Anayasa Mahkemesi Numara 11/1977 Dava No / Karar Tarihi 14.05.1978
Numara: 11/1977
Dava No: /
Taraflar: Lefkoşa Emniyet Müdürlüğü ile Ömer S. Abdullah
Konu: Fasıl 50, Reklâmların Teşhiri Yasasının 4 ve 14. maddelerinin Anayasaya aykırılığı hususu
Mahkeme: A/M
Karar Tarihi: 14.05.1978

- ANAYASA MAHKEMESİ 11/77
(Ceza Dava No: 2527/77; Lefkoşa)
ANAYASA MAHKEMESİ OLARAK OTURUM YAPAN
YÜKSEK MAHKEME HUZURUNDA.
Mahkeme Heyeti: Ülfet Emin (Başkan), Ahmed İzzet, Şakir Sıdkı İlkay, Salih S. Dayıoğlu, N. Ergin Salâhi.
A-nayasa'nın 114. maddesi hakkında.
Lefkoşa Kaza Mahkemesi tarafından 2527/77 sayılı (Lefkoşa Emniyet Müdürlüğü ile Ömer Soyer Abdullah ve diğerleri arasındaki) ceza davasında sunulan konu.

Sanıklar namına Hüseyin Celâl ve Naci Talât.
Başsavcılık namına Akı-n A. Sait.

-----------
K A R A R
KONU:
Lefkoşa Kaza Mahkemesinde bakılmakta olan 2527/77 sayılı ceza davasında sanık Fasıl 50, Reklâmların Teşhiri Yasası'nın ve aynı Yasanın 4 ve 14. maddelerinin Anayasa'nın 6 ve 16. maddelerine aykırı olduğunu iddia et-miş, Mahkeme de karara bağlanmak üzere konuyu Yüksek Mahkemeye, Anayasa Mahkemesi olarak, sunmuştur.

I. olay:
Lefkoşa Kaza Mahkemesinin 2527/77 sayılı ceza davasındaki sanığın, Lefkoşa'da Belediye Korporasyonu bölgesi dahilinde Belediye Meclisinin tesbit- ettiği yerlerden başka yerlere yani Bedrettin Demirel Caddesinde bulunan "Şehir Merkezi" yazılı bir tabelâ üzerine 2 adet "1 Mayıs Devrimci İşçi Sendikaları Federasyonu" yazılı afiş yapıştırmak suçundan yargılanması sırasında, Fasıl 50, Reklâmların Teşhir-i Yasası'nın tümünün ve Fasıl 50, Reklâmların Teşhiri Yasası'nın 4 ve 14. maddelerinin Anayasa'nın 6 ve 16. maddelerine aykırılığını ileri sürmesi ve Mahkemece de ileri sürülen iddianın davanın karara bağlanmasında etkisi olabileceği kanısına varılması üze-rine Mahkeme, konuyu karara bağlamak üzere Yüksek Mahkemeye, Anayasa Mahkemesi olarak, Anayasa'nın 114. maddesi uyarınca sunmuştur.

II. İDDİANIN GEREKÇESİ:
Sanığın iddiasının gerekçesi şöyledir:
Anayasa'nın 16. maddesine göre, herkes, düşünce ve kanaat ö-zgürlüğüne sahiptir; düşünce ve kanaatlarını söz, yazı, resim veya başka yollarla, tek başına veya toplu olarak açıklayabilir ve yayımlayabilir. Fasıl 50, Reklâmların Teşhiri Yasası'nın 4(b) maddesi hiçbir kişinin Yasa'nın 5. maddesi uyarınca hazırlanan a-fiş tahtaları dışında başka bir yere reklâm teşhir etmemesini öngörmektedir. Yasa'nın 5. maddesi de Belediye hudutları dahilinde Belediye Meclisinin, Encümen hudutları dahilinde de Encümenin reklâm teşhir edilmesi amacı ile afiş tahtası koymasına veya baş-kasının belli yerlere afiş tahtası koymasına yetkili kılınmasına yetki vermektedir. Yasa'nın 14. maddesi Yasa'nın 4. maddesine aykırı bir şekilde reklâm teşhir eden herhangi bir kişinin suç işlediğini ve mahkûmiyet halinde 25 KL.yi geçmemek şartı ile para- cezasına çarptırılacağını öngörmektedir. Yasa'nın 4. maddesinin hükümleri kişinin düşünce ve kanaatlarını yazı, resim ile açıklamasını ve yayımlama hakkını tamamen ortadan kaldırmaktadır. Bu nedenle Anayasa'nın 16. maddesi uyarınca kişiye verilen hakkın- özüne de dokunulmaktadır. Bu durumda Yasa'nın bu maddeleri Anayasa'nın 6. maddesine de aykırıdır.

İddia Makamının iddiasının gerekçesi şöyledir:
İddia Makamı Emniyet Müdürü namına bulunan Savcılık sanığın ileri sürdüğü Anayasa'ya aykırılık iddiasının k-abule şayan olmadığını, çünkü Anayasa'nın 16. maddesi uyarınca kişiye verilen açıklama ve yayımlama hakkı mutlak ve sınırsız olmayıp Anayasa'nın 16. maddesinin (3). fıkrası uyarınca bu gibi hakların kullanılması ulusal güvenlik, anayasal düzen, kamu güvenl-iği, kamu düzeni, genel sağlık, genel ahlâk yararı için veya başkalarının şöhret veya haklarının korunması için gerekli ve Yasa'nın koyduğu yöntemlere, koşullara, sınırlamalara veya cezalara bağlı tutulabilir. Yasa'nın 4. maddesi uyarınca belediye hudutla-rı dahilinde kişilerin sadece belediyenin koyduğu afiş tahtalarına veya belediyenin başkaları tarafından konulmasına yetkili kıldığı afiş tahtalarına reklâm ve afiş konmasının öngörülmesi, kişiye verilen düşünce ve kanaatlarını yazı ve resimle açıklama ve -yayımlama hakkının özüne dokunmamaktadır. Bu nedenle Yasa'nın ilgili maddeleri Anayasa'nın 6 ve 16. maddelerine veya başka herhangi bir maddesine aykırı değildir.

III. İLGİLİ YASA METİNLERİ:
Fasıl 50, Reklâmların Teşhiri Yasası'nın 4, 5 ve 14. maddeleri- aynen şöyledir:
-"4.No person shall -
erect, or cause to be erected, or authorize the erection of any hoarding except in accordance with the provisions of section 5 or section 6; or
display or cause to be displayed any advertisements to which this law applies except (i) u-pon a hoarding lawfully erected in accordance with the provisions of section 5 or (ii) in accordance with the provisions of section 6.

5.(1)Within the area of a municipal corporation the Council may erect, or cause to be erected, or authorize the erecti-on in specified places of, hoardings on which advertisements may be displayed.
(2)In relation to any hoarding erected or caused to be erected or of which the erection is authorized under subsection (1) the Council shall have power to specify the period d-uring which such hoarding shall remain erected or any advertisement shall be displaced thereon and, without prejudice to any powers conferred upon the Council by this Law or any bye-laws made there under, to impose conditions as regards the proper maintena-nce of such hoarding or advertisements.
(3)Within an improvement Area the Improvement Board may erect, or cause to be erected, hoardings on which advertisements may be displayed.


(4)In relation to any hoarding erected or caused to be erect-ed under subsection (3) the Improvement Board shall have power to specify the period during which such hoarding shall remain erected or any advertisement shall be displayed thereon, and, without prejudice to any powers conferred upon the Improvement Board -by this Law or any bye-laws made there under, to impose conditions as regards the proper maintenance of such hoardings or advertisements.


14.(1)Any person who erects or causes to be erected or authorizes the erection of any hoarding or who displays -or causes to be displayed any advertisement in contravention of the provisions of this Law shall be guilty of an offence and shall be liable on conviction to a fine not exceeding twenty-five pounds, and to a further fine not exceeding five pounds for every- day during which the contravention is continued after his conviction thereof and in the event of any person persistently contravening the provisions of this Law, the Court may, at the request of a Council or a Commissioner or an Improvement Board, as the -case may be authorize the forfeiture and confiscation of the offending advertisement or hoarding:
(2)All fines recovered under this Law or any
bye-laws made there under for offences committed within the area of a municipal corporation shall be paid to -the town fund of the municipal corporation concerned."


IV. İLGİLİ ANAYASA METİNLERİ:

-"Madde 6.
Temel hak ve özgürlükler, özüne dokunmadan, kamu yararı, kamu düzeni, genel ahlâk, sosyal adalet, ulusal güvenlik, genel sağlık ve kişilerin can ve mal güvenliğini sağlamak gibi nedenlerle ancak yasalarla kısıtlanabilir.


Madde 16.
(1)Herke-s, düşünce ve kanaat özgürlüğüne sahiptir; düşünce ve kanaatlarını söz, yazı, resim veya başka yollarla tek başına veya toplu olarak açıklayabilir ve yayabilir.
Kimse, düşünce ve kanaatlarını açıklamaya zorlanamaz.
(2)Bu hak, herhangi bir resmî makamı-n müdahalesi ve Devlet sınırları sözkonusu olmaksızın kanaatını anlatma ve haber ve fikir alma ve verme özgürlüklerini kapsar.
(3)Bu maddedeki hakların kullanılması, yalnız ulusal güvenlik, Anayasal düzen, kamu güvenliği, kamu düzeni, genel sağlık, genel- ahlâk yararı için veya başkalarının şöhret veya haklarının korunması veya bir sırrın açıklanmasının önlenmesi veya yargının otorite veya tarafsızlığının sürdürülmesi için gerekli ve yasanın koyduğu yöntemlere, koşullara, sınırlamalara veya cezalara bağlı -tutulabilir."


V. İNCELEME:
Tarafların duruşma sırasında ileri sürdüğü iddia ve görüşler, Anayasa'ya aykırı olduğu ileri sürülen hükümler, Anayasa'ya aykırılık iddiasına dayanıklık eden Anayasa kuralları ve bunlarla ilgili gerekçeler incelendikten sonra -gereği görüşülüp düşünüldü.

Anayasa'nın 114. maddesine göre herhangi bir mahkeme işlemindeki bir taraf bu işlemin herhangi bir safhasında bu işlemdeki uyuşmazlık konularından herhangi birinin karara bağlanmasında etkisi olabilen herhangi bir yasanın veya- kararın veya sözkonusu yasa veya kararın herhangi bir kuralının Anayasa'ya aykırılığını ileri sürebilir ve bunun üzerine mahkeme bu konuyu kararını vermek üzere Yüksek Mahkemeye, Anayasa Mahkemesi olarak, sunar ve bu konu hakkında mahkemece bir karar veri-linceye kadar sözkonusu işlemi durdutur. Bu madde uyarınca herhangi bir konunun Yüksek Mahkemeye, Anayasa Mahkemesi olarak, sunulması için mahkemenin Anayasa'ya aykırılığı ileri sürülen yasanın veya yasanın herhangi bir maddesinin uyuşmazlık konularından -herhangi birinin karara bağlanmasında etkisi olabileceğine kanaat getirmesi gerekir. Yüksek Mahkeme de, Anayasa Mahkemesi olarak, ancak işlemdeki uyuşmazlık konularından herhangi birinin karara bağlanmasında etkisi olabilecek yasa veya belli yasa maddeler-i hakkında karar verebilir. Önümüzde bulunan konuda Lefkoşa Kaza Mahkemesi tüm Yasanın Anayasa'ya aykırı olup olmadığı hususunu Yüksek Mahkemeye, Anayasa Mahkemesi olarak, sunmuştur. Yasanın tüm maddeleri sanığın aleyhine getirilen davada uyuşmazlık konu-su değildir. Bu nedenle Lefkoşa Kaza Mahkemesinin tüm Yasanın Anayasa'ya aykırı olup olmadığı hususunda konuyu Yüksek Mahkemeye Anayasa Mahkemesi olarak, sunmaması gerekirdi. Kaza Mahkemesinin sadece uyuşmazlık konusunda etkisi olabilecek Yasanın ilgili -maddelerinin Anayasa'ya aykırı olup olmadığı hususunu sunması gerekirdi. Konunun Anayasa Mahkemesinde duruşması esnasında tüm Yasanın uyuşmazlık konusunun karara bağlanmasında etkili olamayacağı sanığın avukatına bildirilmiş ve sanığın avukatı da bunun üz-erine Fasıl 50, Reklâmların Teşhiri Yasası'nın 4, 5, 6 ve 14. maddelerinin uyuşmazlık konusunun karara bağlanmasında etkili olabileceğini belirtmiş ve sadece bu maddelerin Anayasa'ya aykırı olduğunu iddia etmiştir.

Yasanın 6. maddesi sadece iş yerlerine -konan ve bu gibi iş yerlerinde yapılan ticareti ilgilendiren reklâmlar içindir. Sanığın aleyhine getirilen ceza davasında konu olan afişler ticareti ilgilendiren iş yerine konan afişler olmadığı cihetle ceza davasının karara bağlanmasında 6. maddenin herh-angi bir etkisi olamaz. Yasanın 14. maddesi de Yasanın herhangi bir maddesine aykırı hareket edenlerin bir suç işlediğini öngörmektedir. Davada sanığın Yasanın 4. ve 5. maddelerine aykırı hareket ettiği iddia edilmektedir. Şayet Yasanın 4. ve 5. maddele-rinin Anayasa'ya aykırı olduğu bulunursa sanık Yasanın 14. maddesi uyarınca herhangi bir suç işlemiş sayılmayacaktır. Bu nedenle de Yasanın 14. maddesi uyuşmazlık konusunun karara bağlanmasında etkili olamaz.

Uyuşmazlık konusunun karara bağlanmasında sa-dece Yasanın 4. ve 5. maddeleri etkili olabilir. Bu nedenle Anayasa'nın 114. maddesi uyarınca Yüksek Mahkeme, Anayasa Mahkemesi olarak, sadece bu maddelerin Anayasa'ya aykırı olup olmadığı konusunu inceleyebilir.

Bundan böyle alt kademedeki mahkemelerin- Anayasa'nın 114. maddesi uyarınca herhangi bir konuyu karara bağlamak üzere Yüksek Mahkemeye, Anayasa Mahkemesi olarak, sunacaklarında sadece uyuşmazlık konusunun karara bağlanmasında etkili olabilecek yasanın ilgili maddelerinin Anayasa'ya aykırı olup ol-madığı hususunu sunmaları gerekir.

Yüksek Anayasa Mahkemesi 10/77 sayılı Anayasa Mahkemesi havalesinde 24.5.1978'de verdiği kararda aynı konuyu etraflıca incelemiş ve Fasıl 50, Reklâmların Teşhiri Yasası'nın 4. ve 5. maddelerinin Anayasa'nın 6. ve 16. ma-ddelerine veya Anayasa'nın başka herhangi bir maddesine aykırı olmadığına oybirliği ile karar verdi. O kararda belirtilen görüşleri bu havalede de aynen benimsediğimizi belirtiriz.

SONUÇ:
Sonuç olarak Fasıl 50, Reklâmların Teşhiri Yasası'nın 4. ve 5. ma-ddelerinin Anayasa'nın 6. ve 16. maddelerine veya Anayasa'nın başka herhangi bir maddesine aykırı olmadığına oybirliği ile karar verilir.




(Ülfet Emin)(Ahmed İzzet)
Başkan Yargıç




(Şakir Sıdkı İlkay)(Salih S. Day-ıoğlu) (N.Ergin Salâhi)
Yargıç YargıçYargıç


24 Mayıs, 1978
-



7






Full & Egal Universal Law Academy