Anayasa Mahkemesi Numara 11/1979 Dava No 13/1980 Karar Tarihi 25.11.1980
Numara: 11/1979
Dava No: 13/1980
Taraflar: Ümit A. Özdil ile Sosyal Sigortalar Dairesi vd
Konu: 16/1976 K.T. Sosyal Sigortalar Yasasının 4(1)(3) ve geçici kurallarının 5 ve 6. Maddelerinin Anayasaya aykırılığı iddiası
Mahkeme: A/M
Karar Tarihi: 25.11.1980

-D.13/80 Anayasa Mahkemesi 11/79
Anayasa Mahkemesi olarak oturum yapan
Yüksek Mahkeme Huzurunda.
Mahkeme Heyeti: Ülfet Emin, Başkan, Şakir Sıdkı İlkay,
Salih S.Dayıoğlu, N.Ergin Salâhi, Niyazi F.Korkut
Anayasanın 114. maddesi hakkında.
Yüksek İ-dare Mahkemesinin 49/79 sayılı davasında (Ümit A. Özdil-Lefkoşa ile 1. Sosyal Sigortalar Dairesi Lefkoşa Şube Müdürlüğünün, 2. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Lefkoşa vasıtasıyle K.T.F.D.) arasında 3.12.1979 tarihinde sunulan konu.

Müstedi bizzat ha-zır.
Müstedaaleyh namına: Yaşar Boran.

-------------
K A R A R
KONU:
16/1976 sayılı Kıbrıs Türk Sosyal Sigortalar Yasasının 4(1)(3) ve geçici kurallarının 5 ve 6. maddelerinin Anayasa ve özellikle Anayasanın 1 ve 7. maddelerine aykırı olduğu ileri sürülm-üştür.

I. OLAY:
Müstedi 30.4.1979 tarihinde dosyaladığı başvuru ile ve Müstedaaleyhin müstedinin Kıbrıs Türk Sosyal Sigortalar Yasasının kapsamı dışında kalmadığı ve bu nedenle iş yerini ve kendinin kayıtlarını yaptırması gerektiği hususunda 20 Şubat 197-9 tarihli yazıda belirtilen kararın hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğuramayacağı hususunda bir emir verilmesi isteminde bulundu.

Müstedi 21.9.1977 tarihine kadar kamu görevinde çalışmakta idi ve 22.9.1977 tarihinden itibaren emekliye- ayrıldı ve yürürlükte bulunan Emeklilik Yasası uyarınca emeklilik maaşı ve hayat pahalılığı tahsisatı ödenmektedir. Kıbrıs Türk Sosyal Sigortalar Yasası 1.6.1976 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Müstedaaleyh başvuru konusu kararı aldığında müstedi avukat-lık mesleğini icra etmekte idi ve halen de etmektedir. Müstedi sigortalı olarak kaydını yaptırıp Sigorta primlerini ödemesi halinde 60 yaşına geldiği zaman Sosyal Sigortadan herhangi bir yaşlılık menfaati almıyacaktır. Müstedi Emeklilik Yasası tahtında b-ir emekli memur olması hasebi ile 1976 Kıbrıs Türk Sosyal Sigortalar Yasasının öngördüğü diğer menfaatlerden mükerreren yararlanmayacaktır. Yasanın geçici kurallarının 5. maddesine göre emeklilik hakkı kazandıran diğer yasa ve kurallara göre çalışanların -sigortalar yasası kapsamına alınıp alınmamaları kendi tercihlerine bağlıdır. Tercih haklarının nasıl kullanılacağı tüzükle saptanarak Meclisin onayına sunulması öngörülmektedir. Duruşma gününe kadar böyle bir tüzük hazırlanmış değildir.

Müstedaaleyh Si-gortalar Yasasının geçici kurallarının 5. maddesi sadece kamu görevlilerini kapsadığını ve kamu görevinden emekliye ayrılanları kapsamadığını dolayısıyle yasanın 4. maddesi uyarınca emekli kişinin sigortalı olmasının yasa gereği olduğu iddia edilmektedir.
-
II. İLGİLİ YASA METİNLERİ:
1976 Kıbrıs Türk Sosyal Sigortalar Yasasının ilgili maddeleri aynen şöyledir:
"4.(1)(3)Kendi nam ve hesabına bağımsız çalışanlar."

ve geçici kurallar:

"5.Emeklilik hakkı kazandıran diğer yasa ve kurallara göre çalışanlar-ın bu Yasa kapsamına alınıp alınmamaları kendi tercihlerine bağlanır.
Tercih haklarının nasıl kullanılacağı tüzükle saptanarak Meclisin onayına sunulur.


6.4. maddenin (1). fıkrasında yazılı niteliği haiz surette istihdam edilen kişilere veya bu kişile-rin diğer hak sahiplerine, bu Yasada belirtilen mahiyette gelir veya aylık ödemeyi gerektiren haller veya benzerlerinden dolayı, istihdamları sırasında tabi tutuldukları statü hüküm ve şartlarına göre bağlanan ve Devlet Bütçesinden karşılanan iş kazası vey-a meslek hastalığı hali sürekli tam veya kısmi iş göremezlik esas gelirleri veyahut bu Yasaya tabi sigortalı olmamak şartı ile malûllük, emeklilik, Yasaya tabi sigortalı olmamak şartı ile malûllük, emeklilik, yaşlılık, dulluk, ölüm halleri esas aylıkları i-le bu gelir veya aylıkları ayrıca Devletçe uygulanan veyahut bu gelir veya aylıklara ilişkin hayat pahalılığı gibi herhangi nam altında ek olarak verilmesi kabul edilen ödemeler tutarları bu Yasada ayrıca düzenlenmemiş olduğu takdirde Devlet tarafından ve -Devlet Bütçesinden ödenmeye devam olunur.
Bu maddede belirtilen kişilere bu maddeye göre Devlet Bütçesinden yapılan esas ve ek aylık ödemelerin tutarları ile bu kişilerin bu Yasaya göre Sigortalılıklarından dolayı Bakanlıkca Sosyal Sigortalar Fonundan ba-ğlanan Sigorta gelirlerinin veya aylıklarının toplamı, sigortalı olarak gelir veya aylığın bağlandığı tarihte bu şekilde bağlamaya esas tutulan en son aylık ücret veya gelir basamağından fazla olamaz; bu suretle hasıl olacak fazlalıklar, Sosyal Sigortalar- Fonundan bağlanan miktarlardan düşürülerek usulünce ödenir."


III. İLGİLİ ANAYASA METİNLERİ:

"Madde 1.
Kıbrıs Türk Federe Devleti, demokrasi, sosyal adalet ve hukukun üstünlüğü ilkelerine dayanan lâik bir cumhuriyettir."


"Madde 7.
Her Türk yurttaşı, h-içbir ayırım gözetilmeksizin, yasa önünde eşittir.
Hiçbir kişi, aile, zümre veya sınıfa ayrıcalık tanınamaz."


"Madde 45.
Her Türk yurttaşı, sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Bu hakkı sağlamak için sosyal sigortalar ve sosyal yardım örgütleri kurmak ve k-urdurmak Devletin ödevlerindendir."


IV. İDDİANIN GEREKÇESİ:
Müstedi iddiasının gerekçesi özetle şöyledir:
Yasanın sağladığı menfaatlerin sigortalıya verilmesi için Yasanın 82 ve 83. maddesi uyarınca sigortalının prim ödemesi öngörülmektedir. Yasanın sa-ğladığı menfaatleri Emeklilik Yasası da aynen hatta daha iyi koşullarla sağlar. Emekli bir kişi Emeklilik Yasası uyarınca Sosyal Sigortalar Yasası tahtında verilen tüm menfaatleri almak hakkında sahiptir. Bu durumda emekli olan bir kişi Sosyal sigortalı -addolunursa prim ödemesi gerekecek ve ancak bu ödediği primler için herhangi bir menfaat sağlamayacak veya çok cüzi denecek bir menfaat sağlayacaktır. Bir menfaat sağlanmadan bir kişinin prim ödemekle zorunlu kılınması Anayasanın 1. maddesine, hukuk devle-ti ve hukuk üstünlüğü ilkelerine aykırıdır. Geçici kuralların 5. maddesi iki sınıf arasında ayırım yapmaktadır. Bunların birincisi halen kamu görevinde çalışanlar, ikincisi ise kamu görevinde çalışmış olup emekliye ayrılanlar. Bu durumda geçici kurallar-ın 5. maddesi eşitlik ilkesine aykırıdır.

Müstedaaleyh iddiasının gerekçesi özetle şöyledir:
Yasanın amacı iş kazalarında meslek hastalıkları, hastalık, işsizlik, analık, malûllük, yaşlılık, evlenme, ölüm hallerinde yasada belirlenen şartlarla Sosyal sig-orta yardımları sağlamaktır. Emekli maaşı alan bir kişi yasanın 14. maddesi uyarınca emeklilik yasası tahtında almadığı bazı hakları, örneğin meslek hastalığı menfaatı alabilir. Yasanın amacı sosyal güvenliği sağlamak olduğundan sigortalı bir kişinin pri-m karşılığını alması gerekmez. Yasa Anayasanın 45. maddesine uyularak yapılmıştır.





V. İNCELEME:
Müstedi ve müstedaaleyhin ileri sürdüğü iddia ve görüşler, ilgili yasa ve Anayasa metinleri, konu ile ilgili diğer anayasa metinleri göz önünde tutularak- konu incelenip gereği görüşülüp düşünüldü.

Yüksek İdare Mahkemesi yaptığı havalede 16/1976 sayılı 1976 Kıbrıs Türk Sosyal Sigortalar Yasasının 4(1)(3) ve geçici kurallarının 5 ve 6. maddelerinin Anayasaya aykırı olup olmadığı hususunun karara bağlanması-nı istemiştir. Anayasa Mahkemesi herhangi bir yasanın bir yasanın bir maddesinin Anayasaya aykırı olup olmadığı hususunu karara bağlaması için ilgili maddenin esas dava veya başvurunun karara bağlanmasında etkisi olabilmesi gerekir. Halbuki Sigortalar Ya-sasının 4(1) maddesinin başvurunun karara bağlanmasında herhangi bir etkisi yoktur. 4(1) maddesi kamu görevlilerini ilgilendirmektedir. Halbuki başvurudaki müstedi kamu görevinden ayrılmış olup emekli bir kişidir. Yasanın geçici kurallarının 5. maddesi -de emeklilik hakkı kazandıran diğer yasa ve kurallara göre çalışanları ilgilendirmektedir. Bu madde de emekli kişileri ilgilendirmemektedir. Bu nedenle bu madde hakkında da Anayasa Mahkemesinin herhangi bir karar vermesi gerekmez. Geçici kuralların 6. m-addesi de kamu görevlilerini ilgilendirmektedir. Bu nedenle bu maddenin de yukarıda belirtilen sebeplerden ötürü Anayasaya aykırı olup olmadığı hususunun karara bağlanması gerekmez.

Netice olarak sigortalar yasasının sadece 4(3) maddesinin Anayasaya ayk-ırı olup olmadığı hususunun tezekkür edilip karara bağlanması gerekir.

Anayasanın başlangıç kısmı ve 1. maddesine göre Kıbrıs Türk Federe Devleti insan hak ve özgürlüklerini, sosyal adaleti, kişilerin huzur ve refahını gerçekleştirmek amacını güden demok-rasi, sosyal adalet ve hukuk üstünlüğü ilkelerine dayanan lâik bir cumhuriyettir. Anayasanın 5. maddesine göre devlet insanın maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli koşulları hazırlar. Anayasanın 45. maddesi her Türk yurttaşının sosyal güvenli-k hakkına sahip olduğunu belirlemekte ve bu hakkı sağlamak için Sosyal sigortalar ve sosyal yardım örgütleri kurmak ve kurdurmak devletin ödevi olduğunu öngörmektedir. Gerçekten insanın maddi ve manevi varlığını geliştirme ve huzur içinde yaşayabilmesi iç-in sosyal güvenlik hakkına sahip olması gerekir. Devlet Türk yurttaşlarının sosyal güvencesini sağlamak amacıyle 16/1976 sayılı 1976 Kıbrıs Türk Sosyal Sigortalar Yasasını geçirdi. Bu Yasanın amacı yukarıda belirtilen sosyal güvenliği sağlamaktır. Nitek-im Yasanın 3. maddesi Yasanın amacının iş kazaları ile meslek hastalıkları, hastalık, işsizlik, analık, malûllük, yaşlılık, evlenme ve ölüm hallerinde sosyal sigorta yardımlarını sağlamak olduğunu öngörmektedir. Sosyal Sigortanın sigortalıya yasada belirl-enen yararları sağlayabilmesi için bir gelir kaynağına gereksinmesi vardır. Yasa diğer çağdaş ülkelerde olduğu gibi bu gelir kaynağının işverenle, çalıştırılanın ve bazı hallerde devletin ödediği primlerle sağlanmasını öngörmüştür. Yasa, yasada belirlene-n yararların sağlanabilmesi için ilgili kişiler veya kuruluşlardan uygun primlerin alınmasını öngörmektedir. Yasa sosyal sigortalar fonuna yapılacak katkı oranında sigortalıya yarar sağlanmasını öngörmektedir.

Yasaya göre emekli olan kişinin de sigortal-ı olarak prim ödemesi gerekir. Ancak yürürlükte olan uygulamaya göre müstedi durumunda olan emekli kişiler sigortalar yasasından çok cüzi bir yarar sağlayacaklardır. Bunun da nedeni emekli kişiler kamu görevinden emekli olduğu için yürürlükteki emeklilik- yasaları veya Kamu Görevlileri Yasaları uyarınca Sosyal sigortaların verdiği yararları almaktadır. Dolayısıyle müstedi sosyal sigortalar tahtında prim vermesine rağmen sosyal sigortalar altında önemli hususlarda hiç yarar sağlamayacak, bazı hususlarda is-e çok az bir yarar sağlayacaktır. Bu da gösteriyor ki aynı oranda prim ödeyen ve emekli olmayan kişiler yasadan tam yarar sağlayacak, emekli olan kişiler ise herhangi bir yarar sağlamayacak veya pek az bir yarar sağlıyacaktır. Genel hukuk kurallarına gör-e herhangi bir hususta prim veya herhangi bir ücret ödeyen bir kişi karşılığında bir yarar alması gerekir. Hukuk üstünlüğü ve eşitlik ilkererine göre aynı durumda olan kişilerin de yasada belerilenen aynı yararları sağlamaları gerekir. Halbuki Yasaya gör-e kendi nam ve hesabına bağımsız çalışanlar ister emekli olsun, ister olmasın Yasanın öngördüğü aynı primleri ödeyecekler ancak kendi nam ve hesaplarına çalışanlar kamu görevinden emekli değilse yasa altında daha fazla yarar sağlayacaktır. Başka bir deyiş-le yükümlülükleri aynı ölçüde olmakla beraber Yasanın öngördüğü haktan yararlanmak aynı ölçüde veya derecede değildir. Bu durumda kendi nam ve hesaplarına çalışanlar Yasadan sağladıkları yarar bakımından iki sınıfa ayrılmış olurlar. Birincisi Yasada öngö-rülen tüm yararlardan yararlananlar, ikincisi ise kamu görevinden emekli olan kişiler ki bunlar Sigortalar Yasasında öngörülen tüm hesabına çalışanlar sınıfında kamu görevinden emekli olmayanlar ile kamu görevinden emekli olanlar arasında Sigortalar Yasası-nın öngördüğü yararlar bakımından esaslı bir farklılık mevcuttur ve bu farklılık herhangi bir haklı nedene dayanmamaktadır. Bu durumda Sosyal Sigortalar Yasasının 4. maddesinin (3). fıkrası bir ayırım yaparak Kamu görevinden emekli olan kişilerin sosyal s-igorta kapsamına alınmalarının kendi isteklerine bırakılması gerekirdi. Bu böyle yapılmış olsaydı ortada bir eşitsizlik olsa dahi emekli olan kişi kendi isteğiyle sosyal sigorta kapsamına girmeyi kabul edeceği cihetle Anayasaya aykırı olmazdı. Ancak Yasa- şimdiki halde böyle bir olanağı kamu görevinden emekli olan kişilere sağlamamaktadır. Bu nedenle Yasanın 4(3) maddesinin kamu görevinden emekli olan kişileri içermesi halinde, içerdiği oranda Anayasanın başlangıç kısmına, 1 ve 7. maddelerine aykırı olduğ-una karar verilmesi gerekir.
SONUÇ:
Sonuç olarak 16/1976 sayılı 1976 Kıbrıs Türk Sosyal Sigortalar Yasasının 4(3) maddesinin Kamu görevinden emekli olan kişileri içermesi halinde, içerdiği oranda Anayasaya aykırıdır.



(Ülfet Emin)(Şakir Sıdkı İlkay-)
Başkan Yargıç





(Salih S. Dayıoğlu) (N. Ergin Salâhi) (Niyazi F. Korkut)
Yargıç Yargıç Yargıç


25 Kasım 1980.
-


8



-


Full & Egal Universal Law Academy