Anayasa Mahkemesi Numara 11/1989 Dava No 8/1990 Karar Tarihi 21.11.1990
Numara: 11/1989
Dava No: 8/1990
Taraflar: Yeni Doğuş Partisi ile Cumhuriyet Meclisi vd
Konu: 12/89 sayılı İTEM değişiklik yasasının 2,3,11,12,13,15,16,18,28 maddelerinin Anayasaya aykırı olup olmadığı..
Mahkeme: A/M
Karar Tarihi: 21.11.1990

-D.8/90Anayasa Mahkemesi: 11/89
Anayasa Mahkemesi olarak oturum yapan
Yüksek Mahkeme Huzurunda
Mahkeme Heyeti: Şakir Sıdkı İlkay, Başkan, Salih S. Dayıoğlu,
N. Ergin Salâhi, Niyazi F. Korkut, Aziz Altay

Anayasanın 147.maddesi tahtında

Davacı: Yeni- Doğuş Partisi

İle

Davalılar: 1. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Meclisi
2. Bakanlar Kurulu vasıtası ile KKTC
3. İskân Bakanlığı vasıtası ile KKTC

A r a s ı n d a

Davacı namına: Enver Öztürk
Davalı (1) namına: Zaim Necatigil
Davalı (2-) ve (3) namına: Yaşar Boran

------------

K A R A R

KONU:
12/1989 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal (Değişiklik) Yasasının 2(3), 3, 11, 12, 13, 15, 16, 18 ve 28.maddelerinin Anayasanın Başlangıç Kısmı ile 1, 4, 8, 11, 22, 36 ve 159.madde-lerine ve Geçici 1(2) maddesine aykırı olup olmadığı.

I. OLAY:
Davacı, Cumhuriyet Meclisinde temsil edilen bir siyasal partidir. 12/1989 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal (Değişiklik) Yasasının Cumhuriyet Meclisi tarafından kabul edilip Resmi -Gazetede yayınlanmasından sonra davacı, Anayasanın öngördüğü süre zarfında, bu Yasanın yukarıda belirtilen maddelerinin Anayasanın Başlangıç Kısmı ile 1, 4, 8, 11, 22, 36 ve 159.maddelerine ve Geçici 1(2) maddesine aykırı olduğu gerekçesi ile iptalini iste-di. Davalılar ise dosyaladıkları itiraznamelerde konu yasa maddelerinin Anayasaya aykırı olmadığını savunarak davanın reddedilmesini talep ettiler.

II. İDDİANIN GEREKÇESİ:
Davacının iddiasının gerekçesi özetle şöyledir:

Yasanın 11.maddesinin (1) ve (-2).fıkraları Anayasanın 1, 4, 11 ve 36.maddelerine aykırıdır. Bu maddenin Anayasaya aykırılığı A.M. 9/1989 sayılı davada da iddia edildi fakat bu meselede maddenin Anayasaya aykırılığı değişik gerekçelerle ileriye sürülecektir.

11.madde ile esas yasay-a 68B maddesi eklenmiştir. Bu madde iki fıkradan oluşmaktadır. (1).fıkrada Bakanlar Kuruluna turizm nitelikli özel bölgeler ilân etme yetkisi verilmiş fakat bu yetkinin sınırları belirlenmemiştir. (2).fıkrada da ilân edilecek bölgeler içerisinde kalan t-aşınmaz mal veya tesislerin eşdeğer mal verme açısından hak sahibi kişilere dağıtımı, değerlendirilmesi, değerlendirme kıstasları ile hak sahipleri tarafından kullanım biçim ve şeklinin Bakanlar Kurulunca çıkarılacak bir tüzükle saptanması öngörülmüştü. A-nayasanın Geçici 1(2) maddesine göre konu mallarla ilgili eşdeğercilerin önceliği vardır. 159.maddenin (3). fıkrasına göre ise bu gibi malların devredilmesinin yasa ile düzenlenmesi öngörülmektedir. Bu böyle olmakla beraber yasanın 11.maddesinin (2). fık-rası altında Bakanlar Kuruluna verilen tüzük yapma yetkisinin sınırları belirlenmemiştir. Bu nedenlerle yasanın gerek (1). gerekse (2). fıkraları Anayasanın 1 ve 4. maddelerine aykırıdır.




Yasanın 11. maddesinin (2). fıkrası mülkiyet açısından da An-ayasaya aykırıdır. Bu fıkraya göre konu mülkiyetin kullanım biçim ve şekli Bakanlar Kurulunun çıkaracağı tüzükle saptanacaktır. Bu ise mülkiyet hakkına bir sınırlama getirmekte ve bu hakkın kullanımını ortadan kaldırmakta veya en azından kullanılmaz hale- getirmektedir. Bu nedenle bu fıkra Anayasanın 11. ve 36. maddelerine aykırıdır.

Havalenin duruşmasında yasanın 11.maddesinin Anayasanın diğer maddelerine aykırılığı iddia edilmediği gibi yasanın havalede konu edilen diğer maddelerinin de Anayasaya aykı-rılığı ileri sürülmedi.

Davalı (1)'in iddiasının gerekçesi özetle şöyledir:

Anayasa bir konunun yasa ile düzenlenmesini emrediyorsa böyle bir yasa altında verilecek tüzük yapma yetkisinin çerçevesinin belirlenmesi gerekir. Anayasanın 159.maddesinin (3)-. fıkrasında yasa ile düzenlenmesi öngörülen kişilere verilecek mallar üzerindeki mülkiyet hakkının devredilmesinin düzenlenmesidir. Bu fıkra altında kişilere verilecek mallar ile kamu yararı için ayrılacak mallar arasındaki ayırımın da yasa ile düzenlenm-esi öngörülmemektedir. Bu böyle olduğuna göre de yasanın 11. maddesinin (1). fıkrası altında Bakanlar Kuruluna bu gibi bir ayırım yapma için verilen yetkinin çerçevesinin bulunması gerekmemektedir ve bu fıkra Anayasaya aykırı değildir. Turizm nitelikli b-ölgeler ilân edilmesi yasa ile düzenlenmesi öngörülen konu değildir.

Anayasanın 4. maddesine göre Yasama yetkisi Meclise aittir ancak Meclis Bakanlar Kuruluna tüzük yapma yetkisi verebilir.



Anayasanın 36.maddesi halen yurttaşların sahip oldukları mal-lar ile ilgilidir. Devletin mülkiyetinde olan mallar ile ilgili değildir. Bu nedenle 36.maddenin konuya şumulü yoktur.

3.Davalı (2) ve (3)'ün iddialarının gerekçesinin özeti şöyledir:

Davalı (1) tarafından ileriye sürülen görüşler doğrudur. Anayasan-ın 36.maddesinin (5).fıkrası Devletin 159.maddede belirlenen taşınmaz mallar üzerindeki hakkını saklı tutmaktadır. Bu nedenle 36.maddenin konuya şumulü yoktur.

Yasanın 11.maddesi tezekkür edilirken esas yasanın da göz önünde bulundurulması gerekir. Yas-a bir bütündür ve yasada çerçeve hem de geniş olarak mevcuttur.

III. İLGİLİ YASA METNİ:
12/1989 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal (Değişiklik) Yasasının 11.maddesi aynen şöyledir:

"11. Esas Yasa, 68 A maddesinden sonra aşağıdaki yeni 68 B mad-desi eklenmek suretiyle değiştirilir:
68 B (1)Bakanlar Kurulu Bakanlığın önerisi üzerine, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde turizm nitelikli özel bölgeler ilân edebilir.
(2)İlân edilecek bu bölgeler içerisinde kalan taşınmaz ma-l veya tesislerin eşdeğer mal verme açısından hak sahibi kişilere dağıtımı, değerlendirilmesi, değerlendirme kıstasları ile hak sahipleri tarafından kullanım biçim ve şekli, Bakanlar Kurulunca çıkarılacak bir Tüzük ile saptanır."






IV. İL-GİLİ ANAYASA METİNLERİ:
"Madde 1.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Devleti, demokrasi, sosyal adalet ve hukukun üstünlüğü ilkelerine dayanan lâik bir Cumhuriyettir."


"Madde 4.
Yasama yetkisi, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti halkı adına Cumhu-riyet Meclisinindir."


"Madde 11.
- Temel hak ve özgürlükler, özüne dokunmadan, kamu yararı, kamu düzeni, genel ahlâk, sosyal adalet, ulusal güvenlik, genel sağlık ve kişilerin can ve mal güvenliğini sağlamak gibi nedenlerle ancak yasalarla kısıtlanabilir."
-

"Madde 36.
Her yurttaş, mülkiyet ve miras haklarına sahiptir. Bu haklar, kamu yararı amacıyla ve yasa ile sınırlanabilir.
Mülkiyet hakkının kullanılmasına, kamu güvenliği, genel sağlık, genel ahlâk, kent ve ülke plânlaması veya herhangi bir malvarlığın-ın kamu yararı için geliştirilmesi ve faydalı kılınması veya başkalarının haklarının korunması için kesin olarak gerekli kısıntı veya sınırlamalar yasa ile konabilir.
Malvarlığının ekonomik değerini fiilen azaltan kısıntı ve sınırlandırmalar için derhal ta-m bir tazminat ödenir; anlaşmazlık halinde tazminatı hukuk mahkemesi saptar.
Yukarıdaki (2). ve (3). fıkra kuralları, herhangi bir verginin veya para cezasının tahsili, herhangi bir hükmün yerine getirilmesi, sözleşmeden doğan bir yükümün yerine getirilme-si veya can veya malın tehlikeden korunması amacı ile yasa ile konmuş kuralları etkilemez.
Devletin 159.maddede belirtilen taşınmaz mallar üzerindeki hakkı saklıdır."







"Madde 159.
15 Kasım 1983 tarihinde, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti sınırları için-de bulunan, ve:
Tapusu, 16 Ağustos 1960 tarihinden önce Kıbrıs Hükümeti adına kayıtlı tüm taşınmaz mallar ile, 16 Ağustos 1960 tarihinden sonra Kıbrıs Cumhuriyetine intikal eden tüm taşınmaz mallar; kamuya ait yollar, sular, su kaynakları, liman ve sahil-ler, rıhtım ve iskeleler, göller, dere ve göl yatakları, tarihi kent, bina ve kalıntılar ile kaleler ve bunların alanları, doğal servetler ve yeraltı kaynakları, ormanlar, savunma yapı ve tesisleri ile yeşil saha ve parklar; kamuya açık köy ve tarla yollar-ı, kamu hizmetinde kullanılan binalar;
Kıbrıs Türk Federe Devletin ilân edildiği 13 Şubat 1975 tarihinde terkedilmiş bulunan veya sözkonusu tarihten sonra yasanın terkedilmiş veya sahipsiz taşınmaz mal olarak nitelendirdiği veya hüküm veya tasarrufu kamuya- ait olması gerekli olup da aidiyeti saptanamamış olan tüm taşınmaz mallar, bina ve tesisler; ile
1960 Kuruluş Andlaşmasında ve ona bağlı eklerde belirlenen askeri tesis, rıhtım, kamp ve sair talim sahaları içinde bulunan tüm taşınmaz mallar,
tapuda böy-le kayıtlı olup olmadığına bakılmaksızın, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyettinin mülkiyetindedir ve tapu kayıtları buna göre düzeltilir.
Yukarıdaki (1).fıkranın (a) ve (c) bendlerinde sözü edilen taşınmaz malların mülkiyeti, bu Anayasanın başka herh-angi bir kuralına bakılmaksızın gerçek veya tüzel kişilere devredilemez.
Ancak, kamuya ait yollar ile kamuya açık köy ve tarla yolları üzerinde Devletin gerekli düzenlemeleri yapması bu kuralın dışındadır.
Bu taşınmaz mallar üzerinde kamu yararı- için belli sürelerle irtifak ve intifa hakkı gibi ayni haklar ile uzun vadeli icarlar, yasa ile belirlenen biçim ve koşullarla tesis ve tescil edilebilir.
Süresi elli yılı aşan bu gibi hakların tesis ve tescili, Cumhuriyet Meclisinin onayı il-e mümkündür.

Yukarıdaki (1).fıkranın (b) bendinde belirtilen taşınmaz mallardan, orman, yeşil saha, anıt ve park yerleri, sular, yeraltı suları, doğal kaynaklar ve savunma alanları, kamu yönetimi ve askeri amaçlar için gerekli bina, tesis ve arsalar i-le şehir ve kırsal plânlama ve toprak koruma amaçları için gerekli görülenler dışında kalan taşınmaz mallar üzerindeki mülkiyet hakkının gerçek veya tüzel kişilere devredilmesi yasa ile düzenlenir.
Yukarıdaki (1).fıkranın (b) ve (c) bendlerinin kapsamına g-iren taşınmaz mallar ile ilgili olarak meşru hak iddia edenlerin ortaya çıkması halinde, haklarının ispatı için gerekli usul ve koşullar ile alacakları tazminat esasları yasa ile düzenlenir.
Dini ibadet yerleri ile bunların içinde bulundukları taşınmaz mal-lar gerçek veya tüzel kişilere devredilemez. Devlet, bunların korunması, bakımı ve idamesi için gerekli önlemleri alır."


V. İNCELEME:
Konu, yapılan iddialar ve ileri sürülen görüşler ışığında görüşüldü ve gereği düşünüldü.

12/1989 sayılı İskân, Topra-klandırma ve Eşdeğer Mal (Değişiklik) Yasasının 11.maddesi 41/77 sayılı Esas Yasaya iki fıkradan oluşan 68 B maddesini eklemiştir. Bu maddenin (1).fıkrası KKTC de turizm nitelikli özel bölgeler ilân edilmesini, (2).fıkrası da bu gibi bölgeler içerisinde k-alan taşınmaz mal veya tesislerin eşdeğer mal verme açısından hak sahibi kişilere dağıtımının, değerlendirilmesinin ve değerlendirme kıstasları ile hak sahipleri tarafından kullanım biçim ve şeklinin Bakanlar Kurulunca çıkarılacak bir tüzükle saptanmasını -öngörmektedir. Görüleceği gibi maddenin (2).fıkrasının amacı ilân edilecek turizm nitelikli özel bölgelerdeki eşdeğere kaynak olacak taşınmaz malların hak sahibi kişilere dağıtımının ve bununla ilgili olarak değerlendirilmesinin ve bu malların hak sahiple-ri tarafından kullanım biçim ve şeklinin tüzükle saptanmasıdır. Anayasanın 159(3) maddesi ise eşdeğere kaynak olacak mallar üzerindeki mülkiyet hakkının gerçek veya tüzel kişilere devredilmesinin yasa ile düzenlenmesini öngörmektedir. Bundan da anlaşılac-ağı gibi Yasanın 11.maddesinin (2).fıkrasında tüzükle saptanması öngörülen hususlar, esas itibarı ile, Anayasanın 159(3) maddesi uyarınca yasa ile düzenlenmesi gereken hususlardır. Anayasa bir konunun yasa ile düzenlenmesini öngördüğü halde dahi, yasama o-rganı bu gibi konuda tüzük yapma yetkisini yürütmeye veya başka bir organa veya onu düzenlemek için yasama veya başka bir organa yetki verebilir. Ancak bu gibi hallerde yasama veya diğer bir organa yasa ile verilen görevin açıklıkla belirtilmesi, sınırlar-ının açıklıkla tespit edilmesi ve yürütmeye veya diğer organa tamamen keyfi hareket edecek yetkinin verilmemesine özen gösterilmesi gerekir. Anayasa Mahkemesi, A.M. 7/79'da şöyle demiştir:
"Anayasamız bazı konuların yasa ile düzenlenmesini öngörür. - Anayasa 65.maddesi ile yasa koymak, değiştirmek ve kaldırmak yetkisini Kıbrıs Türk Federe Meclisine vermiştir. Ayrıca Anayasanın 89.maddesine göre Anayasa veya yasa açıkça yetki vermedikçe devletin hiç bir organı tüzük yapamaz ve yürürlüğe koyamaz. Görü-lüyor ki Anayasa bazı konuların yasama organının denetiminde bulunmasını istediği açıktır. Genel hukuk ve uygar ülkelerde uygulanan hukuk ilkelerine göre yasama organının belli konularda yürütme veya başka herhangi bir organa tüzük yapmaya veya belli konu-ları düzenlemeye yetki verebildiğine kuşku yoktur. Anayasa bazı konuların yasa ile düzenlenmesini öngördüğü hallerde dahi, yasama organı bu gibi konularda da tüzük yapma yetkisini yürütmeye veya başka bir organa veya onları düzenlemek için yürütmeye veya -başka bir organa yetki verebilir ancak bu gibi hallerde yürütme veya başka bir organa yasada verilen görevin açıklıkla belirtilmesi, sınırlarının açıklıkla tespit edilmesi ve ilgili yürütme veya organa tamamen keyfi hareket edecek yetkinin verilmemesine di-kkat edilmesi gerekir. Kısaca özetlenecek olursa Yasama Organı Anayasa uyarınca düzenlemek istediği konuların alanını yeterince sınırlandıracaktır. Bu gibi hallerde yürütme veya başka organın görevi, yasama organının tespit ettiği çerçeve içinde yasanın -daha uygun bir şekilde yürütülmesini sağlamak amacını güden düzenlemeler yapmaktır. Başka bir deyimle yasa ile düzenlenmesi öngörülen konunun temel yönleri yasa ile düzenlenmelidir. Tafsilât ise temel yönler çerçevesinde kalmak koşulu ile, yasama organı -tarafından yetki verildiği takdirde, Yürütme veya başka bir organ tarafından, düzenlenebilir."


Yasanın 11.maddesinin (2).fıkrasında, ilân edilecek turizm nitelikli özel bölgelerdeki eşdeğere kaynak olacak taşınmaz malların hak sahibi kişilere dağıtımını-n, değerlendirilmesinin ve bu malların hak sahipleri tarafından kullanım biçim ve şeklinin Bakanlar Kurulunca çıkarılacak bir tüzükle saptanması öngörülürken bu yetkinin sınırları tespit edilmemiş ve yürütmeye keyfi hareket edecek şekilde yetki verilmiştir-. Bu böyle olduğuna göre de maddenin bu fıkrası Anayasanın 1 ve 159(3) maddelerine aykırıdır.

Yasanın 11.maddesinin (1).fıkrası, (2).fıkra iptal edildikten sonra ve yasa bir turizm veya turizm ile ilgili bir yasa olmadığına göre, kendi başına bir hüküm -veya mana ifade etmez. Bu nedenle bu maddenin de iptal edilmesi gerekir. Bu böyle olduğuna göre de bu fıkranın düzenlemekte olduğu hususun Anayasanın yasa ile düzenlenmesini öngördüğü hususlardan olup olmadığının veya fıkranın Anayasaya aykırı olup olmad-ığının, bu meselede, tezekkür edilip karara bağlanmasına gerek yoktur.

Yukarıda varmış olduğumuz karar ışığında Yasanın 11.maddesinin Anayasanın diğer maddelerine de aykırı olup olmadığını incelememiz gerekmemektedir.

Davada Yasanın 2(3), 3, 12, 13, 15-, 16, 18 ve 28. maddelerinin de Anayasaya aykırı olduğu nedeni ile iptal edilmesi istenmiş ise de davanın duruşmasında bu maddelerin Anayasaya aykırılığı ileri sürülmedi. Bu nedenle bu maddelerin iptali isteminin reddedilmesi gerekir.
SONUÇ:
Sonuç olarak-:
12/1989 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal (Değişiklik) Yasasının 11.maddesinin iptal edilmesine;
Yasanın 2(3), 3, 12, 13, 15, 16, 18 ve 28.maddelerinin iptali ile ilgili istemin reddedilmesine; ve
Bu kararın Resmi Gazetede yayınlanmasına -
oy-birliği ile karar verilir.




(Şakir Sıdkı İlkay) (Salih S. Dayıoğlu)
Başkan Yargıç






(N. Ergin Salâhi)(Niyazi F. Korkut)(Aziz Altay)
YargıçYargıç Yargıç

21 Kasım 1990


-


-8-



-


Full & Egal Universal Law Academy