- İşverenin Ahlaka Aykırılık Nedeniyle Haksız Feshine Dayalı İşçilik Alacakları Talebi
- İşçilik Alacakları
- İhtiyati Tedbir
- Adli Yardım
- Talep Sonucu
- Delil Listesi
İŞVERENİN AHLAK VE İYİ NİYET KURALLARINA AYKIRILIK NEDENİYLE GERÇEKLEŞTİRDİĞİ FESHİN HAKSIZLIĞINA DAYALI İŞÇİLİK ALACAKLARI DAVASI: HUKUKİ ÇERÇEVE VE UYGULAMA
İş ilişkisinin sona erme biçimlerinden biri olan fesih, taraflara belirli koşullar altında tek taraflı irade beyanıyla iş sözleşmesini sona erdirme hakkı tanır. İşveren tarafından gerçekleştirilen feshin haklı bir nedene dayanıp dayanmadığı, özellikle işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışları gerekçe gösterildiğinde, karmaşık hukuki uyuşmazlıklara yol açabilmektedir. İşverenin bu gerekçeyle yaptığı feshin haksız olduğunun tespiti halinde, işçinin çeşitli işçilik alacaklarını talep etme hakkı doğmaktadır. Bu makalede, 4857 sayılı İş Kanunu ve ilgili mevzuat çerçevesinde, işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık iddiasıyla yaptığı feshin haksızlığına dayanan işçilik alacakları taleplerine ilişkin dava sürecinin hukuki temelleri, koşulları, unsurları ve uygulamadaki önemli noktalar doktrin ve Yargıtay içtihatları ışığında incelenecektir.
1. İŞ SÖZLEŞMESİNİN İŞVEREN TARAFINDAN HAKLI NEDENLE FESHİ (AHLAK VE İYİ NİYET KURALLARINA AYKIRILIK HALLERİ - İŞ KANUNU MD. 25/II)
4857 sayılı İş Kanunu'nun 25. maddesi, işverene süresi belirli olsun veya olmasın iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshetme hakkı tanıyan haklı nedenleri düzenlemektedir. Bu nedenler sağlık sebepleri, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri ile zorlayıcı sebepler olarak üç ana başlık altında toplanmıştır. İşbu makalenin konusunu oluşturan fesih türü, İş Kanunu'nun 25. maddesinin II numaralı bendi olan "Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri" kapsamında yer almaktadır.
a. Genel İlke: İş Kanunu md. 25/II, işçinin sadakat borcuna aykırı düşen, iş ilişkisinin devamını işveren açısından çekilmez hale getiren davranışlarını haklı fesih nedeni olarak kabul eder. Bu bentte sayılan haller sınırlı sayıda (numerus clausus) olmayıp, "ve benzerleri" ifadesiyle kanun koyucu, sayılanlar dışında kalan ancak nitelik itibarıyla bunlara benzeyen ve iş ilişkisinin temelini sarsan diğer ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışların da haklı fesih nedeni oluşturabileceğini belirtmiştir.
b. İş Kanunu md. 25/II Kapsamındaki Haller: Kanun metninde örnek olarak şu durumlar sayılmıştır:
i. İş sözleşmesi yapıldığı sırada işçinin, sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işvereni yanıltması.
ii. İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarf etmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnatlarda bulunması (İşbu Dilekçe'de fesih nedeni olarak ileri sürülen olay, bu bent kapsamında değerlendirilebilir (Madde II.2, IV.A.2)).
iii. İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması.
iv. İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması, işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması.
v. İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.
vi. İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi.
vii. İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki işgünü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi.
viii. İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.
ix. İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.
c. İspat Yükü: İş Kanunu md. 25/II'ye dayanarak haklı fesih iddiasında bulunan işveren, feshe neden olan olayın veya davranışın gerçekleştiğini ve bu davranışın anılan madde kapsamında haklı fesih nedeni oluşturduğunu ispatla yükümlüdür. İşveren, feshin haklı nedene dayandığını somut delillerle (tanık beyanları, kamera kayıtları, tutanaklar, yazışmalar vb.) ortaya koymalıdır.
d. Hak Düşürücü Süre: İş Kanunu'nun 26. maddesi uyarınca, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallere dayanarak işçi veya işverenin sözleşmeyi fesih yetkisi, iki taraftan birinin bu çeşit davranışlarda bulunduğunu diğer tarafın öğrendiği günden başlayarak altı iş günü geçtikten ve her halde fiilin gerçekleşmesinden itibaren bir yıl sonra kullanılamaz. İşverenin, feshe konu olayı öğrenmesinden itibaren altı iş günü içinde fesih hakkını kullanması gerekmektedir. İşbu Dilekçe'de de bu süreye dikkat çekilmiştir (Madde II.5, IV.A.5). Bu sürelerin geçirilmesi halinde yapılan fesih, haklı nedene dayansa bile haksız fesih sonuçlarını doğurur.
2. İŞVERENİN HAKLI NEDENLE FESHİNİN HAKSIZ BULUNMASI VE SONUÇLARI
İşveren tarafından İş Kanunu md. 25/II gerekçesiyle yapılan feshin, yargılama neticesinde haksız bulunmasının temel nedenleri şunlar olabilir:
a. Feshe Gerekçe Gösterilen Olayın Gerçekleşmediğinin Tespiti: İşçinin, işverenin iddia ettiği ahlaka aykırı davranışı sergilemediğinin ispatlanması (İşbu Dilekçe, Madde II.3, IV.A.3).
b. Gerçekleşen Olayın İş Kanunu md. 25/II Kapsamında Haklı Fesih Nedeni Oluşturmaması: İşçinin davranışının İş Kanunu md. 25/II'de sayılan veya benzeri nitelikte, iş ilişkisinin devamını çekilmez kılacak ağırlıkta olmadığının tespiti.
c. Feshin Hak Düşürücü Süre İçinde Yapılmaması: İşverenin, olayı öğrenmesinden itibaren altı iş günü içinde fesih hakkını kullanmamış olması (İşbu Dilekçe, Madde II.5, IV.A.5).
d. Fesih Nedeninin İspatlanamaması: İşverenin, haklı fesih iddiasını yeterli ve inandırıcı delillerle ispatlayamaması.
İşverenin feshinin haksız olduğunun mahkemece tespit edilmesi durumunda, iş sözleşmesi işveren tarafından haksız olarak sona erdirilmiş sayılır ve bu durum, işçi lehine birtakım alacak haklarının doğmasına neden olur.
3. HAKSIZ FESHE DAYALI İŞÇİLİK ALACAKLARI
İşverenin İş Kanunu md. 25/II'ye dayanarak yaptığı feshin haksız olduğunun anlaşılması üzerine, işçinin talep edebileceği başlıca alacak kalemleri şunlardır:
a. Kıdem Tazminatı:
i. Koşulları: İşçinin işyerinde en az bir yıllık kıdeminin bulunması ve iş sözleşmesinin İş Kanunu md. 25/II dışındaki bir nedenle (veya md. 25/II'ye dayanılarak yapılan feshin haksız bulunması halinde) sona ermesi durumunda kıdem tazminatı hakkı doğar. 1475 sayılı (eski) İş Kanunu'nun halen yürürlükte olan 14. maddesi kıdem tazminatını düzenlemektedir (4857 sayılı İş K. md. 120).
ii. Hesaplama: Her tam hizmet yılı için işçiye 30 günlük giydirilmiş brüt ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan artan süreler de oranlanarak hesaplamaya dahil edilir. Giydirilmiş brüt ücret, işçinin son aldığı temel brüt ücrete ek olarak, kendisine sağlanmış olan para ve para ile ölçülmesi mümkün sözleşme ve Kanundan doğan menfaatlerin (yol yardımı, yemek yardımı, ikramiye, prim vb. süreklilik arz eden ödemeler) brüt tutarlarının eklenmesiyle bulunur (İşbu Dilekçe, Madde V.D.2).
iii. Faiz: Kıdem tazminatına, fesih tarihinden itibaren mevduata uygulanan en yüksek banka faizi işletilir (İşbu Dilekçe, Talep Sonucu 7).
b. İhbar Tazminatı:
i. Koşulları: İş Kanunu md. 17 uyarınca, belirsiz süreli iş sözleşmesini haklı bir neden olmaksızın ve bildirim süresine uymadan fesheden tarafın, diğer tarafa bildirim süresine ilişkin ücret tutarında tazminat ödemesi gerekir. İşverenin İş K. md. 25/II'ye dayalı feshinin haksız bulunması, feshin bildirimsiz yapılması anlamına gelir ve işçi ih
T.C.
...
İŞ MAHKEMESİNE
DAVACI : TC:
Adresi:
VEKİLİ : Av.
DAVALI : TC:
Adresi:
KONU : İşverenin ahlaka aykırılık sebebiyle haklı feshine dayalı işçilik alacakları talebidir.
DAVA DEĞERİ : Belirsiz ve kısmi taleplerimizin toplamı ... TL'dir.
AÇIKLAMALAR :
I. MÜVEKKİL HAKKINDA ESASA İLİŞKİN BİLGİ:
Müvekkilim _._.20_ tarihinde doğmuş ve ... yaşındadır. Müvekkilim _._.20_ tarihinden _._.20_ tarihine kadar Davalı işveren yanında son olarak aylık ... TL ücret karşılığında ... olarak çalışmıştır.
II. DİLEKÇE ÖZETİ:
Aşağıda ayrıntılı olarak açıklanan dava konusu olayların maddeler halindeki kısa özetidir:
1. Müvekkil _._.20_ ve _._.20_ tarihleri arasında Davalı Şirkette ... olarak çalışmıştır.
2. _._.20_ tarihinde İşveren ile Müvekkil arasında yaşanan tartışmada, Müvekkilin İşverene ... şeklinde davrandığı iddia edilerek Müvekkilimin iş sözleşmesi haksız olarak feshedilmiştir.
3. Davalı tarafın bu yöndeki fesih beyanı gerçeği yansıtmamaktadır.
4. Olay sırasında orada bulunan işçilerin tanık beyanlarıyla bu husus ispat edilecektir.
5. Öte yandan olayın üzerinden 6 iş günü geçtikten sonra fesih bildirimi yapılmıştır. Kanunda öngörülen hak düşürücü süre geçmiştir.
6. ...
III. USULE İLİŞKİN AÇIKLAMALAR:
1. Davalı taraf ile yapılan arabulucu görüşmesinden netice çıkmamış olup taraflar arasında anlaşma sağlanamamıştır. _._.20_ tarihinde anlaşamama tutanağı imzalanmıştır.
2. ...
IV. ESASA İLİŞKİN DETAYLI VAKIALAR VE HUKUKİ AÇIKLAMALAR:
Esasa ilişkin vakıaların ve hukuki iddialarımızın ayrıntılı açıklamalarıdır:
A. Fesih İşverence Haksız Olarak Yapılmıştır.
1. Müvekkil _._.20_ ve _._.20_ tarihleri arasında Davalı Şirkette ... olarak çalışmıştır.
2. İş yerinde ... Tarihinde yaşanan tartışma sonucunda Müvekkil tarafından işverene ... şeklinde davranıldığı gerekçesi ile iş akdinin işverence haklı olarak feshedildiği iddia edilmiştir.
3. Davalı tarafın bu yöndeki fesih beyanı gerçeği yansıtmamaktadır.
4. Olay sırasında orada bulunan işçilerin tanık beyanlarıyla bu husus ispat edilecektir.
5. Öte yandan olayın üzerinden 6 iş günü geçtikten sonra fesih bildirimi yapılmıştır. Kanunda öngörülen hak düşürücü süre geçmiştir.
6. ...
V. İŞÇİLİK ALACAKLARI TALEBİMİZ HAKKKINDA AÇIKLAMALAR:
Yukarıda açıklanan vakıalar nedeniyle Müvekkilimin İş Kanunundan kaynaklı alacak kalemleri şu şekildedir:
A. Ücret Alacağı Talebimiz:
1. Müvekkil son olarak ... TL aylık brüt ücret almaktadır. Müvekkile yapılan ödemelerin ise hepsi banka aracılığı ile yapılmamıştır. Bir kısım ödemeler banka aracılığı ile yapılırken bir kısım ödemeler elden verilmiştir.
2. Müvekkil ... olarak işyerinde çalışmış bu doğrultuda emsal ücret araştırılması yapılması gerekmektedir. Emsal ücret araştırılması için; ... Sendikalarına ve ... Meslek Odasına müzekkere yazılarak emsal ücretin sorulması talep edilmektedir.
3. Müvekkile ayni kışlık yakacak olarak ... verilmekte, servis hizmeti sunulmakta, yemek işyerinde verilmektedir. Tüm bu durumların alacak kalemlerinin belirlenmesinde göz önünde bulundurulması gerekmektedir.
4. ...
B. Fazla Mesai Alacağı Talebimiz:
1. Müvekkil hem gece hem gündüz vardiyasında en az ... saat çalışmıştır. Akşam vardiyasında ortalama olarak ... da iş başı yapıp sabah ... iş bitimi olarak çalıştırılmış ancak mesai saatlerinden sonra en az ... saat daha çalıştırılmıştır.
2. Gündüz vardiyasında da sabah ... akşam ... saatleri arasında çalıştırılmıştır. Gündüz vardiyasında da ortalama olarak yine ... saat mesai yapmak zorunda kalmıştır. Müvekkile fazla mesai çalışmalarından dolayı ücret ödemesi işverence yapılmamıştır.
3. ...
C. UBGT ve Diğer Tatil Günleri Alacağı Talebimiz:
1. Dini bayramlarda, resmi tatillerde, genel tatil, ulusal bayram günlerinde de izin ve hakları verilmeksizin çalıştırılmıştır. UBGT ve diğer tatil günlerinde yaptığı çalışmalardan ve fazla mesaiden dolayı harici olarak ödeme yapılmamıştır.
2. ...
D. Kıdem Tazminatı Alacağı Talebimiz:
1. Müvekkil davalı Şirkette _._.20_ ve _._.20_ tarihleri arasında çalışmış olup ... yıl kıdemi bulunmaktadır.
2. Müvekkilin son alınan ücreti üzerinden brüt o