Anayasa Mahkemesi Numara 1/1984 Dava No 4/1985 Karar Tarihi 31.01.1985
Numara: 1/1984
Dava No: 4/1985
Taraflar: Havva Ramadan cemil vd ile Jeane Suzanne Druce
Konu: 16.5.1983 tarihli 36 sayılı Resmi Gazetenin Ek III’ünde AE 201 sayı altında yayınlanan “1983 Kıbrıs Lirasının Yürürlükten kaldırılması ve Kıbrıs Lirası ile ifade edilen meblâğların Türk Lirasına dönüştürülmesi Kararnamesi’nin 3. ve 4. maddelerinin Anayasaya aykırılığı iddiası
Mahkeme: A/M
Karar Tarihi: 31.01.1985

-D. 4/85 Anayasa Mahkemesi 1/84
(Dava No. 441/80 Girne)
Anayasa Mahkemesi Olarak Oturum Yapan
Yüksek Mahkeme Huzurunda
Mahkeme Heyeti: Salih S. Dayıoğlu, N. Ergin Salâhi, Niyazi F. Korkut, Aziz Altay, Celâl Karabacak.
Anayasanın 114-(1) maddesi tahtında.

Girne Kaza Mahkemesi Dava No:441/80'de
Davacı: 1. (a) Havva Ramadan Cemil, Girne
(b) Hasan Ramadan, Girne
(Her ikisi de merhum Ramadan Cemil Terekesinin İdare Memurları)
2. (a) Rüstem Tatar, Girne
(b) Vildan Cemal M-üftüzade
(Her ikisi de merhum Cemal Müftüzade Terekesinin İdare Memurları)
-ile-
Davalı: Jean Suzanne Druce, adresi meçhul.
A r a s ı n d a.

Davacı namına: Ali Dana ve Osman Ertekün.
Davalı namına: Ahmet M. Berberoğlu
Amicus curi-ae olarak Başsavcı namına: Akın Sait.

--------------

K A R A R
KONU:
16.5.1983 tarihli 36 sayılı Resmi Gazetenin Ek III'ünde AE 201 sayı altında yayınlanan "1983 Kıbrıs Lirasının Yürürlükten kaldırılması ve Kıbrıs Lirası ile ifade edilen meblâğların Tür-k Lirasına dönüştürülmesi Kararnamesi'nin 3. ve 4. maddelerinin Anayasanın 1, 5 ve 7. maddelerine aykırı olup olmadıkları.

OLAY:
Davalı 13.3.1975 tarihli yazılı bir satış mukavelesi ile davacılara Ağırdağ köyünde bazı taşınmaz malları KL 9200.-ya satmışt-ı. Davacılar satış bedelini davalıya ödemişlerdi. Daha sonra davalı satış mukavelesine uymayacağını bildirmesi üzerine davacılar Girne Kaza Mahkemesinde açmış oldukları 125/77 sayılı bir dava ile davalıdan ödemiş oldukları satış bedelinin iadesini ve taz-minat talep etmişlerdi. Yapılan duruşma sonunda Mahkeme davacıları haklı buldu ve KL 9200.-nın davacılara iadesine ve ayrıca davalının davacılara KL 64,550 tazminat ödemesine hüküm vermişti. Taraflar bu hükümden istinaf etmişler ve neticede konsolide edi-lmiş Yargıtay/Hukuk 23/79 ve 24/79 ile davalının davacılara KL 9200.-nın iadesine ve KL 50,000.- tazminat ödemesine hükmetmişti. Yargıtay hükmünü 14.11.1979 tarihinde vermişti.

29.4.1980 tarihinde Ç-318-80 sayılı ve daha sonra 20.8.1980 tarihinde de Ç-5-53-80 sayılı Bakanlar Kurulu Kararları isdar edildi. Bu kararlar daha sonra iktibas edilecektir.

Davacılar 24.12.1980 tarihinde Girne Kaza Mahkemesinde açtıkları 441/80 sayılı bir dava ile sair şeyler meyanında davalının KKTC haricinde mukim bir yabancı- olduğunu, anılan Bakanlar Kurulu kararları ışığında aleyhine KL olarak kesinleşen hükümlü borcunu direkt olarak sterline çevirerek ve Türk Lirasını ölçü olarak kullanmadan Türk Lirası dışında geçerli bir dövize tahvil etmek suretiyle ödemek mecburiyetinde- olduğuna dair bir Mahkeme emri ve/veya ilâmı talep ettiler.

Davalı tarafından dosyalanan müdafaa takririnde sair şeyler meyanında davalının Türkiye Cumhuriyeti haricinde mukim bir yabancı olduğu ret ve inkâr edildi, ve hükümlü borcun bir kısmı davacı 2'-ye 1.1.1980 tarihli ve B970071 sayılı çek ile 472068 TL, 28.1.1980 tarihli ve P 898652 sayılı çek ile 1,000,000 TL ödenmek istendiğini; bu çeklerin davacı 2 nam ve hesabına avukatlarının yanında beş ay kadar tutulduğunu, daha sonra davacı 2 tarafından kab-ul edilmediği gerekçesiyle davalının avukatına iade edildiğini yine hükümlü borca mukabil davacı 1'e 30.1.1981'de 5000 sterling ödendiği ve çek ile ödenmek istenip de kabul edilmeyen meblâğların 27.1.1981'de Mahkemeye yatırıldığını, bu işlemlerle, hükümlü -borcun bir kısmının peşin, bir kısmının ise yukarıda anlatılan yöntemle ödenmek istendiği veya "legal tender" yapıldığını, ödemede uyguladığı yöntemin yasal olduğunu, bunun 16.5.1983 tarihli ve 36 sayılı Resmi Gazetede Ek III'de AE 201 sayı altında yayınla-nan Kararname hükümleri ile de teyit edildiğini iddia etti. Gerçekten de müdafaa takriri verilmezden önce sözü edilen Kararname yayınlanmıştı.

Davanın duruşmasına başlandığı 24.1.1984 tarihinde davacıların avukatı bir maruzatta bulundu ve 36 sayılı Resm-i Gazetenin Ek III'ünde AE 201 sayı altında yayınlanan Kararnamenin davanın karara bağlanmasında etkisi olabileceğini ileri sürerek konu Kararnamenin Anayasanın 1, 5 ve 7. maddelerine aykırı olduğunu iddia ederek konunun Yüksek Mahkemeye Anayasa Mahkemesi -olarak havale edilmesi isteminde bulundu. Müdafaa bu isteme karşı çıkmışsa da İlk Mahkeme konu Kararnamenin davadaki ihtilâfın çözümünde etken olabileceği kanısına vardı ve davacıların istemi uyarınca konuyu Yüksek Mahkemeye, Anayasa Mahkemesi olarak hava-le etti ve Anayasa Mahkemesinin kararına dek davanın durdurulmasını emretti.

II. İDDİANIN GEREKÇESİ
Davacıların iddiasının gerekçeleri şöyledir:
Gerek 29.4.1980 tarihinde yayınlanan Ç-318-80 ve gerekse 20.8.1980 tarihinde yayınlanan ve bunu değiştiren Ç--553-80 sayılı Bakanlar Kurulu Kararları mahkeme kararı ile ödenmesi hükme bağlanan tazminatı Türk Lirası dışında döviz olarak ödemeleri zorunluluğunu getirmişti. 20.8.1980 tarihine kadar davalı hükümlü borcunu ödemediği için bundan sonra hükümlü borcunu s-özü edilen Bakanlar Kurulu Kararları uyarınca yani döviz olarak ödemesi gerekirdi. Davalının 30.1.1981'de davacı 1'e yaptığı nakit ödeme ve ödeme yapmak istediği çekler bu Kararların lâfsına veya ruhuna uygun değildir. Bu hususu Mahkeme yoluyla kanıtlama-k için 24.12.1980 tarihinde 441/80 sayılı davayı açmıştır. Bu dava henüz sonuçlanmadan havale konusu Kararname 16.5.1983 tarihinde yayınlandı. Bu Kararnamenin 3. ve 4. maddeleri daha önce anılan Bakanlar Kurulu Kararları ile elde etmiş olduğu kazanılmış -hakları Kararname ile elinden almaktadır. Bu durum ise Anayasanın 1 ve 5. maddelerine aykırıdır. (Davacı Anayasaya aykırılık iddiasını Kararnamenin 3 ve 4. maddelerine münhasır kılmıştır. Duruşmada ise konu maddelerin Anayasanın 7. maddesine aykırı oldu-ğu iddiası üzerinde durmayacağını beyan etmişti.)

Davalının iddiasının gerekçeleri ise şöyledir:
20.8.1980 tarihli Karar ile değiştirilen 29.4.1980 tarih ve Ç-318-80 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı davalıya hükümlü borcunu bizzat davacılara döviz ödeme zor-unluluğu getirmemiştir. Gerek yasal durum ve gerekse uygulama, dövizin KKTC'de faaliyet gösteren yetkili bir bankaya getirilmesi, gelen döviz cinsine göre davacılara ödeme gününde Türk Lirası olarak ödenmesi doğrultusundadır. Havale konusu Kararname ise -bu uygulamanın sadece bir teyidinden ibarettir ve binaenaleyh Anayasanın ilgili maddelerine herhangi bir aykırılığı yoktur.

3. Amicus curiae olarak ve Başsavcı adına Mahkemede hazır bulunan Başsavcı Yardımcısının görüşü ise şöyledir:
Havale konusu Kar-arname bu safhada, taraflar arasındaki ihtilâfı sonuçlandırmada etken değildir. İlk Mahkeme ilkin
Ç-318-80 ve Ç-553-80 sayılı Bakanlar Kurulu Kararlarını uygulayıp uygulamayacağına karar vermelidir. Bu iddiaya halel gelmeksizin havale konusu Kararname y-ukarıda sözü edilen Bakanlar Kurulu Kararlarını zımnen ilga etmiştir. Davacılar davaları sözü edilen Kararların yürürlükte oldukları bir zamanda ikame ettikleri için davalarının bu kararlar ışığında sonuçlandırılması gerekir. Havale konusu Kararname dava-cıların muktesep haklarını yani davaların sözü edilen Kararlar altında sonuçlandırma haklarını ortadan kaldırdığı için Anayasanın 1 ve 5. maddelerine aykırıdır.
III. İLGİLİ YASA METİNLERİ:
29.4.1980 tarihinde yayınlanan Ç-318-80 sayılı Bakanlar Kurulu K-ararının ilgili kısmı aynen şöyledir:
"1.. . . . . . . .
2. Dışarda mukim yabancıların mahkeme kararı ile ödeyecekleri tazminatları döviz olarak ödemeleri zorunluluğunun getirilmesi
. . . . . . . ."

20.8.1980 tarih ve Ç-553-80 sayılı Bakanlar Kurul-u Kararının ilgili kısmı aynen şöyledir:
"2.Para, Kambiyo ve Dışticaret Komitesi 15.4.1980 tarihli ve Bakanlar Kurulunun Ç-318-80 sayılı kararı ile onaylanıp 29 Nisan 1980 tarih ve 56 sayılı Resmi Gazetenin Ek IV Bölüm 1'inde yayınlanan kararın-ın aşağıdaki şekilde değiştirilmesi"Dışarıda mukim yabancıların (Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları dışında) mahkeme kararı ile ödeyecekleri tazminatları Türk Lirası dışında döviz olarak ödemeleri zorunluluğunun getirilmesi."

16.5.-1983 tarihinde 36 sayılı Resmi Gazetenin Ek III'ünde AE 201 sayı altında yayınlanan Kararnamenin ilgili maddeleri ise aynen şöyledir:
"1.. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
Bu Kararnamenin yayımlandığı tarihe kadar çıkarılmış bütün Yasa, Kararname, -Emirname ve Yasal dökümanlarda Kıbrıs Lirası olarak ifade edilen bütün meblâğlar 1 Kıbrıs Lirası eşittir 36 Türk Lirası kuru ile, Kamu Görevlileri Yasası amaçları için ise 1 Kıbrıs Lirası eşittir 40 Türk Lirası kuru ile, Türk Lirasına dönüştürülerek Türk L-irası olarak ifade edilir.
Bu Kararnamenin yayımlandığı tarihe kadar Kıbrıs Lirası olarak doğan her türlü borç, alacak ve taahhütler 1 Kıbrıs Lirası eşittir 36 Türk Lirası kuru ile Türk Lirasına dönüştürülür ve borç, alacak veya taahhüt Türk Lirası ile ifa-de edilir.
Kıbrıs Türk Federe Devletinde Gerçek ve Tüzel Kişiler her türlü parasal işlemlerini Tedavülü zorunlu para olan Türk Lirası ile yapar, değerlendirir ve ifade ederler.
Kararnamenin yayımlandığı tarihten itibaren döviz olarak kabul edilecek olan Kı-brıs Lirası kurunun tesbit ve ilân şartları bu konuda görevli kuruluş tarafından belirlenir.
. . . . . . . . . ."
IV. İLGİLİ ANAYASA METİNLERİ:
"Madde 1.
Kıbrıs Türk Federe Devleti, demokrasi, sosyal adalet ve hukukun üstünlüğü ilke-lerine dayanan lâik bir cumhuriyettir."

"Madde 5.
(1)Her Türk yurttaşı, kişiliğine bağlı, dokunulmaz, devredilmez, vazgeçilmez temel hak ve özgürlüklere sahiptir.
(2)Devlet, kişinin temel hak ve özgürlüklerini, kişi huzuru, sosyal ada-let ve hukuk devleti ilkeleriyle bağdaşamayacak surette sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal bütün engelleri kaldırır; insanın maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli koşulları hazırlar."

V. İNCELEME:
Yanların ileri sürdüğü iddia v-e gerekçeler, amicus curiae olarak bulunan Başsavcı Yardımcısının ileri sürdüğü görüşler, Anayasaya aykırı olduğu iddia edilen ilgili Kararname Anayasaya aykırılık iddiasına dayanıklık eden ve konuyu ilgilendiren sair mevzuat ile Anayasa metinleri incelend-ikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü.

Anayasaya aykırı olduğu iddia edilen 16.5.1983 tarihli Kararnamenin 3. ve 4. maddeleri sair şeyler meyanında sırası ile Kararnamenin yayınlandığı tarihe kadar çıkarılan Yasa, Kararname, Emirname ve Yasal dökümanlar-da Kıbrıs Lirası olarak ifade edilen bütün meblâğların 1 Kıbrıs Lirası eşittir 36 TL kuru ile ve yine Kararnamenin yayınlanmasına kadar Kıbrıs Lirası olarak doğan her türlü borç, alacak ve taahhütlerin de aynı kur esası üzerinden Türk Lirasına dönüştürüler-ek işlem göreceğini öngörmektedir. 20.8.1980 tarihinde değiştirilen şekliyle Bakanlar Kurulu Kararı KKTC'nin dışında mukim yabancıların (TC vatandaşları dışında) mahkeme kararları ile ödeyecekleri tazminatı Türk Lirası dışında döviz olarak ödemelerini öng-örmektedir. Değiştirilmiş şekliyle
Ç-318-80 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının 2. maddesi ile aleyhlerine hüküm alınan ve TC vatandaşları dışında mukim yabancıların ödemekle yükümlü ve tazminat nitelikli hükümlü borçların döviz olarak ödemeleri zorunluluğu- getirlmiştir. Dikkat edilirse bu madde yabancılarla ilgili olup yabancılar aleyhine alınan bir takım hükümlerin ülkeye döviz getirlmesi ile ödenebileceğini düzenlemektedir. Havale konusu Kararname ise ülkeye getirilmesi zorunlu dövizlere ilişkin herhang-i bir hüküm içermemektedir. Dolayısıyle havale konusu kararnamenin 20.8.1980 tarih ve Ç-553-80 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile değiştirilmiş şekliyle Ç-318-80 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının 2.maddesini herhangi bir şekilde ilga etmiş değildir. İlga e-tmediğine ve bu yüzden esas davanın bir sonuca bağlanmasında havale konusu Kararnamenin 3. ve 4. maddelerinin etken olamıyacağına göre bu maddelerin Anayasaya aykırı olduğu hususu tartışma konusu yapılamaz.

SONUÇ:
16.5.1983 tarihinde 36 sayılı Resmi Gaze-tenin Ek III'ünde A.E. 201 altında yayınlanan havale konusu Kararnamenin 3. ve 4. maddeleri, 20.8.1980 tarih ve Ç-553-80 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile değiştirilmiş şekli ile Ç-318-80 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının 2.maddesini ilga etmediği cihetle, -konu maddelerin Anayasaya aykırılığı konusunu karara bağlamaya gerek bulunmadığına oybirliği ile karar verilir.


(Salih S. Dayıoğlu)(N. Ergin Salâhi)
Yargıç Yargıç



(Niyazi F. Korkut)(Aziz Altay)(Celâl Karabacak)
Yargıç Yargıç- Yargıç

31.1.1985
-


7



-


Full & Egal Universal Law Academy