Anayasa Mahkemesi Numara 11/1995 Dava No 8/1995 Karar Tarihi 21.12.1995
Numara: 11/1995
Dava No: 8/1995
Taraflar: K.K.Genç İşadamları Derneği ile Cumhuriyet Meclisi
Konu: İptal davası – Derneklerin iptal davası açması – Kurum ve kuruluşların kendi varlık ve görevlerini ilgilendiren konularda iptal davası açabilmeleri
Mahkeme: A/M
Karar Tarihi: 21.12.1995

-D.8/95Anayasa Mahkemesi:11/95

Anayasa Mahkemesi Olarak Oturum Yapan
Yüksek Mahkeme Huzurunda

Mahkeme Heyeti: Salih S. Dayıoğlu, Başkan, Celal Karabacak, Taner Erginel, Metin A. Hakkı, Nevvar Nolan

Anayasanın 147. maddesi hakkında

Davacı: Kuzey Kıb-rıs Genç İşadamları Derneği, Başkanı ve/veya
Yönetim Kurulu Başkanı Engin Arı vasıtasıyle Lefkoşa
i l e
Davalı: KKTC, Cumhuriyet Meclisi vasıtasıyle KKTC Lefkoşa
A r a s ı n d a

Davacı tarafından Avukat Osman Ertekün ve Avukat Peri -Hakkı
Davalı ve Başsavcılık tarafından Başsavcı Yardımcısı Yaşar Boran


İptal davası - Anayasanın 147. maddesi - Derneklerin iptal davası açması - Kurum ve kuruluşların kendi varlık ve görevlerini ilgilendiren konularda iptal davası açabilmeleri - Genel i-lgilendirmenin dava açma hakkı vermemesi - İlgilendirmenin esaslı olması ve ilgili kurumun ana ve doğal amaçlarının olumsuz yönde etkilenmesi gerekir - Davacıların dava açmaya ehil olmamaları.

KONU: 44/95 sayılı Beşparmak Yangını Özel Fon Yasasının madde- 3'de yer alan "yangından zarar gören kişilerin tazmininin ve/veya rehabilitasyonunun sağlanması" söz dizisinin ve 4(3)(B), 4(3)(C), 4(5)(B), 4(6), 4(7), 5(4), 5(5), 5(6), 5(7), 5(18), 6(1)(L) maddelerinin Anayasanın Başlangıç kısmına, 1, 3, 5, 7, 8(1), 8-(2), 10, 75(1), 75(2) ve 75(4) maddelerine aykırı olduğunu iddia ederek iptalini talep etti.

OLAY: Beşparmak dağlarında çıkan yangınla yanan yerlerin yeniden ağaçlandırılması amacı ile davacı gönüllü olarak bağış toplamış ve devlete vermiştir. Dava konusu- yasanın 6(1)(L) maddesi devlete bu gibi bağışlarla vergi niteliğinde bir ödemeymiş gibi el koyma yetkisi verdiğini bunun ise davacının bağış toplama faaliyetine ve bu bağışın kaderine müdahale imkânı verdiğini ileri süren davacı işbu davayı açarak yukarıd-aki taleplerde bulundu.

SONUÇ: Davalı, ön itirazda bulunarak davacının, Anayasanın 147. maddesi tahtında varlık ve görevleri ilgilendirmediğinden davanın reddi ile ilgili talebi uygun görülerek dava reddolunur.



K A R A R

Davacı Anayasanın 147. madde-si uyarınca açtığı bu dava ile özet olarak; 44/95 sayılı Beşparmak Yangın Özel Fon Yasasının madde 3'de yer alan "yangından zarar gören kişilerin tazmininin ve/veya rehabilitasyonunun sağlanması" söz dizisinin, ve 4(3)(B), 4(3)(C), 4,(5)(B), 4(6), 4(7), 5(-4), 5(5), 5(6), 5(7), 5(18),, 6(1)(L) maddelerinin Anayasanın Başlangıç kısmına, 1,3,5,7,
8(1),8(2),10, 75(1), 75(2), ve 75(4) maddelerine aykırı olduğunu iddia ederek sözü edilen Yasa maddelerinin iptalini talep etti.

Davalıyı temsilen Başsavcılık ise- dosyaladığı müdafaa ile davacının Anayasaya aykırılık iddialarını reddetti. Ayrıca Başsavcılık bir ön itirazda bulundu ve davacının Anayasanın 147. maddesi uyarınca dava açmaya ehil olmadığını iddia etti.

Davanın duruşmasında davalının talebi, davacını-n rızası ve Mahkemenin de istemi uygun bulması üzerine ilkin ön itirazın dinlenmesine karar verildi.

Ön itirazda bulunan davalının bu konudaki iddiaları özetle şöyledir: Anayasanın 147. maddesi uyarınca dava açmaya ehil olanlar arasında dava konusu yasa- veya herhangi bir maddesinin kendi varlık ve görevlerini ilgilendirmesi gerektiği önkoşuluna bağlı olarak kurum veya kuruluşlar da vardır. Davacı bir kurum olmasına karşın 44/95 sayılı Beşparmak Yangın Özel Fon Yasasının (bundan sonra metin başka türlü g-erektirmedikçe sadece Yasa olarak anılacaktır) herhangi bir maddesi davacının "varlık ve görevleri"ni ilgilendirmemektir. Bu önkoşul olmadan davacı dernek bu davayı açamaz.

Davacının bu konudaki iddiaları ise özetle şöyledir:

Beşparmak Dağlarının bir -bölümünde çıkan yangınla KKTC şimdiye kadar tarihinde en büyük felaketiyle karşılaşmıştır. Dolayısıyle bu olay herkesi ilgilendirmektedir. Yanan yerlerin yeniden ağaçlandırılması için davacı gönüllü olarak bağış toplamış ve kullanılması için devlete vermi-ştir. Dava konusu Yasanın 6(1)(L) maddesi Devlete bu gibi bağışlara vergi niteliğinde bir ödemeymiş gibi el koyma yetkisi vermektedir. Böylece söz konusu Yasa Devlete Davacının bağış toplama faaliyetine ve bu bağışın kaderine müdahale imkanı vermektedir.- Kendi topladığı bağışlara ne olacağını bilmek ve denetlemek davacının görevlerini ilgilendirmektedir.

Davacı topladığı bağışların yanan yerlerin ağaçlandırılmasına sarfedilip sarfedilmediğini bilme ve denetleme hakkına haizdir. Yasa, toplanan paranı-n %20'sini ağaçlandırmanın dışında özel kişilerin zararlarını tazmin etmeyi öngörmektedir. Bu durum Anayasaya tamamen aykırıdır. Kendi topladığı bağışların Anayasaya aykırı bir şekilde dağıtılmasını önlemek davacının görevleri arasındadır. Davacının tüz-üğü derneğin amaçlarını göstermiştir. Bu amaçlar ve bunların tahakkuku için gösterilecek faaliyetler arasında toplumun sosyo-ekonomik düzeyinin gelişmesinde "genç işadamlarının katkıda bulunmalarını sağlamak" ve "ulusal konularda" halkı aydınlatıp bilinç-lendirmek ve bu konuda "kanun tasarılarını incelemek ve gereğinde görüş belirtmek" de vardır. Bütün bunlar davacıyı Anayasanın 147. maddesi kapsamında ehil kılmaya yeterlidir. Bir derneğin Anayasanın 147. maddesi uyarınca ehil olup olmadığı incelenirken - ilgili mevzuatın, yoruma açık olması halinde, yorum, Anayasa Mahkemesine başvurma hakkının lehinde olması gerekir.

Ön itirazı incelerken ilkin Anayasanın 147. maddesini ve Emare I olarak belgelenen davacının Tüzüğünün ilgili kısmını aktarmakta yarar gör-ülmüştür.

Anayasanın 147 maddesi şöyledir:

(1)Cumhurbaşkanı, Cumhuriyet Meclisinde temsil edilen siyasal partiler, siyasal gruplar ve en az dokuz milletvekili veya kendi varlık ve görevlerini ilgilendiren alanlarda diğer kurum, kuruluş veya sendikalar b-ir yasanın, kararnamenin, tüzüğün, Cumhuriyet Meclisi içtüzüğünün, Cumhuriyet Meclisi kararının, yönetmeliğin veya bunların herhangi bir kuralının Anayasanın herhangi bir kuralına aykırı veya ona uygun olmadığı gerekçesi ile Anayasa Mahkemesinde doğrudan d-oğruya iptal davası açabilirler.
(2)Anayasa Mahkemesinde doğrudan doğruya iptal davası açma hakkı iptali istenen yasanın, kararnamenin, tüzüğün Cumhuriyet Meclisi İçtüzüğünün, Cumhuriyet Meclisi kararının, yönetmeliğin veya bunların herhangi bir kuralının- Resmi Gazete'de yayımlanmasından başlayarak doksan gün sonra düşer.

"B. Derneğin Amaçları:
"Madde 2. Derneğin amaçları şunlardır:
a) Derneğin amacı, Anayasamızın öngördüğü esaslara ve Atatürk ilkelerine uygun olarak genç işadamlarının vasıflarını, sosya-l sorumluluklarını ve dayanışma ruhunu geliştirmek suretiyle toplumun sosyo ekonomik düzeyinin gelişmesinde katkıda bulunmalarını sağlamak,
b) Ekonomik konularda halkı aydınlatmak ve bilinçlendirmek.
c) Ekonomik ve ulusal konularda dernek adına görüş bi-ldirmek, kanun tasarılarını incelemek ve gereğinde görüş belirtmek veya eleştirmek.

Yukarıya çıkarılan Anayasanın 147. maddesi herhangi bir duraksamaya meydan vermiyecek kadar açıktır. Bu maddeye göre herhangi bir kurum veya kuruluşun yine bu madde tah-tında Anayasa Mahkemesine başvurabilmesi için iptale konu edilecek mevzuatın kendi "varlık ve görevlerini" ilgilendirmesi gerekir. Böyle bir kısıtlamanın nedeni kurum veya kuruluşlarca kendilerini ilgilendirmeyen konularda Anayasa Mahkemesine yapmaları mu-htemel gereksiz başvuruları önlemek olduğuna kuşku yoktur. ilgilendirme ise esaslı olmalı ve ilgili kurum veya kuruluşun ana ve doğal olan amaçları olumsuz yönde etkilenmelidir.

Yukarıya çıkarılan Davacı derneğin Tüzüğünün 2. maddesinde Derneğin güttüğü- amaçlar gösterilmektedir. Yasanın dava konusu edilen maddelerinin herhangi birisinin yukarıda sözü edilen amaçlara ulaşmada davacı derneğin görevlerini ilgilendirdiği söylenemez. İddia edildiği gibi ilgili Yasa "toplumun sosyo-ekonomik düzeyinin gelişme-sini engellediği veya bu düzeyin gelişmesinde davacının yaptığı veya yapması muhtemel "katkıyı" olumsuz yönde etkilediği söz konusu değildir. İlgili Yasanın "ulusal konular"ı ilgilendiren yasa olmadığı açıktır. Geniş anlamda her yasa, konusu ne olursa olsu-n ulusu ilgilendirmektedir. Ancak sırf bu genel ilgilendirmeden ötürü normal bir yasayı "ulusal konularda" bir yasa konumuna getirmez. Bir an için ilgili Yasanın Davacı Tüzüğünün 2(C) maddesi anlamında bir" ulusal konularda" düzenlenmiş bir yasa olduğu v-arsayılsa bile, davacının bu Yasayı "incelemek ve gereğinde görüş belirtmek veya eleştirmek"ten alıkonulduğu veya bu husustaki "görevlerinin" (sic.) olumsuz yönde etkilendiği söylenemez.

Yukarıda söylenenlerden anlaşılacağı gibi ilgili Yasanın dava konus-u edilen kısım ve maddelerinin, Anayasanın 147. maddesi hükümleri anlamında davacının "varlık ve görevlerini" ilgilendirmediği cihetle davacının bu madde altında dava açmaya ehil olduğu söylenemez.

Sonuç olarak ön itiraz kabul edilerek davanın reddolunma-sına oybirliği ile karar verildi.



(Salih S. Dayıoğlu) (Celal Karabacak)
Başkan Yargıç


(Taner Erginel) (Metin A. Hakkı) (Nevvar Nolan)
Yargıç Yargıç Yargı-ç


21 Aralık 1995



EK GÖRÜŞ

Bilindiği gibi halktan toplanan vergiler kamu giderlerini karşılamak üzere harcanmalıdır. Anayasanın 75. maddesi bu hususta açıktır. Yasanın 4(3)(B) maddesi yangından zarar gören kişilerin zararlarının ayni veya nakdi olar-ak giderilmesini, 6. maddesi ise bu maksat için fon kaynaklarının %20'sinin kullanılabileceğini öngörmektedir. Kişilerin zararlarının giderilmesinin "kamu giderleri" anlamında mütalaa edilmesinin ne dereceye kadar Anayasaya uygun olduğu hususunda ilk nazar-da kuşkularım bulunmakla birlikte davacının Anayasanın 147. maddesi uyarınca dava açmaya ehil olmadığı ve haliyle davasını yürütemediği ve dolayısıyle bu konuya ilişkin lehte veya aleyhte herhangi bir argüman dinlemediğimiz için bu safhada daha fazla bir ş-ey söylemenin doğru olmıyacağı için konuya sadece yüzeysel bir şekilde değinmeyi uygun gördüm.

(Metin A. Hakkı)
Yargıç


-

-
-

-



193






Full & Egal Universal Law Academy