Değişiklik) Yasasının 3. ve 27. maddeleri incelenirken sayfa 12'de bu hususta şöyle denmektedi-r:
"23/85 sayılı Yasa'nın 2. maddesi ile 41/77 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası'nın 3. maddesinin (d) fıkrası kaldırılıp yerine yeni bir (d)
fıkrası eklenmiştir. Bu fıkra 1.8.1958 ile 30.11.1976 tarihleri arasında fiilen görev- yapan mukavemetçiler ve mücahitlerle Barış Harekâtına katılan ve KKTC yurttaşlığı alan Türk Barış Kuvvetleri mensuplarına taşınmaz mal ve bunun için kesin tasarruf belgesi verilmesini öngörmektedir. Fıkra bir tüm olarak incelendiğinde ellerinde kaynak bu-lundurmayanlara karşı eşdeğerden hak sahibi olanların önceliğinin korunduğu ancak elinde kaynak bulunduranlara karşı korumadığı anlaşılmaktadır. Bunun ise Anayasanın Geçici 1(2) maddesinin eşdeğer hak sahiplerine tanıdığı önceliğe ters düşmekte olduğu açı-ktır."

Bu Anayasa kararında konu maddelerde hak sahibi olup elinde tahsis ve benzeri yöntemlerle yasal yönden taşınmaz mal tutan kişilerin ellerinde tuttukları mallara karşılık mücahitlik puanlarının kullanılması öngörülmekte idi. Bu maddeleri inceleye-n Yüksek Anayasa Mahkemesi yukarıda alıntısı yapılan paragraftan görülebileceği gibi ellerinde kaynak bulunduranlara karşı eşdeğerde hak sahibi olan kişilerin hakkının korunmadığı ve bu durumun Anayasanın geçici 1(2) maddesine aykırı olduğu kararına varmış-tı.

Eşdeğerde öncelik hakkında sadece çıkarılan ve dağıtım konusu olan taşınmaz mal paketlerinde öncelik hakkının korunması yeterli değildir. Anayasanın 159(3) maddesi Anayasanın geçici 1(2) maddesi ile birlikte okunduğunda yukarıda değindiğim gibi Devl-ete intikal eden ve dağıtım konusu olan tüm mallar üzerinde bir öncelik hakkı var olduğuna göre, şu veya bu nedenle diğer mal sahiplerine dağıtılan malların paketten kaçırıldığı ve dağıtım konusu yapılmadığı da dikkate alındığında eşdeğerde öncelik hakkını-n sadece taşınmaz mal paketlerinde uygulanması Anayasanın geçici 1(2) maddesine aykırıdır. Esasen paket yolu ile mal dağıtımı sadece bir yöntemdir. Esas olan terkedilen ve Devlete intikal eden tüm taşınmaz mallar üzerinde eşdeğerin önceliği bulunup bulun-madığıdır. A.M. 14/85'de hak sahibi olup ellerinde mal tutan diğer hak sahiplerinin ellerinde tuttukları bu malların mülkiyet hakkını mücahitlik puanları ile temin etmelerini içeren yasa maddelerinin Anayasanın geçici 1(2) maddesinde yer alan eşdeğerin ön-celik hakkını zedelediği ve bu nedenle Anayasanın geçici 1(2) maddesine aykırı olduğu kararına varılırken bu husus da karara bağlanmıştır. Bu karardan sonra müteakip birçok kararda Güneyde mal terkeden eşdeğer mal alacaklısının sözü edilen öncelik hakkı b-irçok yönleri ile incelenmiş ve bu prensipler şimdiye dek benimsenerek takip edilmiştir. Şimdi eşdeğer mal uygulamalarının büyük oranda uygulandığı ve Anayasada belirlenen sürenin de hitam bulduğu dikkate alındığında öncelik hakları açısından vaaz edilen -prensiplerin güncelliğini yitirdiği düşünülebilir. Ne var ki halen eşdeğer uygulamaları devam ettiğine göre bu öncelik hakkının yitirildiği veya ortadan kaldırıldığını söylemek de olası değildir. Özellikle diğer hak sahiplerine taşınmaz mal mülkiyeti ver-ilmesi söz konusu olduğu hallerde dahi bunun öncelik hakkına uyulmak koşulu ile verileceği Anayasanın geçici 1(5) maddesinde betekrar vurgulandığı dikkate alındığında bu hakkın devam etmesi ve devam etmekte olduğu gerçeğini kabul etmemiz gerekir.

Önümüzd-eki meselede 41/77 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası ile diğer mevzuat altında yapılan tahsis ve mal dağıtımlarının yukarıdaki görüşlerim ışığında eşdeğerde hak sahibi olan kişilerin öncelik hakkına tabi olması gerekir. Bu durumda 24/91 s-ayılı Yasanın 5(3) maddesinde diğer hak sahiplerinin tahsis yolu ile aldıkları malları ellerinde tutmaları ve bunların herhangi bir revizyona tabi tutulmadan satın alacakları her türlü puanla bu malların mülkiyetini almalarını öngören yasa kuralının Anayas-anın geçici 1(2), (4) ve (5). maddelerine aykırı olduğu gibi bu maddelerle birlikte okunması gereken Anayasanın 159(3) maddesinin ruhuna da aykırıdır.
Bu nedenlerle 41/77 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasasını tadil eden 24/91 sayılı (Değişi-klik) Yasasının 5(3) maddesinde yer alan "Dilekçe sahibinin yöre normu kadar hak sahibi olduğu tahsisli mallarından elindeki norm üstü olanlar geri alındıktan sonra tahsisli malların toplam değeri iki milyondan fazla ise ilk iki milyon puan yukarıdaki para-grafta belirtilen şekilde karşılandıktan sonra geri kalan puan miktarı, dilekçe sahibi tarafından herhangi bir puan sahibinden satın alınacak puanla karşılanır" söz dizisinde yer alan Yasa kuralının Anayasanın 159(3), geçici 1(2) ve 1(4) maddelerine aykırı- olup iptal edilmesi gerektiği görüşündeyim.




(N. Ergin Salâhi)
Yargıç

-1


-13-



-


Full & Egal Universal Law Academy