Anayasa Mahkemesi Numara 10/1985 Dava No 4/1986 Karar Tarihi 16.05.1986
Numara: 10/1985
Dava No: 4/1986
Taraflar: Zahiye Altay haydar ile Eski Eserler ve Anıtlar..
Konu: 35/75 sayılı Eski Eserler Yasasının 5, 9 ve değiştirilmiş 10. maddelerinin Anayasaya aykırılığı iddiası
Mahkeme: A/M
Karar Tarihi: 16.05.1986

-D.4/86 Anayasa Mahkemesi 10/85
Anayasa Mahkemesi olarak oturum yapan
Yüksek Mahkeme Huzurunda.
Mahkeme Heyeti: Salih S. Dayıoğlu, Niyazi F. Korkut, Aziz Altay, Celâl Karabacak, Taner Erginel.
Anayasanın 152.maddesi hakkında.

Yüksek İdare Mahk-emesi tarafından 16/85 sayılı başvuruda (Müstedi: Zahiye Altay Haydar ile müstedaaleyh: Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu ve/veya KKTC Bakanlar Kurulu vas. KKTC, Lefkoşa arasında) sunulan konu.


Müstedi namına: Kıvanç M. Riza.
Müstedaaley-h namına: Yaşar C. Boran.

---------------

K A R A R

KONU:
35/75 sayılı Eski Eserler Yasasının 5, 9 ve değiştirilmiş 10. maddelerinin Anayasanın 1, 36 ve 39. maddelerine aykırı olup olmadığı.

I. OLAY:
Müstedi, Lefkoşa'da Selimiye Mahallesinde Ada B, -Parsel 21, pafta no. XXI harita no. 46.3.X de kâin bir taşınmaz malın sahibidir.

Bakanlar Kurulu 16.1.1985 tarihinde aldığı 5.H.-35-85 sayılı kararı ile Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulunun 25.12.1984 tarihinde yapmış olduğu 67 numaralı t-oplantısında 28/84 sayılı Kararı ile Eski Eser olarak tesbit edilen ve Milli Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor Bakanınca onaylanarak Tapu Siciline "Eski Eserdir" kaydı yaptırılarak tecsil edilen bir takım taşınmaz malların Resmi Gazetede yayınlanmasına karar- verdi. Bu şekilde kaydı yaptırılan taşınmaz malların bir listesi 18.1.1985 tarihi ve 6 sayılı Resmi Gazetenin Ek IV, Bölüm I'de yayınlandı. Bu liste içinde müstedinin yukarıda tarifi verilen taşınmaz malı da bulunmaktadır.

Müstedi Yüksek İdare Mahke-mesi olarak oturum yapan Yüksek Mahkemeye yaptığı bir başvuru ile kendi taşınmaz malını ilgilendirdiği nisbette sözü edilen listenin hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğuramayacağına karar verilmesi isteminde bulundu.

Başvurunun duruşma-sında müstedi, 35/75 sayılı Eski Eserler Yasasının 5, 9 ve değiştirilmiş şekliyle 10. maddesinin Anayasanın 1, 36 ve 39. maddelerine aykırı olduğunu ileri sürdü. Mahkeme de ileri sürülen Anayasaya aykırılık konusunun taraflar arasındaki uyuşmazlığı karara- bağlamada etkili olabileceği kanaatına vardı ve konuyu karara bağlamak üzere Yüksek Mahkemeye Anayasa Mahkemesi olarak, sundu ve Anayasa Mahkemesinin kararına değin başvurunun duruşmasını durdurdu.

II. İDDİANIN GEREKÇESİ:
Müstedinin iddiasının gerekçesi -özetle şöyledir:
Anayasanın 36. maddesi yurttaşın malvarlığının ekonomik değerini fiilen azaltan kısıntı ve sınırlandırmalar için derhal tam bir tazminat ödenmesini öngördüğü, bir taşınmaz malın "eski eser" olarak saptanması sonucu bunun söz konusu taşınm-az malın ekonomik değerini fiilen azalttığı veya sınırlandırdığı halde, 35/75 sayılı yasa ve bunu daha sonra değiştiren yasa bu konuda mal sahibine herhangi bir tazminatın ödeneceğine dair herhangi bir kural içermemektedir. Bu nedenle bir taşınmaz malın e-ski eser olarak saptanmasına olanak sağlayan 35/75 sayılı Yasanın 5, 9 ve değiştirilmiş şekliyle 10. maddesi Anayasanın 36. maddesine aykırıdır.


Anayasanın 39.maddesi eski eser olduğu nedeniyle özel mülkiyete konu bir taşınmaz mala getirilecek sınırla-ndırmalar için hak sahiplerine yardım yapılması ve bağışıklık sağlanmasını ve bunların yasa ile düzenleneceğini öngördüğü halde 35/75 sayılı Yasa gerek yardım ve gerekse bağışıklardan söz etmemektedir. Bu durumda bir taşınmaz malın eski eser olarak saptan-masına olanak tanıyan 35/75 sayılı Yasanın 5, 9 ve değiştirilmiş 10. maddesi Anayasanın 39. maddesine aykırıdır. Ayrıca sözü edilen maddeler Anayasanın 36 ve 39. maddelerine ters düştüğü için hukuk üstünlüğünü öngören Anayasanın 1. maddesine de aykırıdır-.

Müstedaaleyhin iddiasının gerekçesi özetle şöyledir:
Anayasanın 36.maddesinin 3.fıkrası, yurttaşa, malvarlığının ekonomik değerini fiilen azaltan kısıntı ve sınırlamalar için tam bir tazminat ödenmesini öngörür. Böyle bir tazminat başka yasa veya yasa-larda bulunup bulunmamasına bakılmaksızın bir yurttaşın almaya kazandığı bir haktır. Diğer bir deyimle yurttaşın tazminat hakkı Anayasadan doğmaktadır. Nitekim bu fıkra altında öngörülen tazminatın saptanması yasaya bırakılmamıştır.

Anayasanın 39.madde-si ise yurttaşa yardım ve bağışıklık öngörüyorsa da bunun düzenlenmesini yasaya bırakmıştır. Değiştirilmiş şekliyle 35/75 sayılı Yasanın herhangi bir yardım veya bağışıklığı öngörmediği doğrudur. Ancak yeni bir Anayasa yapılmış olup bu Anayasanın öngördü-ğü yasaların yapılması için makul bir süre beklenmesi gerekir. Havalenin bu makul süre beklenmeden yapılması gerçeği, ışığında bu konuda karar vermek mevsimsiz olur. Bu nedenlerle 35/75 sayılı Yasanın 5, 9 ve değiştirilmiş şekliyle 10.maddesi Anayasanın -36 ve 39.maddelerine ve dolayısıyle 1.maddesine aykırı değildir.



III. İLGİLİ YASA METİNLERİ:
35/75 sayılı Yasanın 5, 9 ve değiştirilmiş 10.maddesi aynen şöyledir:
"5. Bu Yasanın kapsamına giren eski eserleri, tarihi ve doğal anıtları bozmak ve değişti-rmek. Bakanlığın izni olmadan onarmak ve içlerinde veya koruma sınırları içinde inşaat, tesisat, sondaj ve kazı yapmak, kireç ocağı ve tuğla harmanı tesis etmek, derine aramak, hayvancılıkta, tarımda veya herhangi bir işte kullanmak, yıkılmalarından veya -tahriplerinden meydana gelen maddeleri almak, bunları geçici veya devamlı olarak he-r-hangi bir maksatla iskân veya işgal etmek, kısmen veya tamamen tahrip etmek, tahriplerine neden olabilecek hizmetlerde kullanmak yasaktır."

"9. Taşınmaz eski eserler, Bakanlıkça oluşturulan bir kurul tarafından tesbit olunur, tesbit ve tesciller Bakanlı-kça onandıktan sonra tapu kütüğündeki hanesine (eski eserdir) kaydı yazılarak tescil edilir. Ancak bu kurulda Kıbrıs Türk Mimar ve Mühendis Odaları Birliği de temsil edilir."

"10. 9. madde uyarınca tescil edilen taşınmaz eski eserlerin korunma sınırları-nın belirlenmesi ve bu sınırlar içinde inşaat ve tesisat yapılıp yapılmayacağı konusunda karar alma yetkisi, Bakanlıkça oluşturulan kurula aittir. Ancak alınan karar Bakanlar kurulunca onandıktan sonra tatbik edilebilir."


IV. İLGİLİ ANAYASA METİNLERİ:
-İlgili Anayasa metinleri aynen şöyledir:
"Madde 36.
-(1)Her yurttaş, mülkiyet ve miras haklarına sahiptir. Bu haklar, kamu yararı amacıyla ve yasa ile sınırlanabilir.(2)Mülkiyet hakkının kullanılmasına, kamu güvenliği, genel sağlık, genel ahlâk, kent ve ülke plânlaması veya herhangi bir malvarlığının ka-mu yararı için geliştirilmesi ve faydalı kılınması veya başkalarının haklarının korunması için kesin olarak gerekli kısıntı veya sınırlamalar yasa ile konabilir. (3)Malvarlığının ekonomik değerini fiilen azaltan kısıntı ve sınırlandırmalar için derhal t-am bir tazminat ödenir; anlaşmazlık halinde tazminatı hukuk mahkemesi saptar.


(4)Yukarıdaki (2). ve (3). fıkra kuralları, herhangi bir verginin veya para cezasının tahsili, herhangi bir hükmün yerine getirilmesi, sözleşmeden doğan bi-r yükümün yerine getirilmesi veya can veya malın tehlikeden korunması amacı ile yasa ile konmuş kuralları etkilemez. (5)Devletin, 159. maddede belirtilen taşınmaz mallar üzerindeki hakkı saklıdır.-
"Madde 39.
-Devlet, tarih ve kültür değeri olan eser ve anıtlar ile doğa varlıklarının korunmasını sağlar; bu amaçla düzenleyici, destekleyici ve özendirici önlemleri alır. Bunlardan özel mülkiyete konu olanlara getirilecek sınırlamalar ve bu nedenle hak sahiplerin-e yapılacak yardımlar ve sağlanacak bağışıklıklar yasa ile düzenlenir. Yıkılan veya herhangi bir şekilde yok olan veya tahribata uğrayan tarihi yapıların yerine başka bir yapı inşa edilemez. İnşa edilme zorunluluğu doğarsa, yıkılan veya herhangi bir şeki-lde hasar gören tarihi yapı aslına uygun bir şekilde yeniden inşa veya tamir edilir. Devlet, bu amaçla gerekli önlemleri alır ve yasal düzenlemeleri yapar.
-
V. İNCELEME:
Konu görüşülüp gereği düşünüldü.

Konunun ilkin, Anayasanın 36. maddesi açısından incelenmesi uygun görülmüştür.

Anayasanın 36. maddesi yukarıya çıkarılmıştır. Bu maddenin (3).fıkrası malvarlığının ekonomik değerini fiilen azaltan kısınt-ı ve sınırlandırmalar için derhal tam bir tazminat ödenmesini, tazminat hususunda anlaşmazlık halinde ise tazminat miktarının mahkeme tarafından saptanmasını öngörür. Değiştirilmiş şekliyle 35/75 sayılı Eski Eserler Yasası eski eser olarak saptanan ve Yas-anın kapsamına alınan bir malın ekonomik değerinde bu nedenle bir azalma olması halinde ödenecek tazminat hakkında herhangi bir hüküm içermemektedir. Yasanın tazminat hususunda bir hüküm içermemesi eski eser olarak saptanan ve bu nedenle ekonomik değerind-e bir azalma olan bir malın sahibinin herhangi bir tazminat alamayacağı anlamına gelmez. Böyle bir kişinin tazminat isteme hakkı Anayasanın 36.maddesinden kaynaklanmaktadır. Bu nedenle havale konusu maddelerin Anayasanın 36.maddesine aykırılığından söz e-dilemez.

Şimdi de konunun Anayasanın 39.maddesi açısından incelenmesi gerekir. Anayasanın 39.maddesi tarih ve kültür değeri olan eserlerin korunmasını sağlamayı Devlete bir ödev olarak vermiştir. Bu ödevin yerine getirilebilmesi için de Devletin bir ta-kım düzenleyici, destekleyici ve özendirici önlemleri alması öngörülmüştür. Diğer bir deyimle Anayasa Devlete tarih ve kültür değeri olup da özel mülkiyete konu olan, örneğin, bir yapıyı, kamu yararı gözeterek gelecek nesillere kültürel bir hizmet olarak -sunmayı bir ödev olarak verirken bu gibi yapının sahibinin de özel mülkiyetten doğan bir kısım doğal haklarından yoksun olacağı için alınacak destekleyici ve özendirici önlemlerle yardım ve bağışıklık tanımak suretiyle mal sahibinin bir dereceye kadar tazm-in edilmesini öngörmektedir. Mal sahiplerine yapılacak yardım ile sağlanacak bağışıklıkların düzenlenmesi ise yasaya bırakılmıştır.

35/75 sayılı Eski Eserler Yasası ne gibi taşınır veya taşınmaz malların eski eser sayılacağı ve eski eserlerin ne gibi iş-leme tabi tutulacağını düzenlemiştir. Yasanın muhtelif maddeleri eski eser olarak saptanan taşınmaz malların kullanımında ne gibi sınırlamalara tabi olacağını derpiş etmektedir. Başka bir deyişle Yasa, Anayasanın 39. maddesinde öngörülen "sınırlamaları" -düzenlemiştir. Yasanın 7. maddesi özel mülkiyete konu olan taşınmaz eski eserlerin korunması ve onarımı için ilgili Bakanlıkça gerekli aynî ve nakdî yardımın yapılacağını öngörmekle



birlikte bu yardımların düzenlenmesini yasa tahtında çıkarılacak tüzü-k ve yönetmeliğe bırakmıştır. Yapılacak yardımları düzenleyecek tüzük ve yönetmelikler ise 1975'ten beridir yapılmış değildir.

Yasanın 16. maddesi sair hususlar yanında ilgili Bakanlığın gerekli görmesi halinde özel mülkiyete konu olan eski eserleri-n korunması, bakımı ve onarımları için ilgili kişilere yardım yapılmasını, bu gibi yardımın ise Bakanlar Kurulu Kararı ile saptanmasını öngörmektedir. Araştırabildiğimiz ve taraflardan anladığımız kadarı ile 1975 yılından beridir böyle bir Bakanlar Kurulu- kararı yoktur. Bütün bunlardan Devletin özel mülkiyete konu bir taşınmaz malı Eski Eserler Yasası kapsamına alırken anayasal hakkını kullandığı ancak anayasal vecibesi olan ve Anayasanın 39. maddesinde ifadesini bulan "yardımlar" ve "bağışıklıklar" için -ise bugüne kadar herhangi bir yasal düzenleme yaptığı görülmemektedir. Özel mülkiyete konu bir taşınmaz malın Eski Eserler Yasasının kapsamına alındıktan sonra artık geriye dönüş söz konusu değildir. Vecibelerini düzenleyen bir yasanın yapılmamasının ana-yasal açıdan bir noksanlık olmadığını söylemek, Devlete anayasanın bahşettiği haklardan yararlanmak ancak aynı konuda aynı Anayasanın yüklediği vecibelerden kaçınmak hakkının tanınması anlamına gelir ki bu da Anayasanın 39. maddesinin gerek özüne ve gereks-e sözüne aykırı olur.

Kanaatımızca Devlet Anayasanın 39. maddesinin öngördüğü vecibeleri yerine getirecek yasal düzenleme yapmadığı sürece aynı maddenin öngördüğü haklardan da yararlanamaz.





SONUÇ:
Sonuç olarak değiştirilmiş şekliyle 35/75 sayılı Y-asanın 5, 9 ve değiştirilmiş 10. maddeleri Anayasanın 36. maddesine aykırı olmadığına ancak 39. maddesine aykırı olduğuna, oybirliği ile, karar verilir.





(Salih S. Dayıoğlu) (Niyazi F. Korkut)
Yargıç Yagıç




(Aziz Altay) (Celâ-l Karabacak) (Taner Erginel)
Yargıç Yargıç Yargıç

16 Mayıs 1986
-


-8-



-


Full & Egal Universal Law Academy