Anayasa Mahkemesi Numara 12/1983 Dava No 9/1983 Karar Tarihi 16.09.1983
Numara: 12/1983
Dava No: 9/1983
Taraflar: KTFD Başkanı ile KTFD Meclisi
Konu: Kooperatif Şirketler (Değişiklik) Yasasının 2 ve 4. maddelerinin Anayasaya aykırı olup olmadığı konusunda Kıbrıs Türk Federe Devleti Başkanı’nın görüş istemi
Mahkeme: A/M
Karar Tarihi: 16.09.1983

-D.9/83 Anayasa Mahkemesi 12/83
Anayasa Mahkemesi Olarak Oturum Yapan
Yüksek Mahkeme Huzurunda.
Mahkeme Heyeti: Şakir Sıdkı İlkay, Başkan, Salih S. Dayıoğlu,
N. Ergin Salâhi, Aziz Altay, Celâl Karabacak.

Kooperatif Şirketler (Değişiklik) Yasas-ının 2 ve 4. maddelerinin Anayasaya aykırı olup olmadığı konusunda Kıbrıs Türk Federe Devleti Başkanı'nın Anayasanın 112. maddesi altında, görüş istemi.


KTFD Başkanı namına: KTFD Başsavcı Yardımcısı Akın Sait.
KTF Meclisi namına: Mehmet Öner Ekinci.


----------------

GÖRÜŞ BİLDİRİSİ

Kıbrıs Türk Federe Devleti Başkanı, KTFD Meclisinin 21 Haziran 1983 günkü Birleşiminde kabul olunan ve Resmi Gazetede yayınlanmak üzere 27 Haziran 1983 günü KTFD Başkanlığına iletilen Kooperatif Şirketler (Değişiklik) Yasa-sının, 2 ve 4. maddelerinin Anayasaya ve özellikle 93. maddesine aykırı olup olmadığı hususunda görüşünü bildirmek için, Anayasanın 112. maddesi uyarınca, Anayasa Mahkemesi olarak Yüksek Mahkemeye,
6 Temmuz 1983 tarihinde yollamıştır.

Yüksek Mahkeme, An-ayasa Mahkemesi olarak, sunulan konuyu incelemek ve konu ile ilgili olarak Devlet Başkanı ve Federe Meclis adına ileri sürülen iddiaları dinlemek için 12.8.1983'te bir oturum yapmıştır. Devlet Başkanı adına hazır bulunan Başsavcı Yardımcısı, Anayasanın 93-. maddesinin kamu görevlilerinin nitelikleri, atanmaları, ödev ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işlerinin yasa ile düzenlenmesini ve atanmalarının da kamu görevlisinin üst kademe yöneticisi olması halinde üçlü kar-arname ile, üst kademe yöneticisi olmaması halinde de Kamu Hizmeti Komisyonu tarafından yapılmasını öngördüğünü ve bu nedenle de Kooperatif Mukayyid ve Mukayyid Muavini atanmasının Bakanlar Kurulu emirnamesi ile yapılmasını ve bunların maaş, ücret, ödenek -ve diğer haklarının da emirname veya özel sözleşme ile düzenlenmesini öngören söz konusu Yasanın 2. maddesinin ve aynı nedenlerle 4. maddesinin Anayasanın 93. maddesine aykırı olduğunu ileri sürdü. Kıbrıs Türk Federe Meclisi adına hazır bulunan hukukçu is-e söz konusu Yasa maddelerinin Anayasaya aykırı olup olmadığı hususunda herhangi bir görüş belirtmemiştir.

Hakkında görüş istenilen ilgili yasa maddeleri aynen şöyledir:
"2. Esas Yasa, 3. maddesi kaldırılmak ve yerine aşağıdaki yeni 3. madde konmak sur-etiyle değiştirilir:
'3.(1) Başka herhangi bir Yasada aksine kural bulunmasına bakılmaksızın Bakanlar Kurulu Resmi Gazete'de yayınlanacak özel veya genel nitelikli bir emirname ile bir Mukayyid ve Mukayyide yardımcı olacak Mukayyid Muavinleri atayabilir.-
Başka herhangi bir Yasada aksine kural bulunmasına bakılmaksızın Bakanlar Kurulu Emirname ile ve/veya özel sözleşme ile Mukayyid ve Mukayyid Muavinlerinin maaş, ücret, ödenek veya ek ödenek ile diğer haklarını düzenleyebilir.'


3. Esas Yasa, 57. madde-den sonra aşağıdaki yeni 57A maddesinin eklenmesi suretiyle değiştirilir:
'57 A. Bu Yasa uyarınca kayıtlı herhangi bir kooperatif şirket, şirketin Genek Kurul Kararı, Mukayyidin uygunluk bildirimi ve Bakanlar Kurulunun onayına tabi olmak koşulu ile Kıbrı-s Türk Federe Devleti sınırları dışında herhangi bir ülkede, o ülkenin yasalarına uygun olarak, ticari bankacılık işlemleri de dahil, her türlü faaliyette bulunmak üzere şube veya şubeler açabilir.'"


Anayasanın ilgili maddesi de aynen şöyledir:
"Madde- 93.
Devletin ve diğer kamu kuruluşlarının, genel yönetim ilkelerine göre yürütmekle yükümlü oldukları kamu hizmetlerinin gerektirdiği asıl ve sürekli görevler, kamu görevlileri eliyle yürtülür.
Kamu görevlilerinin nitelikleri, atanmaları, ödev ve yetkiler-i, hakları ve yükümleri, aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işleri yasayla düzenlenir.
Kamu görevlilerinin atanmalarını, onaylanmalarını, sürekli veya emeklilik hakkı veren kadrolara yerleştirilmelerini, terfilerini, nakillerini, emekliye sevklerini, azil -ve görevden uzaklaştırma da dahil olmak üzere, disiplin işlemlerini yapmak üzere, tarafsız ve bağımsız organ veya organlar kurulur. Bu organ veya organların kuruluşu ve işleyişi yasa ile düzenlenir; Anayasanın bu konudaki diğer kuralları saklıdır.
Kamu g-örevlileri hakkında yapılacak disiplin kovuşturmalarında, isnat olunan hususun ilgiliye açıkca ve yazılı olarak bildirilmesi, yazılı savunmasının istenmesi ve savunma için belli bir süre tanınması gereklidir. Bu ilkelere uyulmadıkça disiplin cezası verile-mez.Disiplin kararları, yargı mercilerinin denetimi dışında bırakılamaz.
Güvenlik kamu görevlilerinin, özel yasa ile düzenlenen kuralları saklıdır.
Üst kademe yöneticiliği yapan kamu görevlileri, ilgili bakan, Başbakan ve Devlet Başkanının imzalarını- taşıyan kararname ile atanır. Bu konudaki kurallar yasa ile düzenlenir."


Devlet Bakanı tarafından sunulmuş olan konu Anayasa Mahkemesi olarak Yüksek Mahkeme tarafından incelenmiş ve Mahkemenin konu hakkındaki görüşü şöyledir:

Yasanın 2. maddesinin (1-). fıkrası:
Esas Yasaya 3(1) maddesi olarak girmesi öngörülen fıkranın metninden görüleceği gibi bu fıkra Bakanlar Kuruluna Resmi Gazetede yayınlanacak özel veya genel nitelikli emirnamelerle Mukayyid ve Mukayyid Muavinleri atamak yetkisini vermektedir. - Halbuki Anayasanın 93. maddesine göre Devletin ve diğer kamu kuruluşlarının, genel yönetim ilkelerine göre yürütmekle yükümlü oldukları kamu hizmetlerinin gerektirdiği asıl ve sürekli görevler kamu görevlileri eli ile yürütülür ve üst kademe yöneticiliği -yapan kamu görevlileri, ilgili bakan, Başbakan ve Devlet Başkanının imzalarını taşıyan kararname ile
atanır, üst kademe yöneticiliği yapmayan kamu görevlileri ise, yasa ile düzenlenen kurallar uyarınca, tarafsız ve bağımsız organ veya organlar tarafından -atanır.

25/1982 sayılı Yasa ile tadil edilmiş şekli ile 57/1977 sayılı Bakanlıklar Kuruluş İlkeleri Yasasına göre Kooperatif Mukayyidi üst kademe yöneticisi olarak belirtlemiştir ve bu nedenle Anayasanın 93. maddesinin (6). fıkrasına göre atanmasının -üçlü kararname diye bilinen ve ilgili bakan, Başbakan ve Devlet Başkanının imzalarını taşıyan bir kararname ile yapılması gerekir. Üst kademe yöneticisi sayılmayan ve kadrosu mevzuat ile tesbit edilen Mukayyid Muavinlerinin atanmalarının ise Anayasanın 93-. maddesinin (3). fıkrasına göre bağımsız organ olarak kurulan Kamu Hizmeti Komisyonu tarafından yapılması gerekir. Bu nedenlerle Kooperatif Mukayyid ve Mukayyid Muavinlerini özel ve genel nitelikli emirname ile atama yetkisini Bakanlar Kuruluna veren ve -esas Yasaya 3(1) maddesi olarak girmesi öngörülen Yasanın 2. maddesinin (1). fıkrası Anayasanın 93. maddesinin (3) ve (6). fıkralarına aykırıdır.

Yasanın 2. maddesinin (2). fıkrası:
Esas Yasaya 3(2) maddesi olarak girmesi öngörülen fıkranın metninden -anlaşılacağı gibi bu fıkra Bakanlar Kuruluna emirname veya özel sözleşme ile Mukayyid ve Mukayyid Muavinlerinin maaş, ücret, ödenek ve ek ödenek ile diğer haklarını düzenleme yetkisini vermektedir. Halbuki Anayasanın 93. maddesinin (2). fıkrası kamu görev-lilerinin nitelikleri, atanmaları, ödev ve yetkileri, hakları ve yükümleri, aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işlerinin yasa ile düzenlenmesini öngörmektedir. Görülüyor ki Anayasa bu gibi konuların yasa ile yapılmasını ve yasama organının denetiminde bul-unmasını istemektedir. Gerçi AM 7/79 sayılı Anayasa Mahkemesi kararında belirtildiği gibi "Anayasa bazı konuların yasa ile düzenlenmesini öngördüğü hallerde dahi, yasama organı bu gibi konularda da tüzük yapmak yetkisini yürütmeye veya başka bir organa ve-ya onları düzenlemek için yürütmeye veya başka bir organa yetki verebilir ancak bu gibi hallerde yürütme veya başka bir organa yasada verilen görevin açıklıkla belirtilmesi, sınırlarının açıklıkla tesbit edilmesi ve ilgili yürütme veya organa tamamen keyfi- hareket edecek yetkinin verilmemesine dikkat edilmesi gerekir". Yine aynı kararda belirtildiği gibi "bu gibi hallerde yürütme veya başka organın görevi, yasama organının tesbit ettiği çerçeve içerisinde yasanın daha uygun bir şekilde yürütülmesini sağlam-ak amacını güden düzenlemeler yapmaktır. Başka bir deyimle yasa ile düzenlenmesi öngörülen konunun temel yönleri yasa ile düzenlenmelidir. Tafsilât ise temel yönleri çerçevesinde kalmak koşulu ile yasama organı tarafından yetki verildiği takdirde, yürütm-e veya başka bir organ tarafından düzenlenebilir". Konu Yasanın 2. maddesinin sözü edilen (2). fıkrası yukarıda belirtilen ilkelere uymaktan uzaktır. Yasama organı ilgili dairenin etkinlik ve verimliliğini sağlama amacı ile Kooperatif Mukayyid ve Mukayyi-d Muavinlerinin bazı haklarının düzenlenmesini yürütmeye vermek isterse, AM 7/79 sayılı Anayasa Mahkemesi kararında belirtilen ilkelere uygun olarak, yürütmenin bu husustaki yetkisinin, keyfi uygulamaya fırsat vermeyecek şekilde, temel yönlerini belirtmesi- gerekir. Bu yapıldığı takdirde verilen yetki uyarınca yürütme tarafından yapılacak tüzük ve çıkarılacak emirnamelerin Anayasaya uygunluğu düşünülebilir.

Yasanın 2. maddesinin sözü edilen (2). fıkrası ise, yukarıda belirtilen ilkelere, daha önce de ifad-e edildiği gibi, uymaktan uzaktır ve bu nedenle bu fıkra Anayasanın 93. maddesinin (2). fıkrasına ve Anayasanın hukukun üstünlüğünü öngören 1. maddesine aykırıdır.

Yasanın 4. maddesi:
4. maddenin (1). fıkrası ile Bakanlıkların Kuruluş İlkeleri Yasasına -ekli Cetvelde ihraç yolu ile tadil öngörülmektedir. Herhangi bir yasanın tadil edilip edilmemesi Yasama Organının yetkisi dahilindedir. Bu böyle olduğuna göre bu fıkra kendi başına Anayasaya aykırı olmayabilir. Ne var ki bu fıkra ile yapılması istenen d-eğişikliğin, Yasanın Anayasaya aykırı bulunan 2. maddesinin (2). fıkrasının kurallarına etkenlik kazandırmak ve bunların uygulanmasına imkân vermek amacı ile yapıldığı açıktır. Aksi takdirde bu değişikliğin 2. maddenin (2). fıkrası ile bağlantılı olmadığı-nın kabul edilmesi halinde Mukayyid ve Mukayyid Yardımcısı kadrosu kaldırılmadığı halde maaşı kaldırılmış olur ki Yasa tümü ile okunduğunda Yasama organının amacının bu olduğu söylenemez. Bu durumda bu fıkra Yasanın 2. maddesinin (2). fıkrası ile birlikte- ile birlikte ele alındığında Anayasanın 93. maddesinin (2). fıkrasına aykırı düşer.

Aynı maddenin (2). fıkrasının da, aynı nedenlerle, 2. maddenin (2). fıkrası ile birlikte tezekkür edildiğinde Anayasanın 93. maddesinin (2). fıkrasına ters düştüğü g-örülür.

SONUÇ:
Sonuç olarak Kooperatif Şirketler (Değişiklik) Yasasının 2 ve 4. maddelerinin Anayasanın 93. maddesine ve 2. maddenin (2). fıkrasının ayrıca Anayasanın 1. mad-desine aykırı olduğu görüşündeyiz.


(Şakir Sıdkı İlkay) (Salih S. Dayıoğlu)
Başkan Yargıç

(N. Ergin Salâhi) (Aziz Altay)(Celâl Karabacak)
YargıçYargıçYargıç

16 Eylül 1983.
-


5



-


Full & Egal Universal Law Academy